مسجد جامع یزد: تفاوت میان نسخه‌ها

این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع وبلندو بلند و همچنین کاشیکاری زیبا و منحصربه‌فرد، شهرت دارد.

مسجد جامع کبیر یزد، یکی ازشاهکارهایاز شاهکارهای تاریخی ایران بوده که در هر گوشه و کنار آن، یادگارهایی از دوران گوناگون برجای مانده است. تاریخچه و ساخت مسجد جامع از دوران پیش از اسلام آغاز شده و پایان کار آن به دهه اخیر برمیگردد.<ref name="masarat">مسجد جامع کبیر یزد، به کوشش حسین مسرت، زیر نظر بهرام رضایی چراتی.انتشارات اندیشمندان یزد، ۱۳۹۱</ref>

این مسجد یکی از زیباترین مساجد دورهٔ [[تیموری]] است که از نظر [[کاشی‌کاری]]، سَردَر رفیع، [[مناره]]ها و [[کتیبهٔ]] آن در عداد زیباترین شاهکارهای معماری قرن نهم هجری قمری می‌باشد. گرچه ساختمان اصلی مسجد را به قبل از دورة تیموری نسبت می‌دهند ولی ساختمان فعلی بر طبق کتیبه‌های موجود نشان می‌دهد که در دورهٔ تیموری بنا گردیده‌است. کتیبه‌های مسجد یکی به خطّ [[کوفی آجری]] و دیگری به خطّ [[ثلث]] سفید بر روی [[کاشی لاجوردی]] است. در متن کتیبةکتیبه سَردَرْ، نام [[شاهرخ تیموری]] و [[سلطان جهانشاه]] و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری خوانده می‌شود.

دردوران پیش از اسلام درمکان کنونی مسجد جامع، احتمالاً آتشکده ساسانی برپابوده که تادورانتا دوران پس ازاسلاماز اسلام نیز نیزدوامدوام داشته است.<ref name="masarat" />

بنای کنونی مسجد با وسعتی حدود ۱۰٬۰۰۰ مترمربّع مشتمل بر سَردَر ورودی و [[جلوخان]]، صحن وسیع، [[رواق]]های جانبی صحن، [[ایوان]]، [[گنبد]]خانه و [[شبستان]]های طرفین آن، شبستان بزرگ ستوندار،ستون‌دار، کتابخانه، تزیینات غنیّ و زیبا و کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی و غیر تاریخی است.<ref name="shahbazi">شهبازی شیران (دکتر حبیب)، ۱۳۸۶: ۲۹ و ۳۰</ref> خاورشناسی به نام ماکسیم سیرو اعتقاد داردنخستیندارد نخستین مسجدی که به جای آتشکده، به نام مسجدعتیقمسجد عتیق شکل گرفته، مربوط به سده‌های اولیه اسلام است.<ref name="masarat" />

پیشینه تاریخی: قدیمی‌ترین تاریخی که برای انجام فعالیت‌های مذهبی-اسلامی، دربخشیدر ازفضایبخشی از فضای کنونی مسجدجامع یزد ذکرمیشود،ذکر می‌شود، متعلق به نیمه دوم قمری است. احداث مسجدجامع رانیزمربوطرا نیز مربوط به نیمه دوم سده سوم قمری، درزمان حکومت «عمرولیث» ودرعصرو در عصر صفاریان ویاقبلو یا قبل از سلاجقه می‌دانند، مسجدی که در ترسیم ماکسیم سیرو دارای انحراف قبله بود. درسده چهارم قمری، مسجدجامع یزد در حومه شهرقرارداشته،شهر قرار داشته، که درواقع درکنار آتشکده زرتشتی بنا شده بود.<ref name="masarat" />

پلان گنبد خانه مسجد چهارگوش ومربعو مربع است ودرجهانو درجهان شناسی اسلامی مربع متجسدترین صورت خلقت درزمین ونمایندهو نماینده کمیت محسوب می‌شود درحالی که دایره درحدآسماندر حد آسمان و ونمایندهنماینده کیفیت به حساب می‌آید.<ref name="masarat" />

به نقل ازاستادپیرنیاایناز استاد پیرنیا این گنبددارای دوپوسته می باشدکه پوشش درونی گنبدکهگنبد که متناسب بااقتضائاتبا اقتضائات فضایی واجراییو اجرایی معماری داخلی مسجدشکلمسجد شکل می‌گیرد، شرایطی رابه وجود می‌آورد که باپوششبا پوشش بیرونی که متناسب بااقتضائاتبا اقتضائات بیرونی شکل می‌گیرد، متفاوت است.<ref name="masarat" />

نحوه شکل گیری مسجد: مسجد فعلی برجای سه مسجدی بنا شده که درقرون متمادی، درجواریکدیگردر جوار یکدیگر ساخته‌اند. این سه نهایتادردورهنهایتا در دوره قاجاریان به مسجدی واحد باصحن وسیع تبدیل شده است.<ref name="masarat" />

* گنجنامهگنج‌نامه (مساجد جامع، بخش دوم)، ۱۳۸۳، زیرنظر: کامبیز حاجی‌قاسمی،حاجی‌ قاسمی، مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ص ۱۶۹.