موسیقی ارمنی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:Female Troubadour with Saz, M6288, Horomos, 1211.jpg|بندانگشتی|مینیاتوری از شاعر بزمی و نوازنده دوره گرد زن ۱۲۱۱م۱۲۱۱ میلادی]]

موسیقی ارمنی در سده‌های ۳ و ۴ پیش از میلاد توأم با تشکل کامل ملت ارمنی دارای ماهیت مختص خود می‌شود. قابل ذکر است که ارمنیان پس از انقراض پادشاهی آراراتیان حدود دو قرنسده در زمان حکومت [[هخامنشیان]] تماس و مناسبت نزدیک با فرهنگ ایران داشتند. از [[سده ۳ (پیش از میلاد)]] تمدن [[یونان باستان]] تحکیم می‌یابد. از همین دوره نی استخوانی دارای پنج سوراخ در [[معبد گارنی]] پیدا شده است. با پیدایش حکومت مستقل ارمنی توسط [[دودمان آرتاشسی]] در ارمنستان در [[سده ۲ (پیش از میلاد)]] فرهنگ ارمنی از جمله موسیقی دوران رونق بی‌سابقه خود را طی می‌کند.<ref name="A. J. Hacikyan,Gabriel Basmajian,Edward S. Franchuk">[https://www.amazon.com/Heritage-Armenian-Literature-Tradition-Golden/dp/0814328156 The Heritage of Armenian Literature Volume 1: From the Oral Tradition to the Golden Age,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)]</ref>

[[پرونده:Troubadour, Marriage at Cana, Matenadaran, XVIth century.jpg|بندانگشتی|250px200px|چپ|عاشقی ارمنی سده ۱۶ میلادی]]

حالت اولیه نت نویسی ارمنی که به [[:w:hy:Խազ|خاز]] معروف است در سده هشتم (میلادی) پدید می‌آید.<ref name="Vahan M. Kurkjian" /> از ربع دوم سده هشتم موسیقی ارمنی به علت نابسامانی‌های سیاسی و اقتصادی روند پیشرفت فرهنگ و موسیقی ارمنی کند می‌شود. لیکن در سده دهم رونق اولیه را بدست می‌آورد. دیدگاه‌های علمی فلسفی در آثار دانشمندانی چون [[:w:en:David the Invincible|داویت آنهاغت]]، داویت کراگان و [[:w:hy:Ստեփանոս Սյունեցի|استپانوس سیونتسی]] منعکس می‌گردد. در سده‌های ۱۰ و ۱۱ شیوه‌های جدید و ترانه‌های، شاراگان‌ها و نغمه‌ها و آوازهای کلیسایی جدیدتری تنظیم می‌گردد و سیر تحول موسیقی ارمنی در این زمان سه مرحله در سده‌های ۱۰ تا ۱۵ میلادی را طی می‌کند. دوره اول دوره رونق هنر آواز شعری آثار [[گریگور نارکاتسی]]، هوانس سارکاواک بود.<ref name="Nira Stone,Michael E. Stone">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/armenians-the.html Armenians, TheArt, Culture and Religion,by Nira Stone(Author) Michael E. Stone(Author)]</ref>

مرحله دوم دوره ترقی ملودی‌ها و برخورداری آنها باجنبه‌های گوناگون به شمار می‌رفت (آثار [[نرسس چهارم شنورهالی|نرسس شنورهالی]])، در مرحله بعدی مسایل مربوط به صدا، هماهنگی آواها مورد توجه قرار می‌گیرد. آوازهای عاشقی،عاشقی (گوسان)، آوازهای موسوم به بی خانمان و غیره رواج زیادی پیدا می‌کند. یکی از نمایندگان سرشناس موسیقی عاشقی ارمنی (هوانس مانوک خلاتتسی) بود که در سال ۱۴۳۸ میلادی به علت تغییر مذهب کشته شد.<ref name="Nira Stone,Michael E. Stone" />

در قرنسده بعد [[ناهاپت کوچاک]] دارای آوازه بود. در سده‌های ۱۷ و ۱۸ (میلادی) که اوضاع سیاسی و اقتصادی ارمنستان دچار وخامت سنگینی شده بود رشته‌های مختلف فرهنگ از جمله موسیقی ارمنی در مهاجرنشین‌های ارمنی چون [[محله جلفا (اصفهان)|محله جلفای اصفهان]]، استانبول و [[تفلیس]] به حیات و ترقی خود ادامه دادند. در سده ۱۸ میلادی [[سایات‌نووا]] سرشناسترین چهره عاشقان ارمنی پا به عرصه گذاشت. اشعار آوازی او چنان با فرهنگ گرجی، ایرانی و آذری نزدیکی داشت که تا مدت‌های مدید این ملل غیر ارمنی وی را متعلق به خود می‌دانستند. در این زمان سازهایی چون (کمان و [[کمانچه]]، [[سنتور]] و قانون، [[بربط]]، تنبور و [[تار]]، بلول، شوی و دودوک و پارکاپزوک) به کار می‌رفت و اکثر آنها تا امروز نیز در موسیقی اصیل ارمنی مورد استفاده قرار دارند.

پس از اتمام تحصیلات در سال ۱۲۸۳ خورشیدی (۱۹۰۴ میلادی) در شهرهای [[رشت]] و [[تبریز]] اقدام به تدریس موسیقی و تشکیل گروه سرایندگان از دانش آموزان و اجرای کنسرت‌های مختلف کرد. وی در سال ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷ میلادی) به تفلیس رفت و نزد ''«واسیلوف''»، ویولنیست مشهور روسی به تکمیل آموزش ساز تخصصی خود پرداخت. در سال ۱۲۸۹ خورشیدی (۱۹۱۰ میلادی) به [[بروکسل]] عزیمت کرد و پس از دو سال فراگیری پیگیر موسیقی به تبریز بازگشت و تدریس موسیقی در مدارس ارامنه را از سر گرفت. لئون گریگوریان در سال ۱۲۹۶ خورشیدی (۱۹۱۷ میلادی) در مدرسه مرکزی خلیفه گری ارامنه تبریز یک گروه کر چهارصدایی تشکیل داد و همچنین گروه موسیقی مجلسی را تأسیس کرد که مدت ۳۰ سال رهبری آن را به عهده داشت. لئون گریگوریان تنظیم کننده سرودهای بسیاری به زبان‌های فارسی و ارمنی است. از جمله سرودهای فارسی وی می‌توان از «ایران»، «خیز»، «دلپسند»، «جلوه گل»، «سرود توانائی» و «سرود کارناوال» را نام برد. او در سال ۱۳۱۹ خورشیدی (۱۹۴۰ میلادی) در تهران اقامت گزید و گروه کر «گوسان» را تشکیل داد و همچنین به تعلیم [[ویولن]] در مدرسه عالی موسیقی پرداخت؛ و در طول زندگی هنری خود، ۹۴ ویولنیست را تعلیم داد. لئون گریگوریان در سال ۱۳۳۶ خورشیدی (۱۹۵۷ میلادی) در تهران بدرود حیات گفت.»<ref>[http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=8C7C1271-3DC5-403C-A98D-5242E0689ACA روبن گریگوریان، آهنگ ساز، رهبر ارکستر و نوازندهٔ ویلن،نویسنده: ایساک یونانسیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره 59 - سال پانزدهم - بهار 1391]</ref>

اولین گروه‌های موسیقی در ارمنستان غربی، در قرن نوزدهم میلادی، به دست ''«کاراپت پاپازیان''»، رهبر [[ارکستر]]، [[آهنگساز]] و [[ترانه سرا|ترانه سرای]] معروف ارمنی، تشکیل شد. پاپازیان تحصیلات خود را در [[ایتالیا]] گذرانده و آمادگی و مهارت کافی را برای رهبری ارکستر سمفونیک و ارکسترهای مجلسی کسب کرده بود. او اولین گروه‌های موسیقی، مخصوصاً،به خصوص، موسیقی تئاتر و نمایشنامه‌های موزیکال را در ارمنستان غربی پایه نهاد. پاپازیان رفته رفته به چنان معروفیتی دست یافت که کشورهای مختلف اروپایی از او برای رهبری ارکسترهای بزرگ دعوت به همکاری می‌کردند.<ref name="Professor Levon Zekiyan,Gabriella Uluhogian,Vartan Karapetian">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/armenia.html ArmeniaImprints of a Civilization,by.Professor Levon Zekiyan(Author) Gabriella Uluhogian(Author) Vartan Karapetian(Author)]</ref>

اولین نشریه از این نوع کنار ''«آرِولیان''» (چنگ شرقی) نام داشت که در ۱۸۵۸م۱۸۵۸ میلادی منتشر شد. از آنجایی که این نشریه اولین نشریهٔ تخصصی در زمینهٔ موسیقی، در امپراتوری عثمانی، بود از اهمیت خاصی برخوردار است. این نشریه با نت‌های مرسوم در اروپا انتشار می‌یافت. در ۱۸۶۱م،۱۸۶۱ میلادی، [[نشریه]] دیگری با نام کنار ''«هایکاکان''» (چنگ ارمنی) منتشر و منجر به تشکیل گروهی به همین نام شد. موسیقی دان بزرگ دیگری به نام «نیکوقوس تاشچیان» با کمک برادر خود، «هاکوپ تاشچیان»، در ۱۸۷۵ میلادی، نشریه‌ای به نام «نواگ عثمانیان» (ترانه‌های عثمانی) منتشر کرد. تاشچیان در ادامهٔ فعالیت خود به تعلیم و ترویج موسیقی محلی و شرقی از طریق آموزش پیانو و سایر آلات موسیقی اروپایی پرداخت. اولین اپرت‌ها، [[اپرا]]ها و تئاترهای موزیکال در قسطنطنیه به دست ارمنیان تأسیس شدند.<ref name="Brigitta Davidjants" /><ref name="Richard G. Hovannisian , Simon Payaslian" /><ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward">[https://books.google.com/books?id=GmtPLvnrc38C&pg=PA1043&lpg=PA1043&dq=The+heritage+of+Armenian+literature.+Detroit&source=bl&ots=dfkDMXviDV&sig=75mxy5JkbT3sqp2-Ft7NwpaNTpQ&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi2jrOT_bTPAhXGYZoKHSj7DgkQ6AEILzAD#v=onepage&q=The%20heritage%20of%20Armenian%20literature.%20Detroit&f=false The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times,by:Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward ]</ref>

در ارمنستان غربی به غیر از موسیقیدانان و رهبران بزرگی که به فعالیتهای موسیقایی مشغول بودند اشخاص بسیاری نیز وجود داشتند که به کار ساخت آلات مختلف موسیقی می‌پرداختند. از استادان معروف در این زمینه می‌توان به ''«کِروبه زیلچیان''» (۱۸۳۰–۱۹۱۰ میلادی) اشاره کرد که در ساخت سنج استاد بود و کارخانهٔ مخصوصی برای این منظور تأسیس کرده بود.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward" />

در سال ۱۹۱۷–۱۹۱۰م۱۹۱۷–۱۹۱۰ میلادی. مجله‌ای به نام تئاتر و موسیقی به ابتکار و سردبیری ''«آنتوان مائیلیان''» در [[باکو]] منتشر می‌شد و مردم را با فعالیت‌های فرهنگی ارمنیان باکو آشنا می‌کرد. در سال ۱۹۲۰م۱۹۲۰ میلادی. مائیلیان رهبری استودیوی تئاتر و موسیقی شرقی را با بخش‌های ارمنی، آذربایجانی و روسی بر عهده داشت. این استودیو در سال‌های بعد (بنیاد زاره) نامیده شد و تبدیل به آموزشگاه تئاتر شد. او در عین حال رئیس [[کنسرواتوار]] شرقی باکو و رهبر استودیوی موسیقی و نمایش بانوان آذربایجانی بود. مائیلیان برای کودکان نیز اُپرت و اُپرا نوشته و برای نمایش‌های تئاتر ارمنی و آذربایجانی موسیقی ساخته است. آهنگ ساز معروف ''[[:w:hy:Անուշավան Տեր-Ղևոնդյան|آنوشاوان ترغوندیان''دِرغوندیان]] نیز در باکو زندگی و فعالیت کرده و در سال‌های ۱۹۳۸–۱۹۳۴م۱۹۳۸–۱۹۳۴ میلادی. رئیس کنسرواتوار باکو بوده است.<ref>http: name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward" //de.wikipedia.org/wiki/Anuschawan_Ter-Gewondjan</ref>

عاشوق‌ها نیز در موسیقی ارمنیان باکو جایگاه خاصی داشتند. آن‌ها از خانه به خانه می‌گشتند و در مسابقات عاشوق‌ها شرکت می‌کردند. معروفترین آن‌ها عاشوق ''«دونی''» بود که استاد و آموزگار عاشوق‌های آن دوره شمرده می‌شد. عاشوق ''«صیاد''» (پتروس ماداتیان) که در سده ۱۹م۱۹ میلادی. می‌زیست نیز آوازه‌ای بلند داشت.

از سال ۱۹۲۰ میلادی ''«آ. ایانوسیان''»، رهبر ارکستر نقش بزرگی در موسیقی باکو ایفا کرد. او بود که نخستین گروه نوازندگان موسیقی محلی آذربایجانی را بنیان نهاد.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward" />

{{پانویس|۲|اندازه=ریز|چپ‌چین=بله}}