اصلاح‌طلبی: تفاوت میان نسخه‌ها

اصلاح طلبی (به انگلیسی: Reformism) مکتبی است که در آن از طریق نهادهای اجتماعی تغییراتی تدریجی و زیر بنایی در ساختارهای اقتصادی یا ساختارهای سیاسی دنبال می‌شود. این گروه در واقع واکنشی اعتراضی به [[سوسیالیسم]] انقلابی بود که معتقد بودند برای ایجاد تغییراتی انقلابی راهی جز انقلاب توده‌ها وجود ندارد.<ref>wikipedia/Reformism</ref>

 

اصلاح طلبی در [[حزب کارگر]] [[بریتانیا]] درسالهای ۱۹۵۰ پدیدار شد و پس از آن به جذب هواداران اصلاح طلبی به جناح راست حزب کارگر معروف شدند. در سال ۱۹۵۶ [[آنتونی کروسلند]] (به انگلیسی:Anthony Crosland) "آینده سوسیالیسم"<ref>The Future of Socialism (1956)</ref> را نوشت که به عنوان مانیفست شخصی به بحث پیرامون اصلاح طلبی پرداخت. برای کروسلند، '''مالکیت عمومی''' برای سوسیالیتها به وسیله اشتغال همگانی کاهش می‌یابد و کنترل [[اقتصاد کینزی]] استثمار کاپیتالستی را کاهش می‌دهد.

در سال ۱۹۶۰ پس از سه بار پیروزی متوالی حزب کارگر در انتخابات عمومی، '''هوگ گایتسکل''' به عنوان یک اصلاح طلب تلاش کرد تا بخشی از [[قانون اساسی]] را بر اساس مانیفست کروسلند اصلاح کند اما این تلاش‌ها با شکست مواجه شد.

برخی از طرفداران جوانتر گایتسکل از جمله روی جنکینس، بیل راجرز و شرلی ویلیامز حزب کارگر را در سال ۱۹۸۱ ترک کردند و حزب سوسیال دموکرات را تشکیل دادند. در نهایت اهداف و نظرات گایتسکل<ref>1959 General Election Hugh Gaitskell</ref> توانست در انتخابات پیروز شود و [[تونی بلر]] در سال ۱۹۹۵ توانست اصلاحیه قانون اساسی در انگلستان را بر اساس نظر اصلاح طلبانی چون گایتسکل و کروسلند به تصویب برساند.

 

[[پرونده:Education Corp.jpg|بندانگشتی|چپ|رژه سپاه دانش در سالروز انقلاب سفید شاه و مردم از بنیادی‌ترین اقدامات اصلاحی در ایران]]

اصلاح طلبی در ایران مفهومی متفاوت با آنچه در بالا گفته شد دارد. اصلاح طلبی در ایران با شاخه [[محافظه کاری]] پیوند نزدیکی دارد و اگر بخواهیم چارچوب مفهوم ایرانی اصلاحات را با مفهوم تاریخی آن مقایسه کنیم باید آن را '''نو محافظه کاری''' بخوانیم. اصلاح طلبی ایرانی در اغلب مواقع در پی تغییراتی تدریجی است ولی تفاوت آن با مفهوم اصلاح طلبی که سوسیال دموکرات‌ها در ابتدا پایه نهادند در آن است که اصلاح طلبی ایرانی اساساً درگیر تغییرات بنیادی نمی‌شود و تغییرات تدریجی فرهنگی را به تغییرات تدریجی اقتصادی و سیاسی اولویت می‌دهد. اثبات این مدعا، سابقه ایست که تاریخ از اصلاح طلبی در ایران ارائه می‌کند.<ref>•توسعه سیاسی، اقتصادی و امنیت، سید محمد خاتمی. ۱۱۳جلد ۱</ref> اصلاح‌طلبی یک حزب سیاسی نیست؛ یک جریان فکری است که بعد از جنگ‌های ایران و روس و شکست ایران، آغاز شده و تا امروز ادامه دارد.<ref>http://khordadnews.ir/news/62097</ref>

 

تلاش‌هایی که از زمان [[شاه عباس اول]] (۱۵۸۷–۱۶۲۹ میلادی) انجام یافت و توسط او اصلاح طلبی خوانده شد، پیگیری تغییراتی بود که وضع موجود را تثبیت می‌کرد و این اولین خواسته محافظه کاران بود. این تغییرات تدریجی گرچه جنبه رشد و توسعه داشتند ولی به هیچ وجه بنیادی نبودند. از دیگر نمونه‌های دیگر اصلاح طلبی در ایران، همچون [[عباس میرزا]] و [[میرزا تقی خان امیرکبیر]] نیز چیزی جز اصلاحات غیر بنیادی و فرهنگی محور و تدریجی نمی‌توان یافت.<ref>باستانی پاریزی، محمدابراهیم، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، ۱۳۵۷، تهران</ref>

 

حتی اگر [[رضاشاه]] را بزرگترین اصلاح طلب ایران بنامیم او نیز در نهایت اصلاح طلبی متفاوتی با نظر [[برنشتاین]] را نمایش می‌دهد. به نظر می‌رسد این اصلاح طلبی ریشه در '''فرهنگ خود محوری شرقی''' دارد.<ref>فرهنگ سیاسی ایران، دکتر سریع القلم، صفحهٔ ۹۸</ref> در کتاب '''موانع توسعه سیاسی در ایران''' نوشته [[حسین بشیریه]] به طور مشروح در مورد شکست اصلاح طلبی بحث شده است.<ref>موانع توسعه سیاسی در ایران، حسین بشیریه، مقدمه</ref> این ریشه‌های فرهنگی ساختار مفهومی جدیدی برای اصلاح طلبی در ایران ساخته است.

 

 

پس از آن دوباره مفهوم اصلاح طلبی دراوایل دهه ۴۰ شمسی توسط [[محمدرضا پهلوی]] مطرح شد. او نیز همچون پدرش نتوانست تغییر عمده‌ای در ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران ایجاد کند. تغییرات فرهنگی و اقتصادی هم آنقدر نبود که بتوان گفت ساختارهای بنیادی آن تغییر کرده است؛ بنابراین شاه که اصلاحات را ناکام یافته است تصمیم می‌گیرد این ساختارها را با برنامه‌ای به نام [[انقلاب سفید]] یا [[انقلاب شاه و مردم]] پی بگیرد.<ref>ایران و انقلاب شاه و ملت، ۱۳۵۶، صفحهٔ ۷۸</ref>

دکتر [[همایون امینی]] پسر [[علی امینی]] در کتاب '''بربال بحران''' بخشی ازین تلاش برای اصلاح را نمایش می‌دهد و اصلاح طلبی را در ایران نوعی نومحافظه کاری می‌خواند.<ref>بر بال بحران، همایون امینی، بخش اول</ref>

 

{{اصلی|جناح اصلاح‌طلبان جمهوری اسلامی ایران}}

چپ‌ها کسانی بودند که قبل از انقلاب اسلامی به گروه‌هایی چون [[سازمان مجاهدین خلق]] یا [[سازمان فداییان خلق]] نزدیک بودند و پس از انقلاب به علت اختلافات درونی منشعب شدند و سازمان‌های جدیدی یافتند برای مثال [[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی]] با اندیشه‌های آشکار سوسیالیستی در اقتصاد و به علت تاکیدشان بر حکومت اسلامی از سازمان مجاهین خلق جدا شدند. در این میان در میان روحانیت هم اندیشه‌های نو اصلاح طلبی هرچند کمرنگتر از دیگر گروهای مشهور به چپ طرفدارانی یافت. [[مجمع روحانیون مبارز]] نمونه‌ای از این گروه‌ها بودند که حامیان چپ‌ها در میان روحانیون به حساب می‌آمدند([[مجمع روحانیون مبارز]]). اما در سال ۱۳۷۶ ه. ش یا ۱۹۹۸ م در انتخابات ریاست جمهوری، [[سید محمد خاتمی]] با شعار رسمی اصلاحات سیاسی، با اکثریتی قاطع بر سر کار آمد. [[دولت اصلاحات]] در پی آن بود که [[جامعه مدنی]] در ایران شکل گیرد و فضای مشارکتی سیاسی در ایران حاکم شود. آزادی بیشتر مطبوعات، اصلاح نظام نامه تحصیلات تکمیلی، شکل دهی نهادهای مدنی همچون شوراهای اسلامی زمینه را برای تغییر تدریجی مساعدتر کرده بود. تجمعات اعتراضی دانشجویان در سال ۲۰۰۰م و وقوع قتل‌های سازمان یافته<ref>قتل‌های زنجیره‌ای، عصرنو، هفته نامه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، شماره۳۳</ref> توسط گروه‌های فشار از جمله همین بحران‌ها بود. اما اوج قدرت دولت اصلاحات به دست آوردن اکثر کرسی‌های مجلس نمایندگان در دوره ششم انتخابات مجلس شورای اسلامی بود. با این وجود به علت نفوذ سنت و محافظه کاری در بخش عمده‌ای از دولت اصلاحات و اکثریت مردم ایران و همچنین خروج اصلاح طلبان تندرو از مدار اصلاح طلبی و روآوردن به خشونت ، انقلاب و براندازی، اصلاحات نتوانست تغییرات ساختاری در حکومت ایجاد کند و صرفاً تغییراتی غیر ساختاری در حوزه فرهنگ و جامعه مدنی شکل گرفت.<ref name="همان"/> با روی کار آمدن [[دولت یازدهم]]، به ریاست [[حسن روحانی]] که مورد حمایت [[اصلاح طلبان]] بود، جنبش اصلاح طلبی ایران وارد مرحلۀ جدیدی از حیات سیاسی خود شد و تعداد زیادی از اصلاح طلبان به دولت و عرصه سیاسی کشور بازگشتند.

 

 

 

 

== جستارهای وابسته ==