زبان ترکمنی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
اشتباه تایپی
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲:
{{Infobox language
|name=ترکمن
|nativename={{lang|tk|Türkmençe, Türkmen dili}}, {{lang|tk-Cyrl|Түркменче, Түркмен дили}},، تورکمن {{lang|tk-Arab|ﺗﻴلی,ﺗﻴلی، تورکمنچه}}
|states=[[ترکمنستان]],، [[ایران]],، [[افغانستان]],، [[سرزمین استاوروپول]] ([[روسیه]])
|speakers=۷ میلیون
|date=
خط ۱۷:
|map=
|notice=IPA}}
'''ترکمنی''' ([[خط لاتین]]: türkmençe - [[سیریلیک]]: түркмен) زبان مردم [[ترکمن]] و [[زبان ملی]] کشور [[ترکمنستان]] است. ترکمنی از زبان‌های [[آلتایی]] و از شاخه [[اغوز]] [(شاخه‌ای از خانواده زبان ترک ]]ترکی) است و گویشوران به این زبان بیشتر در ترکمنستان و شمال شرقی ایران و نواحی شمالی افغانستان سخن می‌گویند.
 
== طبقه‌بندی ==
ترکمنی از خانواده [[زبان‌های آلتایی]] و از گروه زبان‌های [[زبان اغوز|ترکی جنوب غربی]] (اوُغوزاغوز) و زیر گروه زبان‌های اوُغوزاغوز شرقی است. ترکمنی با زبان‌های [[تاتاری کریمه]] و [[زبان سالار|سالار]] و [[ترکی استانبولی]]، [[ترکی آذربایجانی]] و [[ازبکی]] مرتبط است. ترکمن‌ها و گویندگان بیشتر این زبان‌ها تاحدودی زبان یکدیگر را می‌فهمند. زبان ترکمنی را می‌توان حد واسطوسط زیرمجموعه‌های غربی ([[ترکی]] استانبولی و ترکی آذربایجانآذربایجانی) با زیرمجموعه‌های شرقی (ترکی [[قزاقی]]، [[ازبکی]]، [[قرقیزی]] و [[اویغوری]]) زبان ترکی دانست. به عنوان مثال برخی از کلماتی که در ترکی استانبولی و ترکی آذربایجان باهم تفاوت دارند را می‌توان به هردوهر دو فرم آن در زبان ترکمنی یافت. مثال: تمام شد (غوتاردی=زبان آذری و ترکمنی، توکندی = زبان استانبولی و ترکمنی)، ظهر (گون اوُرتا=زبان آذری و ترکمنی، اؤیله= زبان استانبولی و ترکمنی) و ...
یک ترکمن می‌تواند به راحتی زبان‌های مختلف ترکی را فرابگیرد اما به دلیل گویش دشوار ترکمنی، یادگیری مکالمات ترکمنی اندکی دشوار است.
در زبان ترکمنی سین با حرف ث تلفظ می‌شود و ز به صورت ظ. هیچ کلمه‌ای در ترکمنی با حرف ر شروع نمی‌شود؛ و زبان ترکمنی دارای ۱۸ مصوت کوتاه و بلند است که از این حیث جزو دشوارترین زبان‌های جهان قرار می‌گیرد. در زبان ترکمنی نوشتاری حرف ف وجود ندارد ولی در عامیانه ف را تلفظ می‌کنند و در نوشتار در اکثر موارد به جای فرفحرف ف، پ می‌نویسند. مثلا فارسی را «پارسچا» می‌نویسند.{{مدرک}}
 
ضمن آنکه حروفی که از بینی ادا می‌شوند و در شیوه‌های ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی معاصر حذف گردیده‌اندگردیده‌اند، در ترکی ترکمنی کاربرد وسیع دارند. این حروف مانند «ـنگ» در گروه ترکی اغوز شرقی نیز به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
 
ترکمنی مانند دیگر [[زبان‌های آلتایی]] یک [[زبان پیوندی]] است. افعال بی‌قاعده کمی دارد و کلمات مذکر و مؤنث ندارد و ساختار جمله به شکل فاعل + مفعول + فعل (از راست به چپ) است.
 
== نوشتار ==
ترکمنی در ایران و افغانستان با [[خط عربیفارسی]] نوشته می‌شود. در کشور ترکمنستان تا سال ۱۹۲۸ خط عربیفارسی و سپس خط لاتین جایگزین آن شد و در سال ۱۹۴۰ خط سریلیک جای آن را گرفت. در ۱۹۹۱ خط لاتین بر پایه خط ترکی (استانبولی) جایگزین خط سریلیک شد.<ref>[http://www.omniglot.com/writing/turkmen.htm Turkmen language, alphabets and pronunciation<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> این زبان در ایران به خط عربی نوشته می‌شود.
 
== ادبیات ==
[[مختومقلی فراغی]] از بزرگترین شاعران زبان ترکمنی است. نوشته‌های این شاعر قرن هجدهمی در مرحله میان [[زبان جغتای]] کلاسیک و ترکمنی امروزین قرار دارند. از دیگر شعرای ترکمن می‌توان به [[محمد ولیمحمدولی کمینه]]، [[دولت محمددولت‌محمد آزادی]]، [[مسکین قلیچ]] ، [[ملانفس]] ، [[ذلیلی]] ، [[امیرعلی شیرنوایی]] و از شاعران معاصر [[ستارسوقیستار سوقی]]، [[منصور طبری]]، [[عبدالقهار صوفی رادصوفی‌راد]] و [[نازمحمد پقه]] در [[ایران]] و [[کریم قربان نفس]] و [[قربان نظر عزیزف ]] در [[ترکمنستان]] اشاره نمود." بِردی[[بردی کِربابایِف"کربابایف]] پدر داستان نویسیداستان‌نویسی نوین ترکمنستان است. رمان او با نام انسان ثابت قدمثابت‌قدم (= گام قاطع،Qati adim) نخستین رمان ترکمن محسوب می شود. خود نویسنده اشاره کرده استداشته که ۲۰ سال از عمر خودشعمرش را صرف نوشتنِنوشتن این رمان کرده است.
کِربابایِفکربابایف فعالیت ادبی خود را از سال ۱۹۲۳ میلادی آغاز کرد و بیش از ۳۰ اثر ادبی در ژانرهای مختلف به چاپ رسانید؛ چند نمایشنامه،اشعارنمایشنامه، اشعار کوتاه و بلند،فیلمنامه،چندینبلند، فیلمنامه، چندین اثر منثور و همچنین ترجمه آثاری از پوشکین، لرمانتوف، گوگول، تولستوی و ماکسیم گورکی،بهگورکی به زبان ترکمنی از او بر جای مانده‌است.
== صفحات مرتبط ==
* [[الفبای ترکمنی]]