'''اِسپَند'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=اسپند | بیگانه=Peganum | بیگانه در فارسی= | حوزه=گیاهان دارویی | دفتر=سیزدهم | بخش=فارسی | سرواژه=اسپند}}</ref> {{علمی|''Peganum harmala''}}، '''سپند'''، '''اسفند، سدابِ سوری، سِداب آفریقایی''' یا '''اسفندهارمِل''' گیاهی چندساله یا پایا از تیره نیتراریاسه (Nitrariaceae) است. نام انگلیسی اسپند ([[Syrian rue]]) بدلیل شباهت این گیاه به [[سداب|سِداب]] ([[:en:Ruta_graveolens|Rue]]) اتخاذ شده است. دانه های اسپند ارزش ویژه ای دارند و برای هزاران سال در آداب و رسوم بسیاری از فرهنگ ها استفاده شده اند. این گیاه هنوز بعنوان ابزاری محبوب در طب سنتی و نزد تمرین گران معنوی باقی مانده است. مورخین مدت هاست معتقدند که این گیاه میتواند همان سومای (Soma) باستانی باشد. (گیاهی دارویی که در متون متعدد باستانیِ هند و ایرانی نام برده شده است. هرچند متونی که به معرفی دقیق سوما می پردازند در لابلای تاریخ مفقود شده اند).
اسپند گیاهی است دارای ارتفاعی بطولبه طول حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر. ظاهر آن بوته مانند، دارای برگ‌های سبز با تقسیمات باریک و دراز و نامنظم است. گل‌های آن درشت و دارای کاسبرگ نازک و گلبرگ بزرگ برنگ سفید مایل به سبز، میوه آن پوشینه و حاوی دانه‌های متعدد برنگ سیاه است. در صورت خشکی خاک، ریشه های این گیاه میتوانند تا 6 متر نفوذ کنند. این گیاه در نیمکرۀ شمالی از اوائل خرداد تا اوائل شهریور گل میدهد و گل های آن سفید رنگ هستند. کپسول های مدوّرِ حاوی دانه، سه حفره ای بوده و حدود پنجاه دانه را در خود نگهداری میکنند.
از دانه‌های اسپند هزاران سال است که در بسیاری مراسم آیینی و معنوی فرهنگ‌های مختلف دنیا، به خصوص در فرهنگ‌های باستانی خاورمیانه استفاده می‌شود. اهمیت و تقدس اسپند در طول تاریخ به قدری زیاد است که برخی از تاریخ دانان بر این باورند که گیاه اسطوره‌ای - باستانی [[هوم]] (سانسکریت: [[soma]]، گیاهی بسیار مقدس ملقب به گیاه خدایان که هم در [[اوستا]]ی [[زرتشت]] و هم در متون مقدس [[ریگ‌ودا]] آیین هندو به آن اشاره شده ولی هویت واقعی آن در طول تاریخ فراموش شده است) همان اسپند است.
