اتمسفر: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۶:
۹۹ درصد از جو در فاصله ۳۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. اگرچه سیاره‌های دیگر منظومهٔ شمسی نیز هواکره دارند، اما جو زمین تنها جوی است که از ادامهٔ زندگی ما و دیگر [[موجودات زنده]] پشتیبانی می‌کند.<ref name="ontariosciencecentre.ca" />
== ترکیب ==
=== در زمین ===
سطر ۵۵ ⟵ ۵۴:
== ساختار ==
===
[[پرونده:Top of Atmosphere.jpg|بندانگشتی|عکس بالای جو (ناسا)]]
[[وردسپهر]] یا تروپوسفر {{انگلیسی|Troposphere}}، دارای ضخامتی حدود ۱۰ کیلومتر در قطب‌ها و ۱۶ تا ۱۸ کیلومتر در مناطق [[استوا|استوایی]] است. از ویژگی عمده آن کاهش دما در جهت قائم حدود °۶ سانتی‌گراد (°۱۸ فارنهایت یا ۲۷۹ کلوین)، در هر ۱۰۰۰ متر افزایش سرعتِ بادها با افزایش [[رطوبت]] (H<sub>۲</sub>O) نسبت به سطوح پایین‌تر قابل ملاحظه‌است، و به طور کلی مجموعه پدیده‌های [[هواسپهر|هواسپهری]] که هوا نامیده می‌شود در این لایه قابل بررسی هستند.
وردایست {{انگلیسی|Tropopause}} مرز میان [[وردسپهر]] و لایهِ بالاییِ آن یعنی پوش سپهر که مرز انتقال ویژگی‌های هواسپهری را در مقیاس بزرگی از تلاطم و اختلاط را تشکیل می‌دهد. این لایه کم‌ژرفا<ref>معادل کم عمق یا نازک</ref> در ناحیهِ [[استوا]] نسبتاً مشخص شده‌است، این مرز فوقانی [[وردسپهر]] نسبت به فصول سال تغییر می‌کند.<ref name="en.wikipedia.org" />
[[استراتوسفر]] {{انگلیسی|Stratosphere}}:
دومین لایهٔ بزرگ اتمسفر که بالای تروپوسفر و پایین مزوسفر قرار دارد، استراتوسفر نامیده می‌شود. افزایش تدریجی دما از ویژگی آن است، یکی دیگر از ویژگی‌های استراتوسفر میزان نسبتاً زیاد گاز [[اوزون]] (O<sub>۳</sub>) به ویژه در اطراف لایهٔ استراتوپوز است که ضخامتی حدود ۱۶ تا ۳۰ کیلومتر دارد و لایهٔ ازن {{انگلیسی|Ozone Layer}} نیز در این لایه را تشکیل می‌شود، دما در بعضی نواحیِ این لایه به °۶۰- سانتی‌گراد (°۷۶- فارنهایت یا ۲۱۳ کلوین) می‌رسد.
این لایه از نظر جلوگیری از اثرات مرگبارِ تابش‌های شدید [[ماوراء بنفش]] با وجود [[اوزون]] موجود در آن بسیار مؤثر است. از طرف دیگر گاز [[ازن]] (O<sub>۳</sub>) توأم با [[کربن دی اکسید]] (CO<sub>۲</sub>) اثر بسزای در پراکندگی عمودی دما دارد. استراتوپوز {{انگلیسی|Stratopause}} مرز میان این لایه و لایهِ فوقانیِ آن یعنی مزوسفر، از ارتفاع حدود ۵۱ کیلومتری شروع شده و ناحیه انتقالی بین استراتوسفر و مزوسفر را تشکیل می‌دهد.<ref name="en.wikipedia.org" />
[[مزوسفر]] {{انگلیسی|Mesosphere}}:
دارای ضخامتی حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلومتر و در این لایه [[درجه حرارت]] به سرعت کاهش می‌یابد به حالتی که در ارتفاع ۸۰ کیلومتری میزان آن به حدود °۸۵- سانتی‌گراد (°۹۷- فارنهایت یا ۱۸۸ کلوین) می‌رسد که سردترین مکان زمین است. [[فشار هوا]] در مزوسفر بسیار پایین است و میزان آن از یک میلی بار در ارتفاع ۵۰ کیلومتری به ۱٪ در ۹۰ کیلومتری کاهش می‌یابد.
مزوپوز {{انگلیسی|Mesopause}} مرز میان این لایه و لایهِ فوقانیِ آن یعنی ترموسفر است. مزوپوز در ارتفاع ۸۰ تا ۸۵ کیلومتری به وسیله حداقل دما °۱۰۰- سانتی‌گراد (°۱۱۲- فارنهایت یا ۱۷۳ کلوین) و وارونگی پس از آن مشخص می‌شود. مزوپوز ناحیه انتقالی بین مزوسفر و ترموسفر را تشکیل می‌دهد.<ref name="en.wikipedia.org" />
ترموسفر {{انگلیسی|Thermosphere}}:
فاقد مرز فوقانی معین است. اصطلاح ترموسفر به سبب دمای بسیار زیاد ترمودینامیک {{انگلیسی|Thermodynamics}} به این لایه داده شده‌است که این میزان ممکن است به °۱۲۲۷ سانتی‌گراد (°۱۲۳۹ فارنهایت یا ۱۵۰۰ کلوین) برسد، جلوه سرخی [[شفق]] یکی از پدیده‌های ترموسفر پایینی است قسمت پایینی ترموسفر به طور عمده ترکیبی از [[ازت]] (N<sub>۲</sub>) و [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) به صورت [[مولکول|مولکولی]] یا [[اتم|اتمی]] است در حالی که در کیلومترهای بالا [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) به [[ازت]] (N<sub>۲</sub>) غلبه می‌کند. دمای زیاد در این لایه به دلیل جذب [[تشعشع]] [[ماوراء بنفش]] بوسیله [[اکسیژن]] اتمی است، تربوپوز {{انگلیسی|Turbopause}} ناحیه انتقالی بین ترموسفر و اگزوسفر را تشکیل می‌دهد.<ref name="cloudysky.ir">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.cloudysky.ir/data/data0047.php|عنوان = cloudysky.ir|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://chemistry.blogfa.com/post-45.aspx|عنوان = مرکز شیمی فرزانگان مشهد |تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref>
یونسفر یا یون سپهر{{انگلیسی|Magnetosphere}}:
بخشی از اتمسفر زمین است که از حدود بالا ی ۶۰ کیلومتر به سبب یونیزاسیون، به صورت ناحیهِ (تمرکز [[یون]]ها و [[الکترون]]های) آزادی در می‌آید که سبب بازتاب امواج رادیویی می‌شود. از طرف دیگر فجرهای قطبی شمالی و جنوبی نیز بوسیله نفوذ ذرات یونیزه، در درون [[اتمسفر]] از ۳۰ تا ۸۰ کیلومتری به ویژه در مناطق حدود °۲۰ تا °۲۵ از قطب‌های [[مغناطیس|مغناطیسی]] مشاهده می‌شوند.
سطر ۸۵ ⟵ ۸۳:
لایهِ F2 در ارتباط با کشنده‌های [[خورشید|خورشیدی]]، [[قمر|قمری]] و اثر میدانِ مغناطیسیِ زمین واکنش‌های غیرطبیعی بسیاری را نشان می‌دهند. جابجایی‌های کوتاه مدت از پراکندگی و تمرکز در این لایه دقیقاً وابسته به طوفان‌های مغناطیسی ای است که به نام طوفان‌های یونسفری نامیده می‌شوند.
اگزوسفر {{انگلیسی|Exosphere}} در ارتفاع بیش از ۳۰۰ کیلومتری از زمین و در ورای یونسفر، ناحیه‌ایی که [[جاذبه]] زمین نیروی چندانی ندارد. در اینجا اتم‌های [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) و [[هلیوم]] (He) اتمسفر رقیقی را تشکیل می‌دهند. [[هلیوم]] (He) خنثی و اتم‌های [[هیدروژن]] (H<sub>۲</sub>) که دارای جرمِ اتمی پایینی هستند می‌توانند فرار کنند. [[هیدروژن]] با تجزیه بخار آب (H<sub>۲</sub>O) و [[متان]] (CH<sub>۴</sub>) از نزدیکی مزوپوز جایگزین می‌شود. در حالی که [[هلیوم]] به روش عمل پرتوهای [[کیهان|کیهانی]] در [[ازت]] و از تجزیهٔ آخشیج<ref>معادل عنصر</ref>های [[پرتوزا]] در پوستهٔ سطحی زمین به طور آرام ولی مداوم تولید می‌شوند.<ref name="cloudysky.ir" /><ref name="daneshsara.net" />▼
▲در ارتفاع بیش از ۳۰۰ کیلومتری از زمین و در ورای یونسفر، ناحیه‌ایی که [[جاذبه]] زمین نیروی چندانی ندارد. در اینجا اتم‌های [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) و [[هلیوم]] (He) اتمسفر رقیقی را تشکیل می‌دهند. [[هلیوم]] (He) خنثی و اتم‌های [[هیدروژن]] (H<sub>۲</sub>) که دارای جرمِ اتمی پایینی هستند می‌توانند فرار کنند. [[هیدروژن]] با تجزیه بخار آب (H<sub>۲</sub>O) و [[متان]] (CH<sub>۴</sub>) از نزدیکی مزوپوز جایگزین می‌شود. در حالی که [[هلیوم]] به روش عمل پرتوهای [[کیهان|کیهانی]] در [[ازت]] و از تجزیهٔ آخشیج<ref>معادل عنصر</ref>های [[پرتوزا]] در پوستهٔ سطحی زمین به طور آرام ولی مداوم تولید می‌شوند.<ref name="cloudysky.ir" /><ref name="daneshsara.net" />
== اهمیت ==
مولکول‌های ازون که [[لایه ازون|لایهٔ ازون]] را تشکیل می‌دهند، در استراتوسفر قرار دارند و از ورود پرتوهای فرابنفش خورشیدی جلوگیری می‌کنند و موجب ادامهٔ زندگی بر سطح زمین می‌شوند.
== منابع ==
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.ngdir.com/| عنوان = پایگاه ملی علوم زمین کشور| نویسنده = | تاریخ بازدید = ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ | تاریخ = | ناشر = وبگاه ngdir.com| صفحه =}}
* {{یادکرد وب|نشانی=http://www.daneshsara.net/article/78-geography/978-1388-05-17-01-17-11.html/|عنوان = دانش سرا|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}
* {{یادکرد وب|نشانی=http://www.cloudysky.ir/data/data0047.php|عنوان = cloudysky.ir|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}
== جستارهای وابسته ==
| |||