|
| خسارات۳ =
| یادداشت =}}
پایانتصرف و [[اشغالپس‌گیری جزیره هرمز]] که به مدت ۱۱۶ سال ،طی [[اشغال هرمز (۱۵۰۷)|اشغال هرمز]] از سال ۱۵۰۷ (زمان پادشاهی [[شاه اسماعیل یکم]]) تا سال 1622 در تصرف [[امپراتوری پرتغال]] بود،توسطبود ارتشدر صفویسال ۱۶۲۲ و با کمک [[کمپانی هند شرقی بریتانیا]] صورت گرفت. پرتغالی‌ها نخستین بار در سال ۱۵۰۶ میلادی (۸۸۵ خورشیدی) به سرپرستی ناخدا [[آلبوکرک]] دریانورد مشهور پرتغالی وارد [[خلیج فارس]] شدند و پس از مدتی جزایر [[قشم]]، [[جزیره هرمز]] ، [[ بحرین ]] و بندر [[ گمبرون]] ([[بندرعباس]] فعلی) را بهکاملاً تصرف خود درآوردندکردند. در این نبرد از [[نیروی دریایی بریتانیا|کشتی‌های بریتانیا]] و توپخانه آنها نیز استفاده شد. [[امام قلی خان]] از سرداران نامدار [[شاه عباس یکم]] فرمانده ایرانیان در این رزم بود.
== باز پس گیری بحرین ==
با روی کار آمدن [[شاه عباس کبیر]] [[حکومت صفوی]] [[سیاست]] مدارا با قوای بیگانه را در [[خلیج فارس]] کنار گذاشت و در گام نخست [[بحرین]] را باز پس گرفت. سپس به منظور مشغول نگه داشتن پرتغالی ها و صلب تمرکز آنان برای حملۀ مجدد به [[بحرین]] ، [[الله وردی خان]] ، سردار و حاکم ایالت [[فارس]] ،در نزدیکی قلعۀ مستحکم [[گمبرون]] که به پرتغالیان تعلق داشت ، [[قلعۀ عباسی]] را بنا کرد و از آنجا حملات ایضایی مکرری را سازماندهی نمود.
== تاریخچه ==
در این هنگام [[فیلیپ سوم]] که پادشاه مشترک [[پرتغال]] و [[اسپانیا]] محسوب می شد، فرستادگانی را با هدایای فراوان به [[ایران]] گسیل داشت و از پادشاه [[ایران]] درخواست کرد تا [[بحرین]] را به [[پرتغال]] بازگرداند و محاصرۀ [[گمبرون]] را خاتمه دهد. [[شاه عباس]] که درصدد بود تا برای مقابله با تهدید [[عثمانی]] با دولتهای [[اروپایی]] اتحادی به وجود آورد، فرستادگان [[فیلیپ]] را که در [[مشهد]] به حضور رسیده بودند به گرمی پذیرفت ؛ به [[الله وردی خان]] دستور داد تا محاصرۀ [[گمبرون]] را پایان دهد و در نامه ای صوری از عمال [[بحرین]] خواست تا جزیره را در اختیار پرتغالیان قرار دهند.اما در واقع عمال [[بحرین]] دستور داشتند تا در این باره به دفع الوقت بپردازند و همچنان مانع ورود پرتغالی ها به جزیره شوند.
شاه اسماعیل یکم در آن زمان قصد مبارزه با آنان رانداشت و همکاری مشترک با این سردار پرتغالی را در دستور کار خود قرار داد. این سیاست شاه اسماعیل یکم باعث شد رفته رفته پرتغالی‌ها در آن نواحی قدرت گرفته و با ساختن یک پایگاه بزرگ دیگری در مسقط (عمان امروزی) کاملاً بر منطقه مسلط شوند؛ بنابراین شاهان دیگر صفوی قادر نشدند آنان را از آن ناحیه بتارانند و این در حالی بود که قوای پرتغالی با حکام ایرانی به شکلی تحقیرآمیز رفتار می‌کردند. سرانجام در سال ۱۶۲۱ میلادی (۱۰۰۰ خورشیدی) برابر با عهدنامه بین بریتانیا و ایران، قرار شد تا ایران با کمک کمپانی هند شرقی به شیئه‌ای متحد بر ضد پرتقالی‌های وارد عمل شوند.
پادشاه [[اسپانیا]] و [[پرتغال]] بار دیگر سفیری به نام [[آنتونیو دو گوه آ]] و پس از وی [[فیکو نروآ]] را به دربار [[صفوی]] فرستاد ولی از آنجا که همۀ تلاشهای [[شاه عباس کبیر]] برای اتحاد با دول اروپایی در طی سالهای 1608 تا 1612 با کارشکنی و خلف وعدۀ آنان مواجه شده و به نتیجه نرسیده بود ، او مصمم گردید تا دست پرتغالیان را برای همیشه از سواحل و جزایر [[خلیج فارس]] کوتاه کند و راه تجارت این خطه را بر بازرگانان ایرانی و سایر ملل بگشاید.به همین دلیل با بهانه قرار دادن احداث قلعه توسط پرتغالی ها در جزیرۀ [[کیش]] و برخی موارد دیگر ، سفیران فیلیپ را دست خالی بازگرداند. این رفتار منجر به قطع روابط [[ایران]] و [[اسپانیا]] گردید.
== باز پس گیریتصرف گمبرون و قشم ==
در سال 1614 میلادی [[امام قلی خان]] که پس از مرگ پدرش [[الله وردی خان]] به حکومت [[فارس]] منصوب شده بود به فرمان شاه صفوی به [[گمبرون]] لشگر کشید و آنجا را فتح کرد.او پس از تخریب قلعۀ پرتغالی ها در مجاورت قلعۀ عباسی ، بندر جدیدی به نام بندر عباسی یا [[بندر عباس]] را بنا نهاد.
امام قلی خان حاکم فارس و از سرداران صفوی، در آغاز بندر گمبرون (بندر عباس کنونی) را تصرف کرد و بعد از آن یک دسته از کشتی‌های انگلیسی برای انتقال نیرو به قشم به خدمت او در آمدند.<ref>ایران در برابر این کمک بریتانیا متعهد شد تا کالاهای تجاری آن کشور از گمرک معاف شوند. بریتانیا هم در قبال این کمک دست رقیب پرتقالی را از منطقه کوتاه می‌کرد.</ref>
در سال 1619 دولت پرتغال [[روی فریره دو آندراده]] را از لیسبون به [[خلیج فارس]] فرستاد. او دستور داشت تا انگلیسی ها را که از سال 1616 در ساحل [[جاسک]] برای خود تجارتخانه تاسیس کرده بودند، تار و مار کند و بر قوای ایرانی مستقر در [[جزیره قشم]] فشار بیاورد تا مواضع خود را ترک کنند . سپس در آنجا قلعه ای بنا سازد. در نهم نوامبر سال 1620 نیروهای انگلیسی مستقر در [[سورات]] خبر یافتند که کشتی های قوای متحد [[پرتغال]] و [[هلند]] در [[دریای عمان]] در صدد حمله به منافع دولت [[بریتانیا]] در [[جاسک]] برآمده اند و بی درنگ ناوگانی متشکل از چهار کشتی تحت فرماندهی ناخدا [[اندرو شیلینگ]] را برای رویارویی با آنان روانۀ [[جاسک]] ساختند. دو ناوگان که از نظر تعداد کشتی ها - هر یک چهار کشتی- با یکدیگر برابری داشتند دو بار و به فاصلۀ دوازده روز با هم درگیر شدند.در نبرد اول اوضاع به نفع قوای بریتانیایی پیش نرفت ولی در نبرد دوم غلبه با نیروی بریتانیا بود و به دنبال آن کشتی های پرتغالی-هلندی متواری شدند. در این نبرد فرمانده قوای [[بریتانیا]] ، ناخدا [[اندرو شیلینگ]] ، زخمی شد و هفت روز بعد در ششم ژانویه از پای درآمد. جسد او را در [[بندر جاسک]] به خاک سپردند.
{{-}}
مدتی بعد در هفتم ماه مه سال 1621 [[فریره]] در دومین مرحله از ماموریت خود با دو هزار سرباز پرتغالی و هزار نفر از مزدوران محلی به [[قشم]] حمله کرد . آنان نیروهای ایرانی مستقر در قشم را عقب راندند و طی پنج ماه و نیم قلعه ای مستحکم در این جزیره بنا کردند. اندکی بعد نیروهای [[امام قلی خان]] به مدت نُه ماه پرتغالی ها را در قلعۀ تازه تاسیس خود به محاصره گرفتند. هدف اصلی این بود که منبع تامین آب و مایحتاج هرمز را که عمدتاً از قشم تامین می شد، مسدود سازند و برای تکمیل این هدف حاکم [[جلفار]] ( [[راس الخیمه]] ) را به شورش بر علیه نیروهای پرتغالی مستقر درمنطقه وادار کردند.مقارن این احوال [[امام قلی خان]] به دستور [[شاه عباس]] با نمایندگان [[کمپانی هند شرقی بریتانیا]] وارد مذاکره شده بود تا از آنان برای حمله به [[قشم]] و [[هرمز]] یاری بگیرد.چانه زنی ها یک سال به درازا کشید.انگلیسی ها از یک سو می ترسیدند که نتوانند حریف نیروی پرتغالی ها شوند و از سوی دیگر منتظر کسب تکلیف از دولت خود بودند.عاقبت حاکم [[فارس]] آنان را تهدید کرد که در صورت عدم همکاری دست به مصادرۀ اموال و دارایی های ایشان در [[جاسک]] خواهد زد.بالاخره مفاد قرارداد تنظیم شد و انگلیسی ها پذیرفتند که در ازای تقسیم غنائم و برخورداری از بعضی امتیازات تجاری نظیر معافیت کالاهای آن کشور از مالیات گمرکی، متحد قوای ایران در حمله به نیروهای پرتغالی باشند. به این ترتیب ناوگان انگلیسی تحت فرماندهی ناخدا [[ریچارد بلایت]] متشکل از پنج ناو و چهار کشتی کوچک به سوی قشم حرکت کرد.در روز بیستم ژانویه 1622 قوای انگلیسی به [[تنگۀ هرمز]] رسید و پرتغالی ها را که از پنج ناو و پانزده یا شانزده کشتی کوچک برخوردار بودند، به محاصره گرفت.در روز دوم فوریه پنج عراده توپ انگلیسی را در ساحل پیاده کردند و پس از مذاکره ای بی ثمر میان دریاسالار پرتغالی ، [[روی فریره]] و فرمانده انگلیسی ، [[ادوارد مانکس]] ، قلعۀ پرتغالی قشم به توپ بسته شد.اندکی بعد قلعه سقوط کرد. [[روی فریره]] به اسارت درآمد و بر اساس قرداد تحویل اسرای مسیحی به قوای انگلیسی، به [[سورات]] فرستاده شد.
{{جنگ‌های شاه عباس یکم}}
== حمله به هرمز ==
[[رده:کمپانی هند شرقی بریتانیا]]
[[رده:جنگ‌های دژ و دروازه]]
* فرهی منش ،عطااله، مقاله/ دریا همیشه توفانی نخواهد ماند، تهران، ماهنامهٔ دانشمند ، شمارهٔ پیاپی ۵۳۶، خرداد
| 