دوشنبه (تاجیکستان): تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش
ابرابزار
خط ۳:
|نام‌رسمی=دوشنبه
|روی‌نقشه=آری
|عرض‌جغرافیایی=38.34۳۸٫۳۴
|طول‌جغرافیایی=68.47۶۸٫۴۷
|تصویر=Duschanbe Somonidenkmal.jpg
|اندازه‌تصویر=250
|برچسب‌تصویر=
|استان=ناحیه‌های تابع جمهوری
|شهرستان=
|بخش=
|دهستان=
|نام‌محلی=
|نام‌های‌دیگر=ابرکند
|نام‌های‌قدیمی=شومان{{سخ}}دوشنبه قلعه{{سخ}}استالین‌آباد
|سال‌شهرشدن=۱۹۲۴ میلادی
|جمعیت=۷۸۰٬۰۰۰ هزار نفر <ref>Population of the Republic of Tajikistan as of 1 January]]]] , State Statistical Committee, Dushanbe, 2008 (Russian)</ref>
|رشدجمعیت=
|تراکم‌جمعیت=۵٫۳۰۵
|زبان=بیشترین: [[زبان فارسی|فارسی تاجیکی]]{{سخ}}کمترین: [[زبان ازبکی|ازبکی]]، [[زبان روسی|روسی]]
|مذهب=[[حنفی]] و غیره
|مساحت=۱۲۴٫۶ کیلومتر مربع
|ارتفاع=۷۰۶
|میانگین‌دما=حداکثر: ۳۶ درجه گرما
حداقل: ۲ درجه سرما
خط ۳۰:
|ره‌آورد=
|پیش‌شماره=۳۷
|وب‌گاه=[http://www.dushanbe.tj/ شهرداری دوشنبه]
|جمله‌خوشامد=
|پانویس=
خط ۳۷:
 
میدان اسب‌دوانی، باغ گیاه‌شناسی، استودیوی سینمایی و آب‌های گرم گل‌پسته (در ۱۵ کیلومتری شهر) از دیدنی‌های دوشنبه هستند.
در ۲۵ کیلومتری این شهر چشمه‌های معدنی درمانی به نام شاه‌عنبری واقع شده‌است. آب آن در بهبود بیماری‌های بندهای استخوان، دستگاه عصبی و بیماری‌های پوستی مؤثر است. از دیگر دیدنی‌های پیرامون دوشنبه به ویژه در قدیم، مهمانسرای قره‌تاغ در ۵۰ کیلومتری شهر است که در زمان شوروی سالانه سه هزار نفر تعطیلات خود را در آن می‌گذراندند.<ref>استالین‌آباد (راهنما)، استالین‌آباد: نشریات دولتی تاجیکستان، ۱۹۵۸. صص۶۹-۷۰صص۶۹–۷۰</ref>
 
== پیشینه ==
=== دوران کهن ===
سرزمینی که هم اکنون شهر دوشنبه در آن جای گرفته است، در صده‌های میانی '''شومان''' نام داشته است که در برخی منابع تاریخی قدیمی، '''سومان''' نیز نوشته شده است. در کتاب «[[حدود العالم من المشرق الی المغرب]]» آمده است: «شومان شهری است استوار و گردِ او باره‌ای کشیده و او را قهندزی است بر سر کوه نهاده و اندر میان قهندز چشمه‌ای است بزرگ و از وی زعفران خیزد بسیار».<ref>«حدود العالم من المشرق الی المغرب» (سال ۳۷۲ هجری قمری). ویرایش ''دکتر منوچهر ستوده''. تهران: کتابخانهٔ طهوری، شرکت افست «گلشن». ۱۳۶۲. – ص. ۱۱۰</ref>
 
[[مقدسی]] در کتاب «[[احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم]]» می‌گوید: «شومان مکانی پرجمعیت و آباد و نیکو است». [[شرف الدین علی یزدی]] در «[[ظفرنامه تیموری]]» از آن به نام '''حصار شادمان''' یاد کرده و غالباً آن را به صورت مختصر «حصار» یا «حصارک» نوشته که امروز هم به «حصار» یا «قلعهٔ حصار» معروف است و در ۲۵ کیلومتری شهر دوشنبه قرار دارد.<ref>''گی لسترنج''. «جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی». ترجمهٔ محمود عرفان. تهران: «بنگاه ترجمه و نشر کتاب». ۱۳۳۶. — ص. ۴۶۸</ref><ref name=bbcp>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/arts/030217_mj-taj-hissar.shtml|عنوان=حصار، بخارای کوچک|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ=۱۸ فوریه ۲۰۰۳|تاریخ بازدید=۱۵ فروردین ۱۳۸۹}}</ref>
 
شایان یادآوری است که حصار واژه‌ای عربی و به معنی «دژ» و «[[قلعه]]» است.
 
در گسترهٔ شهر دوشنبه که اکنون پایتخت تاجیکستان است، بازماندهٔ ساختمان‌هایی کشف شده که به سده پنج پیش از میلاد بر می‌گردد.
در سال [[۱۸۶۸ (میلادی)|۱۸۶۸]] ادارهٔ روستای دوشنبه توسط دولت تزاری روسیه به [[امیر بخارا]] واگذار شد.<ref name=jadid>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.jadidonline.com/story/12072007/fq/dushanbeh|عنوان=بازاری که پایتخت شد|ناشر=جدید آنلاین|تاریخ=۲۱ تیر ۱۳۸۶|تاریخ بازدید=۱۵ فروردین ۱۳۸۹}}</ref>
{{یادکرد وب|نشانی=http://www.jadidonline.com/story/12072007/fq/dushanbeh|عنوان=بازاری که پایتخت شد|ناشر=جدید آنلاین|تاریخ=۲۱ تیر ۱۳۸۶|تاریخ بازدید=۱۵ فروردین ۱۳۸۹}}
</ref>
 
از جای‌نام «دوشنبه» برای نخستین بار کتاب دانشمند [[بلخ|بلخی]] [[محمود ابن ولی]] «[[بحر الاعراف فی مناکب الخیر]]» (آغاز سدهٔ ۱۷ میلادی) و نامهٔ خان بلخ [[سبحان قل بهادر]] به [[فیودور سوم]]، پادشاه روس، در [[دسامبر ۱۶۷۶]] یاد شده است. در سندی بازمانده از سال ۱۸۲۶ این شهر «دوشنبه قورغان» نامیده شده است. قورغان واژه‌ای ترکی به معنی «قلعه» و «حصار» است. قلعهٔ دوشنبه در کنار رود ورزآب جای داشته و روز دوشنبه هر هفته در آن بازاری برگزار می‌شده است. نام کنونی پایتخت تاجیکستان یادآور همین بازار است. دهکده‌ای که با گذشت زمان در جای دوشنبه‌بازار پیدا شد، '''دوشنبه''' نام گرفت و با گذشت زمان رشد کرد و پایتخت تاجیکستان گشت.<ref name=tajikwiki />
 
=== سده بیستم ===
در آغاز سدهٔ بیستم میلادی، این قلعهٔ تختگاه (مرکز حکومت) بیک حصار [[شاه مردان قل]] بود. این قلعه در زمین‌لرزهٔ [[۱۶ شهریور]] [[۱۲۸۶]] ([[۸ سپتامبر]] [[۱۹۰۷ (میلادی)|۱۹۰۷]] میلادی) ویران شد و از آن تنها یک دروازه و دو برج در میان دو کوه برجای مانده است. پس از آن زمین‌لرزه، شاه مردان قل به '''قلعهٔ دوشنبه''' کوچید که در آن زمان مرکز یکی از املاک‌داری‌هایش بود و از آن پس دوشنبه تختگاه بیک حصار شد.<ref name=tajikwiki>{{یادکرد-ویکی
{{یادکرد-ویکی
|پیوند = http://ru.wikipedia.org/wiki/Душанбе
|عنوان = Душанбе
|زبان = فارسی تاجیکی
|بازیابی =۱۶ فروردین ۱۳۸۹
}}</ref>
 
</ref>
در سال [[۱۹۲۰ (میلادی)|۱۹۲۰]] پس از انقلاب [[بولشویک|بولشویک‌ها]]،‌ها، امیر [[بخارا]] [[امیر عالم خان]] به دوشنبه گریخت و پس از آن دوشنبه اقامتگاه ابراهیم بیک، رهبر شورشگران تاجیک شد که با [[بولشویک|بولشویک‌ها]]‌ها می‌جنگید. پس از پیروزی [[ارتش سرخ]] در سال [[۱۹۲۴ (میلادی)|۱۹۲۴]]، این روستا به عنوان مرکز [[جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان]] تعیین شد. در پی آن در [[۱۶ اکتبر]] سال [[۱۹۲۹ (میلادی)|۱۹۲۹]] نام این شهر به [[استالین‌آباد]] تغییر کرد اما در [[۱۹۶۱ (میلادی)|۱۹۶۱]] دوباره به دوشنبه واگردانده شد.<ref name=tajikwiki />
 
در سال [[۱۹۲۰ (میلادی)|۱۹۲۰]] پس از انقلاب [[بولشویک|بولشویک‌ها]]، امیر [[بخارا]] [[امیر عالم خان]] به دوشنبه گریخت و پس از آن دوشنبه اقامتگاه ابراهیم بیک، رهبر شورشگران تاجیک شد که با [[بولشویک|بولشویک‌ها]] می‌جنگید. پس از پیروزی [[ارتش سرخ]] در سال [[۱۹۲۴ (میلادی)|۱۹۲۴]]، این روستا به عنوان مرکز [[جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان]] تعیین شد. در پی آن در [[۱۶ اکتبر]] سال [[۱۹۲۹ (میلادی)|۱۹۲۹]] نام این شهر به [[استالین‌آباد]] تغییر کرد اما در [[۱۹۶۱ (میلادی)|۱۹۶۱]] دوباره به دوشنبه واگردانده شد.<ref name=tajikwiki/>
== جستارهای وابسته ==
* [[فهرست شهرهای تاجیکستان]]
سطر ۷۳ ⟵ ۶۹:
{{وسط|
<gallery>
National Museum of Tajikistan Национальный музей Таджикистана(0۰) Осорхонаи милли.jpg|[[شهر دوشنبه]]
Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|[[شهر دوشنبه]]
Ayni Theatre in Dushanbe.JPG|[[شهر دوشنبه]]
سطر ۸۳ ⟵ ۷۹:
Dushanbe, Tajikistan - panoramio - alzium (16).jpg|[[شهر دوشنبه]]
Flag TJ Bagh-i Rudaki.jpg|[[شهر دوشنبه]]
Душанбе 2016г1۲۰۱۶г1.jpg|[[شهر دوشنبه]]
Навруз в Душанбе.JPG|[[شهر دوشنبه]]
</gallery>