درانی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
علیزی (بحث | مشارکت‌ها)
جز ←‏نقش انگلیس در جدایی افغانستان از ایران: ایجاد بخش جدید و منابع بیشتر
علیزی (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۵۱:
</ref> و در آن‌جا اعلام پادشاهی کرد. در واقع، هدف وی، همانند ديگر امپراتوران، سلطنت بر تمام ايران بود.<ref>اطلاعات سياسی و اقتصادی، شماره ۲۲۵، ص ۳۸</ref> اما، پس از چندی، قلمروی که او بر آن فرمانروایی میکرد، افغانستان نام گرفت.<ref>درآمدی بر تاريخ افغانستان، ص ۱</ref>
 
احمدشاه درانی در فرمانی که در تاريخ ۱٦ شوال ۱۱٦٧ هجری قمری مطابق ۱٧۵۳ میلادی توسط او صادر شده و در نشريه‌ی فرهنگ ايران زمين منتشر گرديده است، کلمه افغانستان را به کار نبرده و در عوض آرزو کرده است تا به ياری خداوند سراسر ايران را به زير فرمان خود آورد:<blockquote>''... در اين وقت که پروردگار عالم اين دولت خداداد را به نواب همايون ما ارزانی فرموده است، منظور نظر اقدس چنان است که به فضل قادر لم‌يزل اسرای مسلمان که در عهد نادرشاه گرفتار گرديده نجات از ارض قدس دهيم و در عرض راه تون و قاين و غيره ولايات که به تصرف امنای دولت قاهره در آمده، هرچه اسير مسلمان بود نجات يافته و حال قلعه مشهد را محاصره داريم. انشاالله همين که قلعه فتح شد به کلی کل ايران به تصرف آمد.<ref>جاويد، دکتر عبدالاحمد، اوستا، سويد: شورای فرهنگی افغانستان، چاپ ۱٩٩٩ م. ص ۴٨</ref>'' </blockquote>دانشنامه‌ی بريتانيکا،[[دانشنامه بریتانیکا|بريتانيکا]]، شاهنشاهی احمدشاه درانی را آخرين امپراتوی افغان ‌خوانده است.
 
اين دانشنامه می‌افزايد، شاهنشاهی احمدشاه درانی پس از امپراتوری عثمانی، دومين امپراتوری جهان اسلام در نيمه‌ی دوم قرن هجده بود که حدود قلمرو آن را از مشهد تا [[دهلی]] و از آمودريا تا دريای عرب دربر می‌گرفت.<ref>مهديزاده کابلی به نقل از : دانشنامه بريتانيکا</ref>
 
وقتی که احمدشاه درانی به سلطنت رسيد، در خراسان کنونی، شاهرخ نواده‌ی نادرشاه افشار به حمايت شاه افغان حکومت می‌کرد. دکتر محمود افشار در اين باره می‌نويسد:
خط ۵۹:
شاهرخ نوه نادرشاه افشار که در مشهد جانشين جد خود شده از حمايت احمدشاه درانی برخوردار بود.<ref> افشار يزدی، دکتر محمود، افغان نامه، تهران: بنياد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول - ۱۳۵٩ ش. ج ۱، ص ٢۶۵</ref>
 
به‌همين‌سان، [[عبدالرضا مهدوی|عبدالرضا هوشنگ مهدوی]] می‌نويسد:
 
سپاه احمدشاه درانی پس از تصرف هرات به‌سوی [[مشهد]] روانه شده و آن شهر را بدون زد و خورد تصرف کرد، اما به احترام نادرشاه تصميم گرفت خراسان را برای شاهرخ باقی بگذارد، مشروط بر اين که او توافق افغانها را تصديق کند. شاهرخ قبول کرد و سکه به نام احمدشاه زد و دستور داد در مساجد خطبه به نام او خواندند. احمدشاه يکبار ديگر در سال ۱٧۵۱ م. (۱۱٦۴ه‍.ق) به خراسان آمد و اين بار نيشابور و تربت جام و باخرز و خواف و ترشيز را هم تصرف کرد. بار سوم در سال ۱٧٦٩ م. (۱۱٨۳ ه‍.ق) وقتی نصرالله ميرزا فرزند شاهرخ علم طغيان برافراشت و به دربار [[کریم‌خان زند|کريم‌خان زند]] پناهنده شد، [[احمدشاه درانی|احمدشاه]] در رأس يک سپاه بيست هزار نفری به مشهد آمد و توانست عليمردان‌خان حاکم تون و طبس را که طرفدار شاهزاده‌ی ياغی بود شکست دهد.<ref>هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، تاريخ روابط خارجی ايران، تهران: چاپ سوم - ۱۳۶٤ ش. ص ۱٧٨</ref>
خط ۸۱:
آنچه از تاريخ استنباط می‌شود، حکومت خراسان کنونی، از آغاز شاهنشاهی احمدشاه درانی تا دوره‌ی سلطنت زمانشاه درانی، هميشه تحت‌الحمايت دولت افغانستان بوده است. هوشنگ مهدوی می‌نويسد:
 
پس از مرگ احمدشاه درانی پسرش [[تیمورشاه درانی|تيمورشاه]] جانشين او شد (۱٧٧۳-۱٧٩۳ م.) تيمورشاه هم سه بار به خراسان لشکر کشيد و هربار پس از تصرف مشهد و اخذ خراج و ماليات به [[افغانستان]] مراجعت کرد. به‌اين ترتيب شاهرخ به‌صورت تحت‌الحمايه و خراج‌گزار افغان‌ها درآمده بود و مدت نيم قرن بر خراسان سلطنت کرد.<ref>تاريخ روابط خارجی ايران، ص ۱٧٨ </ref>
 
[[مهدیزاده کابلی|مهديزاده کابلی]] درباره سنگ‌بنای جدايی خراسان کنونی از افغانستان می‌نويسد:
 
اما، در سال ۱٢۱۰ ه‍.ق، آقامحمدخان، بنيانگذار سلسله‌ی قاجاريه، پس از تاج‌گذاری، به‌ظاهر جهت زيارت امام رضا عزم خراسان کرد و در واقع هدف وی تصرف گنجينه‌ها و جواهرات نادرشاه از بازماندگان او بود. شاهرخ به پيشباز خان قاجار رفت؛ ولی خان سنگدل او را به‌دست شکنجه سپرد. شاهرخ بر اثر اين شکنجه‌های سخت جان داد. اما فرزندش نادرميرزای افشار که چنين عقوبت سختی را در مورد پدرش شاهد بود، به افغانستان پناهنده شد و با حمايت شاه افغان مجدداً موفق به تصرف مشهد گرديد.<ref>درآمدی بر تاريخ افغانستان، ص ٧٩</ref>