|
| کاربری =
| کاربری کنونی =
| دیرینگی = [[ماد|مادها]]ها
| شماره ثبت = ۲۸
| تاریخ ثبت ملی = {{جلالی حروف|۲۴|۰۶|۱۳۱۰|پیوند=نه}}
| دوره ساخت اثر = [[ماد|مادها]]ها
| بانی اثر = [[دیاکو]]
| مالک اثر =
در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، [[داریوش سوم]] کشته شده و هگمتانه فتح می‌شود. همچنین [[تخت جمشید]] به وسیله [[اسکندر مقدونی]] ویران شده و حکمرانی [[هخامنشیان]] بر ایران پایان می‌پذیرد.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
|}== نام و ریشه‌شناسی == ▼{| cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0em 0em 1em 0em; width:100%"
| style="width:47%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em 0.2em 0.5em; font-size:110%; font-weight:bold;">[[پرونده:Face-smile.svg|20px|پیوند=|جایگزین=]] '''خوش آمدید'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em 1em;">
سلام '''{{BASEPAGENAME}}'''، به ویکی‌پدیا [[ویکی‌پدیا:خوش‌آمدید|خوش‌آمدید]]. ویکی‌پدیا [[دانشنامه|دانشنامه‌ای]] است که با همکاری خوانندگانش نوشته می‌شود. این وب‌گاه یک [[ویکی]] است، یعنی هرکسی، از جمله ''خود شما'' می‌تواند با کلیک کردن روی پیوند «'''ویرایش'''» که در همهٔ مقالات می‌آید، آن را ویرایش کند. اگر نظری در مورد محتویات موجود در مقاله‌ای داشتید، یادداشتی در بخش [[ویکی‌پدیا:صفحه بحث|بحث]] مقاله بنویسید. برای این کار اول پیوند '''بحث''' را از بالای صفحهٔ مقالهٔ مورد نظر انتخاب کنید تا به صفحهٔ بحث بروید؛ سپس در صفحهٔ بحث روی '''ویرایش''' یا '''افزودن عنوان''' کلیک کنید. امیدوارم که از اینجا خوشتان بیاید و تصمیم به ماندن بگیرید.
<div style='padding: 3px;direction: ltr; text-align: left; font-size: small;'>
Can't read Persian? Read this message in [[template:welcome|English]] [[پرونده:Flag of the United Kingdom.svg|25px|welcome|پیوند=http://fa.wikipedia.org/wiki/template:Welcome]] or [[template:Bienvenue|French]] [[پرونده:Flag of France.svg|21px|Bienvenue|پیوند=http://fa.wikipedia.org/wiki/template:Bienvenue]]
</div>
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em 0.2em 0.5em; font-size:110%; font-weight:bold;">[[پرونده:Face-angel.svg|20px|پیوند=|جایگزین=]] '''نیاز به کمک'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em 1em;">
امیدوارم از ''[[ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیانویسان|ویکی‌پدیانویس]]'' بودن لذت ببرید! لطفاً برای آزمایش از [[ویکی‌پدیا:صفحه تمرین]] استفاده کنید و '''(فقط) در صفحات بحث''' نام خود را با چهار مدک (<nowiki>~~~~</nowiki>) امضا کنید. با این کار نام شما و تاریخ به عنوان امضا درج خواهد شد. در صورتی که سؤالی فنی پیرامون ویکی‌نویسی داشتید، به صفحهٔ [[ویکی‌پدیا:میز کمک]] بروید یا از <nowiki>{{کمک به من}}</nowiki> در صفحهٔ بحثتان استفاده کنید تا کسی برای کمک به شما بیاید. در ضمن بهتر است قبل از پرسیدن سؤال، «[[ویکی‌پدیا:راهنما]]» را مطالعه کنید؛ یا اینکه از من در صفحهٔ بحثم بپرسید. اگر پرسشی پیرامون موضوعی علمی/دانشنامه‌ای داشتید به [[ویکی‌پدیا:میز مرجع]] بروید.
اگر برای نوشتن مقاله عجله دارید، لطفاً پیش از نوشتن مقاله‌های پرحجم، نگاهی به نمونه‌های فهرست‌شده در [[ویکی‌پدیا:مقاله‌های برگزیده|مقاله‌های برگزیده]] یا [[ویکی‌پدیا:مقاله‌های خوب|مقاله‌های خوب]] بیندازید تا بیشتر با چم‌وخم کار آشنا شوید. از مطالعهٔ پیوندهای معرفی‌شده غفلت مکنید. سلام به این مقالهخوش آمدید
| style="padding:0em 0.5em 0em 0.5em;" |
| style="width:53%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em 0.2em 0.5em; font-size:110%; font-weight:bold;">[[پرونده:Face-glasses.svg|20px|پیوند=|جایگزین=]] '''نکاتی که به شما در ویکی‌پدیا کمک خواهد کرد'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em 1em;">
* '''[[ویکی‌پدیا:خودآموز|خودآموز ویرایش در ویکی‌پدیا]]''' {{کوچک}}([[کتاب:خودآموز|کتاب قابل دانلود]]){{پایان کوچک}}
* [[ویکی‌پدیا:کارت راهنما|کارت راهنما]]
* [[ویکی‌پدیا:پنج بنیاد|پنج اصل بنیادی ویکی‌پدیا]]
* [[ویکی‌پدیا:راهنما|راهنمای ویکی‌پدیا]]
* [[ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه|شیوه‌نامه و ساختار مقاله]]
* [[ویکی‌پدیا:راهنمایی برای نوشتن مقاله‌های بهتر|چطور یک مقالهٔ خوب بنویسیم]]
* [[ویکی‌پدیا:اثبات‌پذیری|از چه منابعی استفاده کنیم]]
* [[ویکی‌پدیا:راهنمای حق تکثیر|مسایل حق تکثیر]]
* [[ویکی‌پدیا:خط فارسی را پاس بداریم|خط فارسی را پاس بداریم]]
{|align="center
|{{Clickable button|target={{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|withJS=MediaWiki:Intro-run.js}}|text=برای آشنایی با محیط ویکی‌پدیا کلیک کنید!|external=true|iconPrimary=ui-icon-comment}}||{{Clickable button|target={{fullurl:یک_مقاله_نمونه|withJS=MediaWiki:Intro-article-run.js}}|text=برای آشنایی با یک مقالهٔ استاندارد کلیک کنید!|external=true|iconPrimary=ui-icon-comment}}
|-
|{{Clickable button|target=//fa.wikipedia.org/w/index.php?title=وپ:صفحه_تمرین&action=edit&withJS=MediaWiki:Intro-edit-run.js|text=برای آشنایی با صفحهٔ ویرایش ویکی‌پدیا کلیک کنید!|external=true|iconPrimary=ui-icon-comment}}||{{Clickable button|target={{fullurl:یک_مقاله_نمونه|withJS=MediaWiki:Intro-advanced-article.js}}|text=برای آشنایی بیشتر با محیط ویکی‌پدیا کلیک کنید!|external=true|iconPrimary=ui-icon-comment}}
|-
|{{Clickable button|target=http://tools.wmflabs.org/rezabot/fa.wikipedia_offline_Intractive_Trainig.zip|text=برای دانلود نسخه آفلاین ویکی‌پدیا کلیک کنید!|external=true|iconPrimary=ui-icon-comment}}
|}
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em 0.2em 0.5em; font-size:110%; font-weight:bold;">[[پرونده:Mediawiki.png|20px|پیوند=|جایگزین=]] '''پروژه‌های خواهر'''</div>
<div style="solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em 1em;">
{|width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" style="border:0px solid #DDDDF7;background:none;"
|-
'''ویکی‌پدیا''' پروژه‌ای است از بنیاد غیرانتفاعی [[w:Wikimedia Foundation|ویکی‌مدیا]]. این بنیاد چندین پروژه [[ویکی‌پدیا:هماهنگی میان زبان‌ها|چند زبانه]] با [[ویکی‌پدیا:حقوق تکثیر|محتویات آزاد]] با عناوین زیر در دست اقدام دارد:
{| align="center" cellpadding="2" width="100%" style="text-align:right"
| [[پرونده:Wiktionary-logo.svg|پیوند=wikt:|15px|alt=]]
| [[wikt:fa:صفحه‌ی اصلی|ویکی‌واژه]]{{سخ}}فرهنگ واژه‌ها و اصطلاح‌نامه
| [[پرونده:Wikibooks without text-35px.png|پیوند=b:|15px|alt=]]
| [[b:fa:صفحه اصلی|ویکی‌کتاب]]{{سخ}}متون و کتابچه راهنماهای آزاد
| [[پرونده:Wikiquote-logo.svg|پیوند=q:|15px|alt=]]
| [[q:fa:صفحهٔ اصلی|ویکی‌گفتاورد]]{{سخ}}مجموعه‌ای از نقل قول‌ها
| [[پرونده:Wikisource_fa.png|پیوند=s:|15px|alt=]]
| [[s:fa:صفحه اصلی|ویکی‌نبشته]]{{سخ}}متون پایه و مرجع آزاد
|-
| [[پرونده:Wikispecies-logo.jpg|پیوند=Wikispecies:صفحهٔ اصلی|15px|alt=]]
| [[Wikispecies:صفحهٔ اصلی|ویکی‌گونه]]{{سخ}}راهنمای گونه‌های زیستی
| [[پرونده:Wikinews-logo-textless.png|پیوند=n:|15px|alt=]]
| [[n:Main Page|ویکی‌خبر]]{{سخ}}مرجع خبری با محتوای آزاد
| [[پرونده:Commons-logo.svg|پیوند=commons:|15px|alt=]]
| [[commons:صفحهٔ اصلی|ویکی‌انبار]]{{سخ}}انبار پرونده‌های چندرسانه‌ای عمومی
| [[پرونده:Wikivoyage-Logo-v3-en.svg|پیوند=n:|15px|alt=]]
| [[n:Main Page|ویکی‌سفر]]{{سخ}}راهنمای سفر
|-
| [[پرونده:Wikimedia-logo.svg|پیوند=m:صفحهٔ اصلی|15px|alt=]]
| [[m:صفحهٔ اصلی|فراویکی]]{{سخ}}هماهنگ‌کنندهٔ پروژه‌های ویکی‌مدیا
|}
|}
</div>
▲|}== نام و ریشه‌شناسی ==
نام این شهر در [[سنگ‌نوشتهٔ داریوش یکم در بیستون]] در [[زبان فارسی باستان]] «هَمگمَتانَ»،<ref>{{پک|Kent|1950|ک=Old Persian|ص=183, 212|زبان=en}}</ref> در [[زبان عیلامی|زبان ایلامی]] «اَگ-مَ-دَ-نَ» و در [[زبان اکدی]] «اَ-گَ-مَ-تَ-نُ» ثبت شده است. معمولاً چنین تفسیر می‌شود که این واژه از «هَنگمَتَ» به معنای «محل گردآمدن» مشتق شده است و نتیجه گرفته می‌شود که پیش از شکل‌گیری دولت ماد، نوعی گردهمایی مردمی در اینجا انجام می‌شد. هرودوت به یک گردهمایی مادها که در آن [[دیاکو]] به شاهی برگزیده شد، اشاره می‌کند ولی محل آن را مشخص نکرده است.
در حفاری‌های باستان‌شناسی سالهای اخیر در تپه هگمتانه مشخص شده‌است که محل کاخ و بناهای اشاره شده، در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده‌است.
از جمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم‌سابقه است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکهٔ منظم و پیشرفتهٔ آب‌رسانی در شهر حکومتی مادها و [[پارت|پارت‌ها]]ها است. در فواصل بین کانالهای آب رسانی، معابری بر عرض ۵/۳ متر وجود داشته و کف این معابر، تماماً با آجرهای مربع شکل و منظمی، مفروش بوده‌است. تحقیقات نشان داده که در فواصل ۳۵ متری بین معابر، دو سری واحدهای ساختمانی قرار دارند، که هر کدام شامل یک حیاط مرکزی (هال) است، با اتاق‌ها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن. به شکلی که هر واحد ساختمانی، فضایی در حدود ۵/۱۷ * ۵/۱۷ متر را در بر می‌گیرد. معابر مذکور با عرض ۵/۳ متر و پی بندی آجری در بخش وسیعی از تپه گسترش داشته و جهت شمال‌شرقی به جنوب‌غربی دارند.
پیشینهٔ حفاری‌های علمی این تپه، به سال ۱۹۱۳ میلادی برمی‌گردد، که هیئتی فرانسوی از طرف [[موزهٔ لوور]] [[پاریس]] به سرپرستی [[شارل فوسی]]، کاوش‌هایی در تپه هگمتانه انجام داد؛ ولی نتایج این کاوشها هیچ‌گاه منتشر نشد.
* بشقاب یا جام نقره مربوط به دوره [[اردشیر یکم (هخامنشی)|اردشیر یکم هخامنشی]]. قطر دهانهٔ آن ۷/۲۶ سانتیمتر است. این بشقاب در [[موزه متروپولیتن نیویورک]] است. در لبهٔ داخلی بشقاب به خط میخی یک سطر طولانی نوشته شده‌است که ترجمهٔ آن این است: ''«اردشیر شاه بزرگ، شاه کشورها، پسر خشایارشا، خشایارشا پسر داریوش شاه هخامنشی [بود] که این جام سیمین را [برای] کاخ پادشاهی خود درست کرد.»''
* ظرف طلا که مانند کاسه‌ای است گود که رویهٔ بیرونی آن دارای برجستگیهایی است. این نقوش از لبهٔ ظرف شروع شده و در وسط برآمدگی تکرار می‌شود. بین برجستگیها و لبهٔ بالاییِ ظرف یک سطر خط میخی به زبان پارسی باستان، بابلی و عیلامی تکرار می‌شود و ترجمهٔ فارسی‌اش «داریوش شاه بزرگ» است. قطر دهانه ظرف ۴/۱۸ سانتیمتر و ارتفاع آن ۷/۱۰ سانتیمتر است. این کاسهٔ طلایی دورهٔ هخامنشی، گذشته از ارزش باستان‌شناسی‌ای که دارد از نظر هنر طلاکاری و ظرافت، می‌تواند یکی از کارهای هنری منحصر به فرد محسوب گردد. این ظرف جزو مجموعهٔ گورگیان در نیویورک است.
* پایهٔ ستون سنگی مربوط به [[اردشیر دوم (هخامنشی)|اردشیر دوم هخامنشی]]. این پایه ستون مربعی است به طول ضلع ۹۳ سانتیمتر که از سنگ یک تکه ساخته شده؛ بطوری که مربع زیرین بزرگ‌تر و در روی آن مربع وسط شال ستون بصورت دایره روی مربع وسط قرار دارد. در حاشیهٔ فوقانی مربع زیرین این ته‌ستون، کتیبه‌ای به خط میخی کنده شده است که ترجمهٔ آن چنین است: ''«ستون سنگی کاخ [[آپادانا]] اردشیر بزرگ…بزرگ... پسر داریوش شاه هخامنشی…هخامنشی...»''. از قرار معلوم این ته‌ستون سنگی پیش از سال ۱۳۱۴ در تپهٔ هگمتانه بدست آمده و تا سال ۱۳۲۸ در اختیار ادارهٔ فرهنگ وقت ([[آموزش و پرورش]]) بوده است. سپس به موزهٔ ایران باستان تحویل داده شد و هم‌اینک در همان موزه نگهداری می‌شود.
* ته‌ستون دیگری به نام اردشیر دوم هخامنشی. پایه ستونی از سنگ با ۷ سطر کتیبه به خط میخی مربوط به اردشیر دوم که در تپهٔ هگمتانه پیدا شد و هم‌اکنون در تملک شخصی است در انگلستان. کتیبه‌ای که بر این ته‌ستون نوشته شده‌است از این قرار است: ''«اردشیر شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، شاه این سرزمین، پسر داریوش شاه [که] داریوش پسر اردشیر شاه [و] اردشیر پسر خشایارشا [و] خشایارشا پسر داریوش شاه [و] داریوش پسر ویشتاسب هخامنشی [بودند]، این کاخ را به لطف [[اورمزد]] و [[ناهید]] و [[مهر (ایزد)|مهر]] ساختم. [باشد که] مرا از همه بدی‌ها حفظ فرمایند و آنچه من ساخته‌ام از گزند و آسیب محفوظ دارند.»''
| 