کاریز زیبد: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات: ایجاد فهرست قنات‌های شهرستان |
جز ویرایش HujiBot (بحث) به آخرین تغییری که MammothBot انجام داده بود واگردانده شد |
||
خط ۱:
{{Infobox settlement
|official_name =Zeebad- (Zibad Rural District(Zeebad)
|native_name = دهستان زيبَد
|native_name_lang = fa
|image_skyline = Zibad.jpg
|image_caption = Shelter of the last emperor of [[Persia]], [[یزدگرد سوم]]
|settlement_type = village
|pushpin_map =Iran
|mapsize =150px
|coordinates_region = IR
|subdivision_type = [[فهرست کشورهای مستقل|Country]]
|subdivision_name = {{flag|Iran}}
| subdivision_type1 = [[استان‌های ایران|Province]]
| subdivision_name1 = [[استان خراسان رضوی|Razavi Khorasan]]
|population_density_km2 =auto
|timezone = [[ساعت رسمی ایران|IRST]]
|utc_offset = +3:30
|timezone_DST = [[ساعت رسمی ایران|IRDT]]
|utc_offset_DST = +4:30
|coordinates_display = %
|latd=34|latm=16|lats=35|latNS=N
|longd=58|longm=29|longs=15|longEW=E
}}
{{جعبه اطلاعات دهستان ایران
|تصویر=
|نام‌رسمی=زیبَد
|استان= خراسان رضوی
|شهرستان=گناباد
|بخش=کاخک
|settlement_type = village
|pushpin_map =Iran
|mapsize =150px
|coordinates_region = IR
|مرکز دهستان= زیبَد
|جمعیت =۴۷۴۷نفر
|ارتفاع=
|تعداد آبادی=
|پیش‌شماره=
|وب‌گاه=
}}
{{جعبه اطلاعات قنات
|نام_قنات= کاریز[[زیبد]]
|تصویر=
|اندازه_تصویر=۲۵۰
|عنوان_تصویر=
|کشور= [[ایران]]
|استان=[[استان خراسان رضوی|خراسان رضوی]]
|شهرستان=[[شهرستان گناباد|گناباد]]
|بخش = [[بخش کاخک شهرستان گناباد|مرکزی]]
|روستا=زیبد
|مختصات= دو شاخه [[زیبد]] و [[قلعه زیبد]]
|طول=۲۰۰۰ متر
|عمق_مادر_چاه=۸۰ متر
|تعداد_میله_چاه= ۴۰
| فاصله_مظهر_تا_محل=
|دبی=۳۵ لیتر بر ثانیه
}}
'''کاریز زیبد''' یا قنات زیبد، کاریزی است در مرکز [[دهستان زیبد]] از توابع بخش کاخک شهرستان گناباد در [[استان خراسان رضوی]] .
== مشخصات ==
از سال ۱۳۸۰ تا کنون سد خاکی زیبد که از بزرگترین سدهای شهرستان [[گناباد]] است ورودی آب نداشته و خشکسالی پیاپی تنگل دلنشین آن را به برهوتی غم‌انگیز تبدیل کرده است.
از مجموع ۵۰۰ هکتار زمین زراعی و باغی زیبد تنها حدود ۱۵ هکتار باقی مانده که از دو قنات آبیاری می‌شود.
یکی از این دو قنات زیبددر حال خشکیدن و دیگری که قنات اصلی زیبد است و میانگین آبدهی آن در شرایط طبیعی بیش از ۳۵ لیتر در ثانیه بوده هم اکنون با کمتر از سه لیتر رسیده است . [http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13900810000802]
این قنات دو هزار متر طول و دارای ۴۰ میله چاه است و دارای دو رشته است یکی رشته قلعه [[جنگ دوازده‌رخ]] و دیگری رشته زیر سد زیبد.
.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iranhydrology.com/qanat/qanatlist.asp |عنوان=بانک اطلاعاتی قنات‌های کشور | ناشر = وزارت جهاد کشاورزی ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۴ تیر ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی =http://www.webcitation.org/68eh0vxzx| تاریخ بایگانی = ۴ تیر ۱۳۹۱}}</ref>
|http://www.zibad.ir|
=== قدمت کاریز زیبد ===
زیبد یکی از اولین مناطق مسکونی در منطقه قهستان و گناباد است و مطابف شاهنامه [[جنگ دوازده‌رخ]] در آنجا روی داده است همچنین این روستا محل جنگ نیزک ترخان و سپاه یزدگرد سوم بوده است.
قدمت کاریز زیبد حدود ۲۵۰۰ سال است.
[[پرونده:Koub.jpg|بندانگشتی|خرمن کوب قدیمی در زیبد]]
زیبد دارای دو رشته [[قنات]] زنده است یکی کاریز (شهاب) و دیگری قنات زیبد. منبع آب این قنات داری دو شاخه است یک کانال به زیر بستر رودخانه و زیر سد و شاخه دیگر کانالی است که در عمق ۷۰ متری زمین در داخل قلعه جریان دارد. قدمت این قنات دقیقاً مشخص نیست اما عمر آن بیشتر از هزار و پانصد سال برآورد می‌شود. زیرا این روستا از دوره‌های هخامنشی هم مسکونی بوده است. دلیل آن نیز وجود قبرستان [[گبر]]ها در کلاته شهاب و همچنین قبرهایی قلعه زیبد که به سوی غروب آفتاب قرار داشته‌اند.
حدود ۳۰ سال قبل بطور تصادفی در کشتمان این روستا مجرای قناتی کهن پیدا شد که معلوم نیست مادر چاه و کانال اصلی آن کجا بوده و در چه دوره‌ای متروک شده است. از بخشی از این [[قنات]] کهنه برای فاضلاب حمام جدید استفاده کرده‌اند.
[[پرونده:Ancient water clock used in qanat of gonabad 2500 years ago.JPG|بندانگشتی|فنجان یا ساعت آبی قنات زیبد]]
[[ساعت آبی]] ساعتی است که در ابتدا برای تعیین زمان استفاده آب قنات توسط سهامداران اختراع شد ولی بعدها برای تعیین بزرگترین روز سال - بزرگترین شب- طولانی‌ترین روز- روز برابری شب و روز و تعیین اوقات شرعی در دوره اسلامی بکار برده شد این ساعت قدمت دست کم ۲۵۰۰ سال دارد از ابتدای ساخت قنات گناباد مورد استفاده بوده‌است مدیریت این [[ساعت آبی]] توسط دستکم دو نفر در شبانه روز انجام می‌شده و دقیقه‌ها بر اساس تعداد پرآب شدن فنجان و با تعدای تشله یا سنگ گرد محاسبه می‌شده‌است تصویر مربوط به ساعت آبی قنات زیبدگناباد است که تا سال ۱۳۵۴ فعال بوده‌است؛ و سپس ساعتهای جدید برای تقسیم سهام و حق آبه هر فرد بکار گرفته شده و این ساعت برای همیشه به موزه تاریخ سپرده شده‌است.
هر فنجان قدیم معادل ۷ دقیقه به ساعتهای فعلی بوده‌است.
[[پرونده:میرآب.JPG|بندانگشتی|مدیریت [[ساعت آبی]] توسط میرآب]]
طریقه کار [[ساعت آبی]] بدین گونه بوده که میر آب با چشم دوختن به فنجان با هر بار پر شدن و غرق شدن آن و خوردن آن به کف دیگ یک فنجان یا هفت دنگ یا ۷ دقیقه محاسبه می‌شده‌است.
* [[آسیاب آبی]] زیبد نیز از آثار تاریخی بوده که در جریان سد سازی از بین رفته است.
[http://www.mardomsalari-kh.ir/images/pdf/mardom%20salari%20-44.pdf]
== جستارهای وابسته ==
*[[ساعت آبی]]
*[[میرآب]]
* [[پنگان]]
* [[تاریخ ابزارهای زمان]]
* [[زیبد]]
* [[جنگ دوازده‌رخ]]
* [[قنات]] کاریز
* [[گناباد]]
* [[حق‌الشرب]]
* [[خراسان رضوی]]
* [[قلعه زیبد]]
* [[قهستان]]
* [[گناباد]]
* [[شاهنامه]]
* [[فردوسی]]
* [[کیخسرو]]
* [[گودرز]]
* کاریز کیخسرو [[قنات قصبه]]
* [[فهرست قنات‌های استان خراسان رضوی]]
== منابع ==
* قنات زیبد [http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13900810000802]
* قنات میراث فرهنگی و علمی ایرانیان [http://www.aftabir.com/articles/view/science_education/technical/c3c1183387267p1.php/قنات-میراث-فرهنگی-و-علمی-ایرانیان]
* «کاریز، ابتکار ایرانیان برای دست‌یابی به آب»[http://parssea.org/?p=1371]
*[http://www8.irna.ir/fa/News/2000080223/سایر/آب_دهی_قنات_روستای_زیبد_گناباد_بیش_از_90_درصد_کاهش_یافته_است]
* زمانی، عباس. ''سه اثر تاریخی زیبد''. مجله بررسی‌های تاریخی، شماره ۴۱، مهر و آبان ۱۳۵۱ (۲۴ صفحه - از ۴۳ تا ۶۶)[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/292681]
* لباف خانیکی، رجبعلی. ''گناباد خاستگاه حماسه‌های پنهان''. انتشارات مراث فرهنگی کشور، ۱۳۸۳ خورشیدی
* تابنده، حاج سلطان‌حسین. ''تاریخ و جغرافی گناباد''. انتشارات حقیقت، چاپ دوم، ۱۳۷۹ خورشیدی
* هجرتی، محمدحسن. ''جغرافیا توسعه روستایی بررسی منطقه گناباد''. انتشارات ابا، ۱۳۷۹ خورشیدی
* نصراللهی، محمود. ''بر کران زندگی (گزیده‌ای از آداب رسوم باورها و مثل‌های دیار گناباد)''. انتشارات مرندیز، ۱۳۸۶ خورشیدی
* روزنامه مردم سالاری (ویژه نامه 44) 29/11/1394 [http://www.mardomsalari-kh.ir/images/pdf/mardom%20salari%20-44.pdf]
* هفته نامه پیک خورشیدشماره ۳۳ اسفند ۱۳۹۴
* خراسان روزنامه صبح ایران، ۲۹ بهمن ۱۳۹۴ شماره ۱۹۱۹۶
{{پانویس}}
{{قنات‌های شهرستان گناباد}}
{{قنات-خرد}}
[[رده:قنات‌های شهرستان گناباد|زیبد]]
| |||