نظریه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نظریه''' یا '''[[تئوری]]''' یا '''[[نگره]]''' به تفکر [[انتزاع|آهنجیده]] (انتزاعی) یا تعمیم‌دهنده به شکل اندیشمندانه یا منطقی و یا به نتیجهٔ چنین تفکری اطلاق می‌شود. بسته به متن، ممکن است نتایج آن تفکر مثلاً توضیح کلی چگونگی عملکرد طبیعت را هم شامل شود. نظریه با [[فرضیه]] یکسان نیست. نظریه چارچوبی توضیح‌دهنده برای یک مشاهده فراهم می‌آورد و با فرض صحت آن توضیحات، فرضیه‌های محتملی از پی‌اش می‌آيندمی‌آیند که می‌توان آزمودشان و به صحت یا سقم نظریه پی برد.

همانطورهمان‌طور که در تعاریف ارسطو آمده، نظریه اغلب در تقابل با «عمل» است. علت این تقابل این است که نظریهٔ محض شامل هیچ عملی نمی‌شود جز خودش (خود نظریه‌پردازی). حوزهٔ پزشکی مثالی آموزنده برای تبیین تفاوت‌های «نظری» و «عملی» است: [[تحقیقات پزشکی|نظریات پزشکی]] شامل تلاش برای فهم علل و ذات سلامتی و بیماری است، حال آنکه جنبهٔ عملی پزشکی به تلاش برای معالجهٔ بیماران می‌پردازد. این دو به هم مربوطند اما می‌توانند مستقل از یکدیگر باشند چرا که می‌توان به پژوهش پیرامون سلامتی و بیماری پرداخت بدون آنکه بیماران را معالجه کرد و نیز ممکن است که بیماری را معالجه کرد بدون آنکه دقیقاً دانست چگونه این معالجه مؤثر واقع شده‌است.

در علم جدید، منظور از اصطلاح «نظریه»، نظریهٔ علمی است. نظریهٔ علمی توضیح مستدل تصدیق‌شده‌ای از طبیعت است که با [[روش علمی]] [[سازگاری (منطق ریاضی)|سازگار]] است و معیارهای مورد نیاز علم جدید را ارضا می‌کند. این نظریات به گونه‌ای توصیف می‌شوند که هر یک از اهالی فن می‌تواند درکشان کند و قادر است به روش تجربی [[روش اثبات|اثبات]] یا [[ابطال‌پذیری|ابطالشان]] کند. نظریات علمی قابل اتکاترین، دقیق‌ترین و جامع‌ترین نوع از اطلاعات علمی هستند که البته این در تناقض با استفادهٔ عوام از واژهٔ «نظریه» به معنای «اثبات‌نشده» یا «در حد حدس و گمان» است. نظریات علمی با فرضیات و نیز قوانین علمی فرق دارند. همانطورهمان‌طور که گفته شد فرضیه‌ها گمانه‌زنی‌هایی هستند که به روش تجربی قابل آزمایش‌اند و قوانین علمی گزارش‌های توصیفی دربارهٔ چگونگی عملکرد طبیعت تحت شرایط خاصی هستند.

'''نظریه علمی''' مجموعه ایمجموعه‌ای کوتاه و منسجمی از مفاهیم،دعویمفاهیم، هادعوی‌ها و قوانینی است که غالباغالباً به صورت فرمول هایفرمول‌های ریاضی بیان می شوندمی‌شوند و می توانمی‌توان از آن هاآن‌ها برای توضیح و پیش بینی دقیق و صحیح پدیده هایپدیده‌های طبیعی استفاده کرد. نظریه باید شامل سازوکاری باشد که توضیح دهد مفاهیم، دعوی هادعوی‌ها و قوانینش چگونه از نظریه هاینظریه‌های سطح پایین ترپایین‌تر پدید می آیندمی‌آیند.<ref>نظریه علمی چیست؟، موتی بن آری ،آری، مترجم: فریبرز مجیدی</ref>. نگره‌ای است که ویژگی‌های علمی داشته باشد:

* '''تجربی''' و '''[[ردشدنی]]''': عدم تقارنی ذاتی میان تاییدتأیید و ابطال وجود دارد. نمینمی‌توان توان نظریه اینظریه‌ای را به نحوی حقیقی تاییدتأیید کرد، زیرا اگر یک میلیون بار ازمایشآزمایش موفقیت آمیز آن را تاییدتأیید کند، هرگز نمی تواننمی‌توان مطمئن بود آزمون بعدی با موفقیت همراه است. اگر یک آزمایش نشان دهد که آن نظریه نادرست است، آن نظریه باطل شده.<ref>نظریه علمی چیست؟، موتی بن آری ،آری، مترجم: فریبرز مجیدی،صمجیدی، ص 38-39</ref>

تئوری را می‌توان روشی برای درک یا مشاهده واقعیت‌ها دانست، سیستم تفکری که خیلی عمیق‌تر و پویا‌ترپویاتر از تجربیات روزمره می‌باشد. تئوری‌هایی که به یکدیگر مرتبط هستند یک سیستم یا یک علم را تشکیل می‌دهند. دست‌اندرکارانی که این سیستم را بدانند وسیله با قدرتی برای مشاهده و تغییر و قایع در اختیار دارند. این وسیله قوی بر نگرش و شیوه جوابگویی او در کارهایش تأثیر می‌گذارد چون حوزه ادراکاتش وسیع‌تر و عمیق‌تر می‌گردد و می‌تواند پی‌آمدهای دور از ذهن را تعیین و پیش‌بینی کند و راه حل‌های سنجیده‌تر و بهتر را برگزیند. {{مدرک}}

'''تئوری''' یا '''نظریه''' یا '''نگره''' نوعی تفکر متأملانه، انتزاعی یا تعمیم‌دهنده یا نتیجۀنتیجهٔ چنین تفکری است. در واقع، نظریه به مجموعه مباحثی گفته می‌شود که برای بررسی وضعیت یا موقعیت [[سیستم|سیستمی]] به کار رود. نظریه می‌تواند کاملاً جنبه غیر تجربی داشته باشد مثل نظریه های[[ریاضی]] و یا جنبه تجربی برای بخش‌هایی از آن مورد استفاده قرار گیرد. به عبارت دیگر نظریه را می‌توان بر اساس نتایج تجربی نیز پایه‌گذاری کرد. [[منطق]] و ریاضی دارای نظریه‌های اولیه هستند و علوم دیگر از جمله [[شیمی]] [[فیزیک]] و [[پزشکی]] بر پایه نظریه‌های مبنی بر آنها می‌باشند.<ref name="ReferenceA">Critical Theory Today by Lois Tyson- Lois Tyson- Oxford- Uk- 1998</ref>

{{پانویس|۲}}