ایرانزو: تفاوت میان نسخه‌ها

| bodystyle =

| titlestyle =

| title =

| above = {{{نام|ایران‌زو}}}

| imagestyle =

| captionstyle =

| caption =

| labelstyle =

| datastyle =

| label2 = نام

| data2 = {{{نام|ایران‌زو}}}

| label3 = عنوان

| data3 = {{{عنوان|شاهک، کدخدا}}}

| data4 = {{{دوران|۱۰ سال}}}

| data5 = {{{لقب|}}}

| data6 = {{{تاجگذاری|}}}

| data7 = {{{تفویض|}}}

| data8 = {{{تعمید|}}}

| data9 = {{{پایتخت|[[زیویه (دژ)|زیویه]]}}}

| data10 = {{{ملیت|ایرانی}}}

| data11 = {{{نژاد|}}}

| data14 = {{{شناخته شده|}}}

| data15 = {{{زادگاه|[[ماننا]]}}}

| data16 = {{{زاد روز|نامشخص}}}

| data17 = {{{مرگ|[[۷۱۸ (پیش از میلاد)|۷۱۸ پ. م.]]}}}

| data18 = {{{تاریخ مرگ|}}}

| data19 = {{{محل مرگ|}}}

| data21 = {{{کاخ|}}}

| data22 = {{{دیرینگی|آغاز هزاره یکم}}}

| data24 = {{{پیامبر|}}}

| data25 = {{{اآیین|ناشناخته}}}

| data27 = {{{دستاوردها|}}}

| data28 = {{{جنگ‌های پیروز|}}}

| data29 = {{{پیمان‌ها|}}}

| data30 = {{{سردادران سپاه|}}}

| data31 = {{{وزیران|}}}

| data32 = {{{دژهای مهم|}}}

| data34 = {{{نیا|}}}

| data35 = {{{پدر|}}}

| data36 = {{{مادر|}}}

| data37 = {{{همسر|}}}

| data38 = {{{پسران|آزا، [[اوللوسونو]]}}}

| data39 = {{{دختران|}}}

| data40 = {{{دودمان|[[مانناییان]]}}}

| data41 = {{{امکان بازدید|}}}

| data42 = {{{شماره تلفن|}}}

'''ایرانزو''' (Iranzu) پیشوای نخست قبایل ماننایی یعنی یکی از شش قبیلهٔ ساکن در سرزمین [[آذربایجان]] فعلی در سال -۷۲۸ پ. م. - بود. دولت نیمه مستقل ایرانزو در آن زمان تحت محاصره و فشار دول مقتدر آن دوران یعنی [[آشور]]، [[اورارتو]]، و [[عیلام]] قرار داشت. سالنامه‌های سارگون دوم ماننا را متحد درجهٔ اوّل آشور در کوهستان [[زاگروس]] بر می‌شماردبرمی‌شمارد.

== دورهٔ کوتاه ایران‌زو ==

قدرت فوق‌العادهٔ ماننا در عهد ایران‌زو و تبدیل آن به یک دولت درجهٔ اوّل، پادشاهی‌های نیمه مستقل اطراف را که فرمانفرمایانشان متمایل به استقلال از آشور بودند ناراحت ساخته بود مانند [[دیوک]] و [[متاتی]]. شکّی نیست که دولت ماننا، مانند دیگر حکومت‌حکومت دولت‌های برده‌دار آن زمان بار سنگینی بر دوش مردم بود.بود؛ ولی تجزیه طلبی شاهکان نیز در اکثر موارد جنبهٔ مخالفت با ترقی داشت. زیرا که بزرگان و اعیان می‌کوشیدند در سرزمین‌های بسیار کوچک خود فرمانروای بی‌بندوبار باشند و این خود از ایجاد یک دولت مقتدر مانع می‌شد و پیدایش قومییت را به تأخیر می‌افکند و کشور را بدست کشورگشایان بیگانه می‌سپرد و به هر تقدیر چنین سرنوشتی از لحاظ مردم، از حکومت شاهان [[ماننا|ماننایی]] بدتر بود.

دولت ماننا در واقع یک [[اولیگارشی]] یا حکومت چند خاندان مقتدر بود<ref>الواح آشوری ماننا را کشور قبایل نام می‌برند.</ref> و بالضروه از منافع بزرگان اصیل ماننا، به زیان افراد عادی و آزاد و حتاحتی برده‌داران غیر اصیل دفاع می‌کرد. بدین سبب در داخل آن کشور نیز نارضایی عامهٔ خلق روزافزون بود. اگر فرمانروایی به جنبش وسیع قشرهای مردم تکیه می‌کرد واقعاً می‌توانست دولتی قوی بوجود آورد.آورد؛ ولی در قرن هشتم پ. م. چنین فرمانروایی وجود نداشت و جنبش هم هنوز نارس بود. جز عصیان‌های تجزیه طلبانهٔ برخی شاهکان چیزی مشهود نبود. چون در سیاست خارجی عامل اصلی همانا رقابت میان دولت‌های بزرگ [[آشور]] و [[اورارتو]] و [[عیلام]] و ماننا بود<ref> چهار دولت، این واژه بصورت [[چاردولی]] تا کنون محفوظ است.</ref> وقایع سیاست خارجی نیز بصورت خیانت‌های کوچک و تغییر جبههٔ فرمانفرمایان و حکّام جزء، که گاهی بسوی این و دمی بسوی آن دولت تجلی می‌کردند، و یا در لشکرکشی‌های تنبیهی و دسیسه‌های اورارتو و آشور و تحریکات متقابل و غیره تجلی می‌کرد.<ref>چنین وضعی در زمان [[جنگ بزرگ کیخسرو]] در [[شاهنامه]] نیز به تصویر کشیده می‌شود.</ref>.

دولت ایران‌زو که از سه دولت دیگر ضعیفتر بود ناگزیر می‌بایست دائماً از تناقض‌های موجود میان دیگر دول استفاده کند و گاهی هم برتری آنها را بپذیرد. ایران‌زو در آن زمان بیشتر به [[آشور]] تمایل نشان می‌داد. در متون آشوری [[سارگون دوم]] حتاحتی بارها گفته شده است که ماننا تابع دولت آشور بوده و این خود علّت مداخلات مکرر آشور در امور ماننا قلمداد گشته.گشته؛ ولی این گفته با حقیقت مطابق نیست. آشوریان جز در موارد معدودی که وضع ماننا مساعد نبود، در دیگر احوال با دولت مزبور نه چون کشور تابع بلکه مانند متحد و همکار رفتار می‌کردند.

=== استمداد ایران‌زو از آشوریان ===

بار اول آشوریان به خواهش ایران‌زو در سال ۷۱۹ پ. م. در امور داخلی [[ماننا]] مداخله کردند. دو دژ ماننایی بنام شوآن‌داخول و دور دوکّا <ref>Šuandaxul, Durdukka</ref> از تحت فرمان ایران‌زو بدر شده بودند. پیادگان و سواران متاتی [[زیکرتو|زیکرتویی]] به آنها در این شورش کمک کرده بودند. گذشته از این سه قلعهٔ سوکا، بالا و آبی‌تیکنا با [[روسای یکم]] پادشاه اورارتو پیمان بستند.<ref> محل این سه دژ مجهول است و معلوم نیست که آیا در خاک [[ماننا]] بودند یا نه</ref>. سارگون دوم پادشاه جدید آشور دسته‌هایی برای محاصرهٔ قلاع به کمک ایران‌زو گسیل داشت. قلاع مسخّر شدند و طبق رسم بسیار قدیم مشرق زمین که دربارهدربارهٔ اتحادیه‌های نظامی مرعی و مجری بود، عمل شد. یعنی ساکنان دژ و اموال منقول را [[آشوریان]] بردند زمین و حصار تحویل ایران زو گشت.

این وقایع در زمان حیات ایرانزو که محتملا پیر شده بود رخ داد و مقدمهٔ پیش آمدهای خطیرتری بشمار می‌رفت که بعد از مرگ او در بحبوحهٔ مبارزه‌ای که بخاطر تاج و تخت میان فرزندان وی در گرفت،درگرفت، وقوع یافت. ایرانزو قبل از سال - ۷۱۶ - در گذشت .<ref>پسوند کلمه ایران‌زو با [[زو (شاهنامه)|زو]] در شاهنامه تطابق دارد</ref>.

==== جانشینان ایران‌زو ====

* آزا: وی پس از بقدرت رسیدن در توطئه‌ای کشته شد.

* اولوسونو: پس از آزا بقدرت رسید اما میان بزرگان ضد [[آشور|آشوری]] در محاصره بود.

در واقع فرزندان ایرانزو دیگر نتوانستند موقعیت ماننا را حفظ نمایند و دولت کوچک و تازه پای دیوک جای آنرا می‌گرفت از طرفی روسا پیشوای [[اورارتو]] متحد [[دیاکو|دیوک]] داشت نیرو می‌گرفت و به متصرفات آشور شبیخون می‌زد. در نتیجه‌نتیجه پس از زمانی کوتاه انهدام [[نینوا]] پایتخت آشور توسط مادها و اورارتوها به واقعیت پیوست.

== تکلیف ماد در برابر ماننا ==

کشور کوچک [[مادای|مادا]] به رهبری [[دیاکو]] و سلف پادشاهی بزرگ [[ماد]] در دوران ایرانزو تحت انقیاد ماننا قرار داشت ولی دیوک اعتمادی به ماننائیان نداشت و بیشتر با [[روسا]] دشمن اصلی [[آشور]] عهد و میثاق داشت. نگرانی‌های آشوریان باعث شد بارها در طی سال‌های - ۷۴۴ تا ۷۱۵ پ. م. - از دوران [[تیگلت پیلسر سوم]] و [[سارگون دوم]] به سرزمین [[اتحادیه قبایل ماد]] لشکرکشی شود و چنین به نظر می‌رسد که سارگون دوم توسط یکی از قبایل جنگجوی زاگروس نشین یعنی [[کولومیان]] هلاک شده باشد.

== سکنه ماد و ماننا ==

آغاز هزارهٔ یکم پ. م.

{{== پانویس}} ==

== منابع ==