[[پرونده:Hand made Compass by Mr, Ebrahim Latakhafi.jpg|بندانگشتی|چپ|270px|قطبنمای برنجی کار استاد [[ابراهیم لاتخافی]]، [[اصفهان]].]]
'''[[قُطبنما]]''' وسیلهای برای تعیین جهت و [[جهتیابی]]. این وسیله با استفاده از [[میدان مغناطیسی]] زمین جهت [[قطب شمال]] را نشان میدهد که در حقیقت [[شمال مغناطیسی]] زمین است؛ که با [[شمال حقیقی]] مقداری فاصله دارد. زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی، '''[[میل مغناطیسی]]''' نامیده می شود. امروزه برای تعیین شمال حقیقی از قطبنماهای پیشرفتهتری مانند [[قطبنمای ژیروسکوپی]] استفاده میشود. با دانستن سمت و سوی جهتهای جغرافیایی و نیز محل آغاز حرکت (مبداء) میتوان جهت و مسیر حرکت را به سمت مقصد مورد نظر تنظیم کرد و گم نشد؛ مخصوصاً اگر مسیر، در طول بیابانها، جنگلها، دریاها و یافتن کسی که نشانی را بداند، محال باشد و یا شب هنگام حرکت کنیم.
قطب نما، وسیله ای است که در این راه کمک بسیاری به انسان ها کرده است. وسیلهی اصلی به کار رفته در قطبنما، آهنربا است. حتماً تا حالا یک آهنربا و یا وسایلی را که در آنها آهنربا به کار رفته است دیدهاید. در غیر این صورت، کافی است سری به یخچال منزلتان بزنید. میبینید، نوار دورِ درِ یخچال آهنرباست که باعث چسبیدن و محکم شدن در به بدنهی آن میشود. در طبیعت، بعضی مواد و سنگها خاصیتی دارند که باعث جذب مواد آهنی و فولادی به آنها میشود.
این خاصیت را خاصیت مغناطیسی یا آهنربایی میگویند، به هر جسمی که این خاصیت را داشته باشد آهنربا میگویند. آهنرباها میتوانند تمامی حجم های آهنی (مثل سوزن، کلید منزل، میخ و ...) را جذب کنند و یا به آنها بچسبند.
وقتی دو آهنربا را کنار هم قرار دهیم، اتفاق جالبی میافتد: دو سر آهنرباها از هم دور میشوند و به هم میچسبند و دو سر دیگر وقتی یکی از آنها را را سر و ته کنیم از هم دور میشوند.
آهنرباها انواع مختلفی دارند: میلهای، نعل اسبی، حلقهای و ... .
هر آهنربا دارای دو سر مختلف است که دارای خصوصیتهای مختلف و مخالف هم هستند. به آنها قطبهای شمال و جنوب آهنربا میگویند. اولی را با N و دومی را با S (حروف ابتدای کلمههای انگلیسی North به معنی شمال و South به معنی جنوب) نمایش میدهند. جذب آهنرباها از یک سمت و دفع (رانش) آنها از سمت دیگر، دقیقاً مربوط به این دو قطب است. قطبهای همنام (مثلاً دوقطب N و N و یا دو قطب S و S از دو آهنربای مختلف) همدیگر را دفع میکنند، ولی دو قطب غیر همنام مثل S از یک آهنربا و N از آهنربای دیگر همدیگر را جذب میکنند. به طور سادهتر، اگر یک آهنربایِ میلهای را از سمت قطب N به نزدیک قطب S یک آهنربای میلهای دیگر ببریم، به یکدیگر میچسبند، ولی اگر آهنربای اول را از سمت قطب S آن به قطب S آهنربای دوم ببریم، از هم دور میشوند. اما موضوع اصلی و جالب آنست که بدانید خودِ کرة زمین هم آهنربای عظیمی است که دقیقاَ خاصیتی مشابه همین آهنرباهای کوچک را دارد. کرهی زمین به دلیل وجود مواد مذاب مغناطیسی (از جنس اکسید آهن) در هستهی مرکزی آن، دارای خاصیت مغناطیسی است.
== تأثیرات جاذبههای مغناطیسی موضعی (فلز و الکتریسیته) ==
هر گاه قطبنما در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا منابع الکتریکی که جریان در آن جاریست قرار گرفته باشد، عقربهاش از جهت قطب مقداری منحرف میشود، که به آن '''[[انحراف مغناطیسی]]''' میگویند. کلاً به همراه داشتن اشیایی از جنس آهن یا انواع مشابه آن می تواند باعث اختلال در حرکت عقربه شود. حتی وجود یک گیره کاغذ روی نقشه ممکن است مسئله ساز شود. بنابراین، هنگام استفاده از قطبنما باید مطمئن شویم که از اشیای انحرافدهنده آن، بهطور کلی دور است. همچنین احتمال تأثیرگذاری