ویکی‌پدیا

قوم تپوری: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
تمیزکاری
خط ۱:
{{دست اول|تاریخ=مه ۲۰۱۶}}
'''تپوران'''، '''تپوری'''، بنابر گزارش [[بطلمیوس]] جغرافی نگار شهیر یونانی، قوم تپور از قبایل [[ایرانی تبار]] دوران باستان و یکی از طوایف [[سکاها]]<ref>and to the eastward are the Galactophagi ; and eastward from Tapuris mountains and the scymbi scythae are the Tapurei. ptolemy (6.14.12)</ref> بوده است. در کتاب [[تاریخ ایران کمبریج]] در صفحه 766۷۶۶ چاپ 1983۱۹۸۳، ، تپوری هاتپوری‌ها قومی خوانده شده اندشده‌اند که در دوران [[فرهاد یکم]] [[اشکانی]] ، از [[پرثوه]] (Parthyene ) به مناطق مرکزی جنوب [[دریای کاسپین]] ([[مازندران]] کنونی) کوچانده شدند .<ref name="histcam1">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=Yarshater |نام= E. | پیوند نویسنده = احسان یارشاطر |کتاب=The Cambridge History of Iran:Seleucid Parthian :Amardi (mardi) continued to inhabit the Amul region although Phratees I had transported some to guard the Caspian Gates of Media . They were , however , mingled with the Tapurians who had been transported there from Parthyene .| پیوند= http://books.google.com/books?id=y7IHmyKcPtYC&lpg=PP1&pg=PA766#v=onepage&q&f=false | جلد = Volume 3 (1) |ناشر=Cambridge University Press, |سال=۱۹۸۳}}</ref>
[[دانشنامه ایرانیکا]] نیز در مقاله مردمان باستانی ایران، در ارتباط با '''قوم تپور''' به گزارش‌های [[بطلمیوس]] و [[استرابون]] و [[آریان (مورخ)]] [[یونانی]] و [[کوینت کورس]] مورخ [[رومی]] استناد کرده است.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v2-peoples-pre-islamic They are spread toward the Caspian Gates and Rhaga in Media (Ptol., 6.2.6).These western Tapuri could have resulted from a tribal division north of the Sarnius/Atrak river—another, perhaps ancestral, group, the Tapurei, is located by Ptolemy (6.14.12) in Scythia. The remainder moved south and east into Margiana (“between the Hyrcani and the Arii,” Str., 11.8.8; Ptol., 6.10.2) along the Ochus/Arius (mod. Tejen/Hari-rud) river into Aria (cf. Polyb., 10.49). The Tapuri on the Caspian could, alternatively, represent a later westward migration along the main east-west highway from Margiana.], IRANICAONlINE IRAN v. PEOPLES OF IRAN (2) Pre-Islamic</ref>
[[پرونده:Greco-BactrianKingdomMap.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|نقشه [[دولت یونانی بلخ]] همزمان با شاهنشاهی [[اشکانیان]] و پس از اخراج قوم [[آمارد]] از حاشیه جنوبی کاسپین. نام سرزمین Tapuria در جنوب دریای کاسپین دیده می‌شود.]]
خط ۶:
== تاریخ باستانی [[سکاها]]ی تپوری، نیاکان مردم [[طبرستان]] ([[مردمان مازندرانی]] کنونی) ==
[[پرونده:Ptolemy Cosmographia 1467 - Caspian Sea Central Asia.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|سرزمین سکاها در جغرافیای [[بطلمیوس]]. سرزمین قوم تپور با نام Tapurei در شمال شرق دیده می‌شود. نقطه‌ای در سرزمین باستانی [[سکاها]]، جایی که امروزه در [[آسیای میانه]] و [[فرارود]] قرار دارد.]]
در پیوند با تاریخ [[مردم مازندرانی]]، باید به این نکته توجه داشت که پیشینه اطلاق نام [[مازندران]] به [[طبرستان]]، پس از سرایش [[شاهنامه]] بوده است و در نگاشته‌های پیش از [[شاهنامه]] [[فردوسی]]، نامی از [[مازندران]] در دست نیست و تاریخ نگاران یونانی و رومی، در گزارش‌های تاریخی خود پس از قدرت گیری [[اشکانیان]]، نام آن سامان را [[تپوریا]]([[TAPURIA]]) قید کرده‌اند. چنانچه در دوران [[ساسانیان]] آنرا [[تپورستان]] خوانده‌اند و پس از یورش [[عرب‌ها]] در منابع ایرانی و عربی، به [[طبرستان]] [[معرب]] شده است. همچنین بسیاری از اساتید شاهنامه شناس در این بارهاینباره کتاب و مقالاتی ارائه کرده‌اند. مانند کتاب «پژوهشی در شاهنامه» نوشته دکتر [[حسین کریمان]]، ادیب و لغت شناس و مورخ معاصر و استاد دانشگاه شهید بهشتی که در باب تفاوت مازندران شاهنامه فردوسی با مازندران امروزی نوشته شده است.<ref>[http://www.mazandnume.com/fullcontent/7964/مازندران-و-شاهنامه/ «پژوهشی در شاهنامه» دکتر حسین کریمان به کوشش علی میر انصاری 1375 ; مازندران شاهنامه ، همان مازندران فردوسی نیست ] سایت مازندنومه</ref>
 
[[مردم مازندرانی]] یکی از اندک شمار [[اقوام ایرانی تبار]] هستند که امروزه از هویت و نام باستانی قومیت ایشان، در جغرافیای یونانی و رومی چون جغرافیای [[بطلمیوس]] و [[استرابون]] و همچنین گزارش مورخان یونانی و رومی چون [[آریان]] و [[کوینت کورس]]، نامی بر جای مانده است.<ref>curtius rufus quintus , history of ALEXANDER (3.2.7-12)</ref>
خط ۲۳:
سرزمین آریا که در جغرافیای یونانی از آن یاد شده است، همان هَرَیو یا [[هریوا]] بوده که در [[سنگ نبشته بیستون]] نام آن قید شده است. [[هرات]] باستان که امروزه در [[افغانستان]] واقع شده است.
 
ساتراپ باستانی [[هیرکانی]] در جنوب و جنوب شرق دریای کاسپین و برابر وضعیت جغرافیایی استان‌های گلستان و مازندران کنونی بوده است. استرابون اقوام ساکن در حاشیه جنوبی دریای کاسپین و غرب [[هیرکانی]] را بدین گونه نام می‌برد: در یک مدار در اطراف دریا پس از هیرکانی‌ها (Hyrcanins)، آماردی‌ها (Amardi) و غیر ایرانیان (Anariacae) و کادوسی‌ها (cadusi) و آلبانی‌ها (albani) و کاسپی‌ها (Caspii) و (viti) و شماری دیگر از مردمان، تا جایی که به سکاها (scythians) می‌رسیم و از سوی دیگر به سرزمین [[هیرکانی]] (شرق هیرکانی) دربیک‌ها (Derbices) هستند و کادوسی‌ها در مرز ماد ...<ref name="ReferenceA" />
 
تا جایی که بسیار روشن هست استرابون اقوام جنوبی دریای کاسپین را تا قفقاز یاد کرده است و در جغرافیای استرابون از قوم تپور بعنوان سکنه حاشیه جنوبی دریای کاسپین (هیرکانی) یاد نشده است. همانگونه که بالاتر گفته شد، استرابون قوم تپور را ساکن سرزمینی میان هیرکانی و آریا (هَرَیو در سنگ‌نبشته بیستون = هرات باستان)، یعنی در شرق هیرکانی یاد کرده است.
خط ۴۲:
[[پرونده:Greco-BactrianKingdomMap.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|نقشه [[دولت یونانی بلخ]]. نام سرزمین Tapuria در جنوب دریای کاسپی دیده می‌شود.]]
[[پرونده:Tabaristan-FA.svg|بندانگشتی|نقشه حدود طبرستان در دوران پس از اسلام]]
پس از قدرت گیری اشکانیان، در دوران [[فرهاد یکم]] اشکانی، فرهاد به [[آمارد]]‌ها حمله کرد و پس از شکست آنان، قوم آمارد وادار به کوچ اجباری به بیرون از حاشیه جنوبی [[دریای کاسپین]] شدند.<ref>[//[:en.wikipedia.org/wiki/Phraates_I:Phraates I|At beginning of his reign Phraates I directed his arms towards territory inhabited by Amardians, a poor but warlike people, who appear to have occupied eastern portion of the Elburz range, south of the Caspian Sea, what is probably today immediately south of Māzandarān and Astarabad. The reduction of these fierce mountaineers is likely to have occupied him for some years, since their country was exceedingly strong and difficult]] Rawlinson 1875, p. 36</ref>
 
کوچ گسترده دسته‌های قوم تپور و جایگزین شدن این قوم سکایی در حاشیه جنوبی دریای کاسپین به شکل گیری سرزمین [[تپورستان]] منجر شد. چنانچه بعدها از سرزمین تپورستان در نقشه‌های جغرافیایی یونانی و رومی و گزارش مورخان یونانی و رومی، چه در دوران اشکانیان و چه در دوران ساسانیان می‌توانیم ببینیم. مانند تصویر نقشه‌ای از قلمرو [[دولت یونانی بلخ]] که ارائه شده است؛ که در پی شکست اشکانیان از دولت یونانی بلخ، [[تپورستان]] باستان ([[TAPURIA]]) و [[خراسان]] باستان ([[TRAXIANE]]) برای مدتی در تصرف دولت یونانی بلخ مانده بود. پس از حمله عرب‌ها و اشغال ایران بدست عرب‌ها، تپورستان در نوشته‌ها و منابع ایرانی و عربی به طبرستان معرب گشت و پسوند نام بسیاری از بزرگانش، طبری بود، چون محمد بن جریر طبری و ابن ربن طبری و مازیار بن قارن طبری و فضل بن قارن طبری و ...
خط ۴۸:
 
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
 
[[رده:سکاها]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/قوم_تپوری»