|
این طرحها از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین طرحها در فرشبافی ایران بوده‌است ومخلوق ذهن قالیبافان بومی است. طبیعت و محیط زندگی آنها به ساده‌ترین شکلی در طرح این فرشها منعکس شده‌است. از نقشه‌های منظم و مدون پیروی نمی‌شود و دارای زیبایی دلپسندی است.
طراحان فرش این طرح را از منطقه‌ای به منطقه دیگر منتقل کرده‌اند چنانکهچنان‌که از غربی‌ترین نقطه ایران به شرقی‌ترین منطقه راه یافته‌است.
گروه‌های فرعی این طرحها اغلب منسوب به مناطقی است که طرح ابتدا در آنجا رواج پیدا کرده‌است و یا به نام اشخاصی است که دارای نفوذ محلی بوده‌اند و یا سفارش بافت آن را داده‌اند. نامهای معروف و قدیمی این گروه عبارتند از هیبت لو (مربوط به فارس و آباده)، قشقایی بته، افشاری، خاتونی، اردبیل، مزلقان، خمسه، ساوه، تفرش، هریس، مهربان، گوراوان، زنجان و [[مشکین شهر]]، بختیاری، کردی، یلمه، گبه (خودرنگ)، سیستان، فردوس، سالارخانی، یعقوب خانی، سنگ چوبی، علی میرزائی، جان بیگی، جانمازی، جوین، موسی‌آباد، بلوچستان، ویس، قرجه، سنه و دسته گل.
ايناین طرحها از قديمی ترينقدیمی‌ترین و اصيل تريناصیل‌ترین طرحها در فرشبافی ايرانایران بوده است ومخلوق ذهن قاليبافانقالیبافان بومی است. طبيعتطبیعت و محيطمحیط زندگی آنها به ساده ترينساده‌ترین شکلی در طرح ايناین فرشها منعکس شده است. از نقشه هاینقشه‌های منظم و مدون پيرویپیروی نمی شودنمی‌شود و دارای زيبايیزیبایی دلپسندی است. طراحان فرش ايناین طرح را از منطقه ایمنطقه‌ای به منطقه ديگردیگر منتقل کردهکرده‌اند اند چنانکهچنان‌که از غربی ترينغربی‌ترین نقطه ايرانایران به شرقی ترينشرقی‌ترین منطقه راه يافتهیافته است. گروههایگروه‌های فرعی ايناین طرحها اغلب منسوب به مناطقی است که طرح ابتدا در آنجا رواج پيداپیدا کرده است و يایا به نام اشخاصی است که دارای نفوذ محلی بوده اندبوده‌اند و يایا سفارش بافت آن را داده اندداده‌اند. نامهای معروف و قديمیقدیمی ايناین گروه عبارتند از هيبتهیبت لو (مربوط به فارس و آباده) ، قشقايیقشقایی بتهبته، ،افشاری، افشاري،خاتونی، خاتوني،اردبیل، اردبيل،مزلقان، مزلقان ، خمسه ،خمسه، ساوه، تفرش، هريس،هریس، مهربان، گوراوان، زنجان و مشکينمشکین شهر، بختياري،بختیاری، کردي،کردی، يلمه،یلمه، گبه (خودرنگ) ، سيستان،سیستان، فردوس، سالارخاني،سالارخانی، يعقوبیعقوب خاني،خانی، سنگ چوبي،چوبی، علی ميرزائي،میرزائی، جان بيگي،بیگی، جانمازي،جوين،جانمازی، موسیجوین، آباد،موسی‌آباد، بلوچستان، ويس،ویس، قرجه، سنه
=== هندسی ===
=== نقش ماهی درهم ===
'''برگ '''ها بنیاد و اصل این نقش به حساب می‌آیند. به صورتی که دو یا چهار برگ خمیده که [[گل نیلوفر آبی]] یا [[گل شاه عباسی]] در وسط آن جایی دارند، چنین گفته شده است که در ابتدا برگ‌ها، ماهی بوده‌اند.بوده‌اند؛ که در زمان اسلامی به برگ تبدیل شده است.است؛ و گل وسط چهرهٔ آدمی بوده است، بعدها تبدیل به گل شاه عباسی ونیلوفر تغییر داده شده است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= حصوری|نام= علی|کتاب=مبانی طراحی سنتی در ایران | ناشر= |سال=}}</ref>
==== تاریخچه ====
این طرحها به دوره قبل از اسلام مربوط می‌شود. ماهی در میان مردم [[هند و اروپایی]] نماد [[بارآوری]] بوده است.
در دنیای قدیم عقاید مذهبی مایه اصلی و عنصر اساسی هنرها به شمار می‌رفت.می‌رفت؛ و در آن دوران، هنر مطلقامطلقاً در خدمت مذهب بوده است.است؛ و برای بیان مفاهیم مجدد و توضیح مسایل معنوی و مذهبی از هنرها مچون [[نماد گرایی]]های مختلفی استعانت می‌کردند. بی شک هر جامعه برای اعتقادات مذهبی هر ملتی در بسیار از مظاهر زندگی مادی شان بی تاثیرتأثیر نبوده است.است؛ و هر سرزمینی عقاید شان را به شکل اشکال و رموز مختلف بر روی آثارمادی پیرامون خود منعکس می‌کنند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=شعبانی خطیب |نام=صفرعلی |کتاب=فرهنگنامه تصویری آرایه و نقشه فرش‌های ایرانی | ناشر=سپهر اندیشه |سال=1387}}</ref>
در تجزیه و تحلیل این طرح ما در نظر گرفته‌ایم که این طرح ارتباط نزدیکی وبسیار تنگاتنگی با[[نجوم]] و [[اخترشناسی]] بوده است، در ادیان قدیم با استفاده از نماد نجوم را بررسی می‌کردند. برای نمونه :[[حالات صورو بروج]]، ریشه در پنداشت اقوام کهن و برای شناخت ستارگان و تعیین محل آنها جهت راه یابی دارد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=نبیی |نام=ابوالفضل |کتاب= هدایت طلاب به دانش اسطرلاب| ناشر=آستان قدس رضوی |سال=صفحه:112}}</ref>
این طرح در اواخر دوره [[تیموری]] وتمام دوره [[صفویی]] مورد استفاده بافندگان ایرانی بوده است. از آنجا که هرات تمرکز هنر در دوره تیموری بوده است این نقش در این دوره رواج و بسیار بافته می شدهمی‌شده است، و به این علت نام [[هرات]]را به خود اقتباس کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= ژوله|نام= تورج|کتاب= پژوهشی در فرش ایران| ناشر= |سال=}}</ref>
این طرحها در ابتدا یه صورت ساده طراحی می‌شده است، تا بعد از پیروزی اعراب به عناصر گیاهی تغییر شکل داده شد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=شوالیه و گیربرانت |نام= |کتاب=شاهکارهای فرش ایران | ناشر=شرکت فرش ایران |سال=1973}}</ref>
این طرح در ردیف طرحهای بومی و ایلی است. بافت آن مانند سایر[[طرحهای هندسی]] ذهنی است و از روی نقشه بوجود نیامده‌است. خوشبختانه زیبایی این طرح، طراحان فرش را برآن داشته‌است که آنرا بصورت یک طرح منظم و مدون و با حفظ ویژگیهای قدیمی آن، پیاده نمایند.
طبق شواهد نشان داده شده ماه دوازدهم به نام حوت یا ماهی بوده است.است؛ که برای شناخت ریشه طرح ماهی درهم به دنبال دو ماهی و یک گل بزرگ در طول تاریخ به عقب برگشت.
اولین چیزی که به نظر می‌رسد، ترسیم طرح [[برج حوت]] بر روی فرش می‌باشد، که ماه حوت به شکل دو ماهی ترسیم می شدهمی‌شده است که بعدها نقش هراتی از آن اقتباس می‌گیرد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= وکیلی|نام= ابوالفضل|کتاب=شناخت طرحها و نقشه‌های فرش ایران و جهان | ناشر= |سال=}}</ref>
این طرح در[[بیرجند]] بافته می‌شده و به تدریج به سایر مناطق فرشبافی ایران راه یافت. چنانکهچنان‌که امروز از شرق تا غرب و همچنین در نواحی مرکزی ایران یعنی از [[استان خراسان]] تا [[آذربایجان]] و [[همدان]] و [[اراک]] رواج پیدا کرده‌است.
گروه فرعی منشعب از آن عبارتند از:
* ''[[ماهی هرات]]''
درطرح گلدانی اغلب شکل گلدان در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورد. گاه یک گلدان بزرگ پر از گل تمام فرش را می‌پوشاند. گاه چندگلدان کوچک بطور متقارن در اطراف متن و یا دنبال هم سرتاسر متن را فرا می‌گیرد.
گروههایگروه‌های فرعی این طرح عبارتند از: گلدانی ختائی، گلدانی دوطرفه، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی ظل السلطان (گل وبلبل)، گلدانی حاج خاتمی، گلدانی تکراری، گلدانی لچک ترنج و گلدانی یکطرفه.
=== گل فرنگ ===
طرح گل فرنگ ترکیبی است از طرحهای اصیل ایرانی با گلهای طبیعی، مخصوصامخصوصاً گل سرخ. در این نوع قالی از رنگهای تند و روشن مخصوصامخصوصاً رنگهای سرخ استفاده می‌شود.
گروههایگروه‌های فرعی این طرح را [[گل سرخ]] (لچک ترنج)، [[قالی بیجار|گل فرنگ بیجار]]، گلفرنگ مستوفی، گلفرنگ ترنجدار، گلفرنگ دسته گلو گلفرنگ [[گل و بلبل]] تشکیل می‌دهند.
=== قابی ===
== پیوند به بیرون ==
* [http://tarahi-tablofarsh.blogfa.com/ طراحی تابلو فرش]
* [http://www.cpt.ir/ نقشه خوان فرش (نرم‌افزار)]
* [http://www.takcarpet.com/ تابلو فرش]
[[رده:قالی]]
| 