وارتان مامیکونیان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰) +نشانی+مرتب+تمیز (۱۴.۹ core): + رده:زادگان ۳۸۷ (میلادی)
Hamid Hassani (بحث | مشارکت‌ها)
ویرایش و ویکی‌سازی موردی
خط ۲۳:
|laterwork=
}}
'''وارتان مامیکونیان''' یا '''واردان مامیکونیان''' (به ارمنی Վարդան Մամիկոնյան به لاتین Vardan Mamikonian معروف به '''وارتان مقدس''' Saint Vardan). وارتان مامیکونیان، پسر [[هامازاسپ مامیکونیان]] و نوهٔ [[ساهاک پارتو]]، در حدود ۳۸۸ تا ۳۹۱ میلادی به دنیا آمد و در ۴۵۱ میلادی در [[نبرد آوارایر]] درگذشت.
 
== زندگی نامهزندگی‌نامه ==
[[پرونده:2014 Prowincja Szirak, Giumri, Pomnik Wardana Mamikoniana (01).jpg|300px|بندانگشتی|چپ|پیکرهپیکرهٔ سوار بر اسب وارتان در پایتخت ارمنستان]]
[[پرونده:Vardan Mamikonyan medal.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|سکهسکهٔ طلای ۳۰۳۰گرمی، گرمی، ضرب شدهضرب‌شدهٔ دولت ارمنستان، با نقش وارتان مامیکونیان]]
وارتان مامیکونیان در مدرسه‌ای که [[مسروپ ماشتوتس]]، در شهر [[واغارشاپات]]، بنیان نهاده بودبود، دانش آموخت. در ۴۲۰ میلادی، [[ساهاک پارتو|ساهاک مقدس]] او را همراه مسروپ ماشتوتس به دربار [[قیصر]] در [[کنستانتینوپل]]، فرستاد و [[قیصر]] [[تئودوسیوس دوم]] او را به فرماندهی سپاه ارمنستان در بخش [[بیزانس]]ی گمارد.
 
وی در ۴۲۲ میلادی به واغارشاپات بازگشت و در همان سال به [[تیسفون]] رفت و به فرمان [[بهرام پنجم]] به [[سپهبد|سپاهبدی]] دولت [[سلسله اشکانی ارمنستان|ارمنستان اشکانی]] (بخش ایرانی) گماشته شد. او در ۴۴۲ میلادی به فرمان [[یزدگرد دوم]] با سواره نظام ارمنستان و به همراه سپاه ایران به جنگ [[کوشان‌ها]] (هون‌ها) در مرزهای شرقی ایران رفت و پس از پایان جنگ در ۴۴۹ میلادی به میهن بازگشت.
خط ۴۰:
در نتیجه، [[نبرد آوارایر]] در دوم ژوئن (۱۲ خرداد) ۴۵۱ میلادی بین رزم‌آوران ساسانی و ارمنیان وفادار از یک سو و ارمنیان مسیحی بر ضد یزدگرد دوم درگرفت.
 
به نوشتهٔ مارشال لانگ: {{گفتاورد|«در نبرد آوارایر، که در ۲ ژوئن ۴۵۱ میلادی درگرفت، ۶۶ هزار ارمنی به فرماندهی قهرمان ملی، شاهزاده وارتان مامیکونیان، با سپاه ۲۲۰ هزار نفری ایرانیان پیکار کردند. وارتان و چندین هزارچندین‌هزار تن از یارانش در میدان نبرد از پای درآمدند و مرگ این شهدا را تا به امروز در تقویم ارمنی به نام پنجشنبهٔ آمرزیده یادآوری می‌کنند.»}}
 
[[ریچارد فرای]]، ایران‌شناس آمریکایی، نیز به این رویداد اشاره می‌کند و می‌نویسد: {{گفتاورد|«نبرد آوارایر رویداد بزرگی در تاریخ ارمنستان گردید و تا به امروز هنوز با هیجان از آن یاد می‌شود.»}}
 
وارتان مامیگونیانمامیکونیان به پاس جانفشانی‌ها و [[دلاور]]ی‌هایش در جرگهٔ شهیدان مقدس جای گرفت و کلیسای ارمنی سرودی مذهبی به وی تقدیم کرد.
 
== نبرد آوارایر ==
[[وارتان مامیکونیان]] سعی کرد تا همهٔ خاندان‌های بزرگ ارمنی را همراه سازد. در نقطهٔ مقابل وی «واساک سیونی»، که یزدگرد به او وعدهٔ بالاترین مقام ارمنستان و حکومت آن را داده بود، تمام توان خود را برای همراه ساختن خاندان‌های قدرتمند ارمنستان با یزدگرد به کار بست. اما سرانجام وارطان موفق شد اکثر این خاندان‌های ارمنی را با خود همراه سازد و اعلام داشت تنها راه نجات ارمنستان نبرد در برابر نیروهای ساسانی است.<ref name="ROBERT W. THOMSON">[https://www.jstor.org/stable/41036303?seq=1#page_scan_tab_contents Mission, Conversion, and Christianization: The Armenian Example,by ROBERT W. THOMSON]</ref>
 
دربارهٔ تعداد سپاه ارمنستان بین مورخان اختلاف نظر وجود دارد. [[یغیشه وارداپت]] شمار آنان را شصت هزارشصت‌هزار شامل دو لشکر پیاده و سواره نظام دانسته استدانسته‌است. تعدادی از روحانیان و حتی زنان نیز در این نبرد حاضر بودند. در این جنگ تمام سربازان حاضر در ارتش ارمنستان امکانات جنگی مرسوم آن زمان را نداشتند و حتی عده‌ای بدون لباس‌های جنگی، کلاه خودکلاه‌خود و نیزه در میدان نبرد حاضر شده بودند. وارطان سپاه خود را به سه بخش تقسیم کرده بود و خود فرماندهی سمت چپ سپاه را بر عهده داشت. ارتش ایرانایران، با شروع جنگجنگ، ابتدا سمت چپ سپاه ارمنستان را مورد هدف قرار داد. از آنجایی که مرکز فرماندهی ارتش ارمنستان در این نقطه قرار داشتداشت، این امر سبب هرج و مرجهرج‌ومرج در دو بخش دیگر سپاه ارمنستان شد و به این ترتیب، ارتش ارمنستان در آستانهٔ نابودی قرار گرفت. در این هنگامهنگام، وارطان تدبیری اندیشید و به لشکر فیل‌ها حمله برد. با نابودی بخش اعظمی از این لشکر به دست ارتش ارمنستانارمنستان، سپاه ایران انسجام خود را از دست دادداد؛ اما در نهایتنهایت، ارتش ساسانی فاتح این نبرد شد. سپاه ارمنستان در این جنگ تلفاتی سنگین داد و فرماندهٔفرمانده آن، وارتان مامیکونیان، کشته شد.<ref name="هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان">[http://hoosk.net/fa/publications/published-books/item/85-تاریخ-ارمنستان.html هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان. تهران: انتشارات زرین،مترجم:محمد قاضی]</ref><ref name="George A. Bournoutian">[https://www.amazon.com/History-Armenian-People-Prehistory-D/dp/0939214962 A History of the Armenian People: Prehistory to 1500 A.D. 1st Edition,by George A. Bournoutian]</ref>
 
== اسپاراپت ==
در [[ارمنستان]] باستان و [[سده‌های میانه]]، [[فرمانده کل]] سپاه را [[اسپاراپت]] می‌نامیدند.
 
واژهٔ اسپاراپت از دو واژهٔ پهلوی ([[زبان پارسی میانه]]) اسپه یا سپاه و پِت یا بِد ساخته شده و معادل اسپهبد و سپاهبد است. سپاهبدان ارمنستان فرمانبردار پادشاهان آن سرزمین بودند و فرمان آنان را به کار می‌بستند. در سده‌های چهارم و پنجم میلادی، که [[سلسله اشکانی ارمنستان]] حکومت می‌کردند و مقام سپاهبدی از امتیازات [[مامیگونیانمامیکونیان]]ها‌ها بود و نمایندگان این خانوادهخانوادهٔ بزرگ وظیفهٔ [[سردار]]ی و سپاهبدیسپاهبدیِ نیروهای مسلح را بر عهده داشتند.
 
سپاهبدان در تاریخ ارمنستان از پرکارترین و فداکارترین چهره‌های حکومت بودند، چرا کهچراکه وظیفهٔ سنگین برقراری امنیت و آرامش و نگاه دارینگاه‌داری از مرزهای کشور در برابر دولت‌ها و اقوام نیرومند همسایه بیشتر بر دوش اینان بود و کامیابی در این کار به دلاوری، بی‌باکی و هوشمندی ایشان بستگی داشت.
 
== جستارهای وابسته ==
* [[تاریخ ارمنستان]]
* [[مامیگونیانمامیکونیان]]
* [[تاریخ نظامی ارمنستان]]
 
خط ۶۷:
 
== منابع ==
* گارون سارکیسیان، «سپاهبدان ارمنستان درسده‌هایدر سده‌های چهارم و پنجم میلادی، نویسنده: گارون سارکسیان،میلادی»، [[فصلنامه فرهنگی پیمان]]، -شمارهٔ شماره ۴۶ -۴۶، سال دوازدهم -دوازدهم، زمستان ۱۳۸۷
* دیوید مارشال لانگ، «ایران، ارمنستان و گرجستان، تماس‌های سیاسی»، ترجمهٔ حسن انوشه، در مجموعهٔ تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، گردآوری احسان یارشاطر (تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۳)، جلد:۳.
* ریچارد فرای، «''تاریخ سیاسی ایران در دورهٔ ساسانیان»''، ترجمهٔ حسن انوشه، در مجموعهٔ تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، گردآوری احسان یارشاطریارشاطر، (تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۳)،۱۳۷۳، جلد: ۳.
* دیوید مارشال لانگ، «''ایران، ارمنستان و گرجستان،گرجستان؛ تماس‌های سیاسی»''، ترجمهٔ حسن انوشه، در مجموعهٔ تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، گردآوری [[احسان یارشاطر]]، (تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۳)،۱۳۷۳، جلد: ۳.
* سپاهبدان ارمنستان درسده‌های چهارم و پنجم میلادی، نویسنده: گارون سارکسیان، [[فصلنامه فرهنگی پیمان]] - شماره ۴۶ - سال دوازدهم - زمستان ۱۳۸۷
 
== پیوند به بیرون ==