ویکی‌پدیا

فری‌بی‌اس‌دی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌شده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Gharouni (بحث | مشارکت‌ها)
مدیران
۴۰٬۰۲۳ ویرایش‌ها
Gharouni (بحث | مشارکت‌ها)
مدیران
۴۰٬۰۲۳ ویرایش‌ها
جز ویرایش Gharouni (بحث) به آخرین تغییری که Yamaha5Bot انجام داده بود واگردانده شد
خط ۸:
|توضیح تصویر = بوت‌لودر FreeBSD 10 با لوگوی [[هنر اسکی]]
|توسعه‌دهنده = پروژه فری‌بی‌اس‌دی
|شرکت سازنده =
|خانواده = [[بی‌اس‌دی]]
|نوع هسته = [[هسته یکپارچه]] با [[ماژول هسته قابل بارگذاری]]
خط ۲۳:
}}
 
'''فری‌بی‌اس‌دی''' {{انگلیسی|FreeBSD}} یک [[سیستم‌عامل]] همه‌منظوره و [[شبه یونیکس]] است که پروژهٔ FreeBSD آن را توسعه می‌دهد. FreeBSD یکی از نخستین سیستم‌عامل‌های [[متن‌باز]] است و یکراست از [[بی‌اس‌دی یونیکس]] مشتق شده است.<ref name="in-perf" ></ref> بی‌اس‌دی یونیکس سیستم‌عاملی بود که مابین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۳ در [[دانشگاه برکلی]] توسعه می‌یافت. سیستم‌عامل FreeBSD به گونهٔ یک [[نرم‌افزار آزاد]] توسعه می‌یابد، این گفته به این معنی است که [[کدهای منبع]] FreeBSD در دسترس همگان است و هر کسی می‌تواند آن را دریافت کرده و برای نیازهای گوناگون خود بکار بَرَد، همچنین می‌تواند آن را تغییر داده و سپس دوباره آن را منتشر کند. این ویژگی دست‌مایه‌ای شده برای افراد و شرکت‌های گوناگون، تا محصول تجاری و غیرتجاری گوناگونی را بر پایهٔ FreeBSD بوجود آورند. هرچند که FreeBSD یکراست از [[بی‌اس‌دی یونیکس]] مشتق شده است، اما از دید قانونی، FreeBSD نمی‌تواند یک «یونیکس» نامیده شود، چرا که هم‌اکنون، «یونیکس» یک نشان تجاری ثبت‌شده برای [[اوپن گروپ]] است.<ref>{{پک|Lehey|2003|ک=The Complete FreeBSD|ص=xxvii|زبان= en}}</ref> نخستین نسخهٔ FreeBSD در سال ۱۹۹۳ منتشر شد.
 
FreeBSD سیستم‌عاملی [[سازگارپذیری (نرم‌افزار)|سازگارپذیر]] است و از سخت‌افزارها و معماری‌های زیادی پشتیبانی می‌کند. همانند دیگر سیستم‌عامل‌های خانوادهٔ BSD، [[هسته سیستم‌عامل]] FreeBSD و همهٔ برنامه‌های [[فضای کاربری|فضای کاربر]] آن، همانند [[پوسته یونیکس]] و فرمان‌هایی مانند [[cat (یونیکس)|cat]] و [[ps (یونیکس)|ps]]، همگی در یک مخزن کد منبع نگهداری می‌شوند.<ref name="informit-bsd" ></ref> همچنین FreeBSD می‌تواند [[فایل‌های باینری]] دیگر سیستم‌عامل‌ها همانند [[لینوکس]] را هم اجرا کند. به کمک [[پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی|پورت‌ها و بسته‌های FreeBSD]] می‌توان برنامه‌های جانبی گوناگونی را بر روی آن نصب کرد. بر پایهٔ یک آمارگیری در سال ۲۰۰۵، ۷۷ درصد از کاربران سیستم‌عامل‌های خانوادهٔ BSD، از FreeBSD استفاده می‌کنند، بنابراین FreeBSD بزرگترین جامعهٔ کاربری را در بین سیستم‌عامل‌های خانوادهٔ BSD دارد.
 
امروزه افراد و شرکت‌های تجاری زیادی FreeBSD را برای اهداف گوناگون خود بکار می‌برند که از این میان می‌توان [[یاهو!]]،<ref name="ibm-intro" ></ref><ref name="linuxtoday-fbsd" ></ref> [[اپل]]،<ref name="apple" ></ref> [[ژونیپر نتورکس]]، [[نوکیا]]، [[آی‌بی‌ام]]،<ref>{{پک|Michael Lucas|2007|ک=Absolute FreeBSD|ص=5|زبان=en}}</ref> [[یاندکس]]،<ref name="yandex" ></ref> [[بنیاد نرم‌افزار آپاچی]]،<ref name="ibm-intro" ></ref> [[هات‌میل]]،<ref name="ibm-intro" ></ref><ref name="linuxtoday-fbsd" ></ref> [[سونی]] و بسیاری دیگر را نام برد.
 
== موارد استفاده ==
برخی از مواردی که می‌توان فری‌بی‌اس‌دی را بکار گرفت عبارتند از:<ref name="fbsd-welcome" ></ref>
; سرویس‌دهنده‌ها
فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند همچون یک سرویس‌دهنده [[پست الکترونیک]]، [[کارساز وب|وب]]، [[دیوار آتش]]، [[اف‌تی‌پی]]، [[دی‌ان‌اس]] و [[مسیریاب]] پیکربندی شده و بکار گرفته شود.
خط ۳۸:
 
; استفاده تجاری
فری‌بی‌اس‌دی یک پروانهٔ نرم‌افزاری سهل‌گیر دارد که آزادی‌های زیادی به کاربران و شرکت‌ها می‌دهد و دست آنها را بازمی‌گذاردباز می‌گذارد تا کدهای منبع فری‌بی‌اس‌دی را در محصولات [[نرم‌افزار انحصاری|انحصاری]] خود بکار برند.
 
; سیستم‌های توکار
خط ۴۸:
=== پیش‌زمینه ===
[[پرونده:Picture of Jordan Hubbard.jpg|انگشتی|چپ|[[جردن هوبارد]] از بنیان‌گذاران پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی و برای سال‌ها یکی از افراد کلیدی در توسعهٔ این سیستم‌عامل بود.]]
ریشه‌های پیدایش فری‌بی‌اس‌دی به [[دانشگاه برکلی]] بازمی‌گرددباز می‌گردد. این دانشگاه، یک مجوز کد منبعِ یونیکس از شرکت [[AT&T]] دریافت کرده بود. دانشجویان این دانشگاه، یونیکس AT&T را دگرگون کرده و گسترش داده بودند و این نسخهٔ دگرگون‌شده را [[بی‌اس‌دی]] نام نهادند. [[بیل جوی]] در سال ۱۹۷۶ پروژهٔ بی‌اس‌دی را بنیان نهاد و این پروژه رفته‌رفته با پیوستن افراد دیگری پیشرفت کرد. آنها قابلیت‌هایی همانند [[TCP/IP]] و [[حافظه مجازی]] را در این سیستم‌عامل پیاده‌سازی کرده بودند. اما از آنجایی که بی‌اس‌دی دارای کدهای یونیکس AT&T بود، تنها در دسترس سازمان‌هایی گذاشته می‌شد که از AT&T گواهی‌نامه دریافت کرده بودند.
 
در ژوئیه ۱۹۸۹، نسخه‌ای از بی‌اس‌دی با نام Net-1 به صورت همگانی منتشر شد. Net-1 نخستین نسخه‌ای بود که یک نرم‌افزار آزاد بوده و پروانهٔ آن [[پروانه بی‌اس‌دی]] بود. پس از انتشار Net-1، یکی از توسعه‌دهندگان بی‌اس‌دی به نام [[کیث باستیک]]، پیشنهاد کرد که همهٔ کدهایی که برای AT&T بودند، با کدهایی با پروانه بی‌اس‌دی جایگزین شوند. بدین گونه کار بر روی جایگزین کردن کدهای AT&T آغاز شد. پس از گذشت زمانی نزدیک به ۱۸ ماه، بسیاری از کدهای AT&T جایگزین شده بودند. اما هنوز ۶ فایل دیگر در [[هسته سیستم‌عامل|هستهٔ سیستم]] مانده بودند که جایگزین نشده بودند. توسعه‌دهندگان بر آن شدند تا به جای نوشتن این شش فایل، نسخهٔ جدید را به گونهٔ نیمه‌کاره و بدون این شش فایل پخش کنند. این نسخهٔ تازه که Net-2 نام داشت، در سال ۱۹۹۱ پخش شد.
 
=== تولد فری‌بی‌اس‌دی ===
چند ماه پس از انتشار Net-2، یک زن و شوهر به نام‌های [[لین ژولیتز]] و [[ویلیام ژولیتز]] کارنوشتن آن شش فایل را آغاز کردند و پس از پایان‌یافتن کار، سیستم‌عاملی به نام [[386BSD]] را منتشر کردند. آنها این سیستم‌عامل را با [[FTP]] در اختیار همگان گذاشتند. روند توسعهٔ 386BSD، پس از آن انتشار نخستین، آهسته شده بود. برخی از کاربران 386BSD، آغاز به نوشتن و گردآوردن [[وصله|وصله‌هایی]] کردند تا 386BSD را بروز نگه دارند و مشکلات آن را گره‌گشایی کنند. اما به دلیل کشمکش‌هایی که بین آنها و ویلیام ژولیتز، رهبر پروژهٔ 386BSD پدید آمده بود، بر آن شدند تا 386BSD را [[انشعاب (توسعه نرم‌افزار)|منشعب]] کنند. اینگونه بود که فری‌بی‌اس‌دی برپایهٔ 386BSD زاده شد.<ref name="bsd-hist" ></ref> نخستین نسخهٔ فری‌بی‌اس‌دی، در نوامبر سال ۱۹۹۳ منتشر شد. نسخه ۱٫۱ هم در می سال ۱۹۹۴ منتشر شد.<ref name="rel-info" ></ref>
 
در همان روزهای نخستین پیدایش پروژه، شرکتی به نام [[والنات کریک سی‌دی‌رام]] بنا به درخواست یکی از بنیان‌گذاران فری‌بی‌اس‌دی به نام [[جردن هابارد]]، پذیرفت که فری‌بی‌اس‌دی را بر روی دیسک‌های [[سی‌دی‌رام]] پخش کند. این شرکت افزون بر پخش کردن فری‌بی‌اس‌دی بر روی دیسک‌های سی‌دی‌رام و همچنین FTP، یک رایانه به همراه اینترنت پرسرعت برای پروژه فراهم کرد، دو تا از بنیان‌گذاران پروژه را استخدام کرد، فری‌بی‌اس‌دی را بر روی سرویس‌دهنده‌های خود بکار گرفت، کتاب‌هایی پیرامون فری‌بی‌اس‌دی چاپ و پخش کرد و همچنین پشتیبان مالی کنفرانس‌هایی بود که بدست پروژه برگزار می‌شد. به گونه‌ای که فری‌بی‌اس‌دی کامیاب‌ترین محصول این شرکت شد. این شرکت پس از آن نام خود را به ''فری‌بی‌اس‌دی مال''<ref group="و">FreeBSD Mall Inc.</ref> دگرگون کرد. همکاری‌های این شرکت نقش برجسته‌ای در پیشرفت و کامیابی پروژه فری‌بی‌اس‌دی داشت.<ref name="fbsd-mall-history" ></ref><ref name="fbsd-history" ></ref><ref name="linuxtoday-fbsd" ></ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی امروزه بدست افراد و شرکت‌های زیادی همانند [[IBM]]، [[نوکیا]]، [[ژونیپر نتورکس]] و [[نت‌اپ]] بکارگرفته می‌شود. بخش‌هایی از سیستم‌عامل [[پلی‌استیشن ۳]] از فری‌بی‌اس‌دی گرفته شده‌اند. سیستم‌عامل [[پلی‌استیشن ۴]] هم برپایهٔ فری‌بی‌اس‌دی است. در سال ۲۰۰۳، پروژهٔ [[دراگون‌فلی بی‌اس‌دی]] با انشعاب از فری‌بی‌اس‌دی آغاز به کار کرد.
 
=== دادگاه ===
در ژانویه ۱۹۹۲، شرکت [[بی‌اس‌دی‌آی]] آغاز به فروختن یک نسخهٔ تجاری از Net-2 کرد که [[بی‌اس‌دی/اواس]] نام داشت. کمی پس از آن، AT&T ادعا کرد که کدهای یونیکس AT&T به گونهٔ غیرمجازی در BSD/OS گنجانده شده و بنابراین بی‌اس‌دی‌آی را [[آزمایشگاه‌های سیستم یونیکس در برابر بی‌اس‌دی‌آی|به دادگاه کشاند]]. سرانجام نهایی این دادگاه هیچگاه به گونهٔ همگانی بیان نشد. تنها چیزی که به گونهٔ همگانی به آگاهی رسید این بود که کدهایی که AT&T ازآن خود می‌دانست، از بی‌اس‌دی/اواس زدوده شوند و بی‌اس‌دی/اواس به جای Net-2، کدهای 4.4BSD-Lite را بکار برد. هرچند که دادگاه پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی را گناهکار نشناخته بود، اما از بیم پیش‌آمدن کشمکش با AT&T، قرار شد که فری‌بی‌اس‌دی هم به جای 386BSD، کدهای 4.4BSD-Lite را برای پایهٔ سیستم خود بکار برد.<ref>{{پک|Lehey|2003|ک=The Complete FreeBSD|ص=8-9|زبان= en}}</ref> این کوچ‌کردن به 4.4BSD-Lite، وقفه‌ای در توسعه این سیستم‌عامل‌ها بوجود آورد و روند توسعهٔ آنها را در آن سال‌ها آهسته کرد.<ref name="bsd-hist" ></ref> نسخه ۲٫۰ نخستین نسخه‌ای بود که هیچ کدی از AT&T در آن نبود. این نسخه در نوامبر ۱۹۹۴ پخش شد.<ref name="20-anon" ></ref>
 
== توسعه و انتشار ==
[[پروندهتصویر:Bsd distributions usage.svg|انگشتی|چپ|[[نمودار میله‌ای]] که تناسب کاربران سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی را بر پایهٔ یک آمارگیری در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد.<ref name="bsdcg" ></ref>]]
فری‌بی‌اس‌دی را گروهی داوطلب از سرتاسر جهان توسعه می‌دهد. این توسعه‌دهندگان با کمک [[اینترنت]] با هم رابطه دارند و شاید هرگز یکدیگر را از نزدیک ندیده باشند. چندین گروه کاربری در سرتاسر جهان و در شهرهای گوناگون وجود دارد که کاربران فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ خودجوش آنها را بنیان‌نهاده و سرپرستی می‌کنند. افزون بر آن، [[یوزنیکس]] هم گردهمایی سالانه‌ای به نام BSDcon برگزار می‌کند که ویژهٔ فری‌بی‌اس‌دی نیست و موضوع این کنفرانس جنبه‌های فنی همهٔ سیستم‌عامل‌های [[بی‌اس‌دی]] همانند [[اوپن‌بی‌اس‌دی]] و [[نت‌بی‌اس‌دی]] است.<ref>{{پک|Lehey|2003|ک=The Complete FreeBSD|ص=19|زبان= en}}</ref> افزون بر گردهمایی BSDcon که همه‌ساله در [[آتاوا]] [[کانادا]] برگزار می‌شود، سه گردهمایی دیگر به نام‌های، BSDCan,BSDCan، EuroBSDCon و AsiaBSDCon هم سالانه و به ترتیب در کانادا، اروپا و آسیا ([[ژاپن]]) برگزار می‌شوند.<ref name="ebsdcon-home" ></ref><ref name="absdcon-home" ></ref><ref name="bsdcan">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.bsdcan.org/2015/ |عنوان =BSDCan - The BSD Conference | ناشر =BSDCan |تاریخ = |تاریخ بازدید = 28 March 2015|کد زبان= en}}</ref>
 
=== توسعه ===
فری‌بی‌اس‌دی نزدیک به ۵۰۰ توسعه‌دهنده یا [[کامیتر]] دارد که به مخازن کد منبع فری‌بی‌اس‌دی دسترسی دارند و می‌توانند دگرگونی‌های دلخواه خود را در آن انجام دهند. بیشتر آنها داوطلبان بی‌مزد هستند و شماری هم از سوی برخی شرکت‌ها پشتیبانی مالی می‌شوند. توسعه‌دهندگان هر چند سال یک بار کسانی را از بین خود به عنوان [[تیم مرکزی فری‌بی‌اس‌دی|تیم مرکزی]] برمی‌گزینند. تیم مرکزی وظیفهٔ رسیدگی به کشمکش‌ها و مناقشات شخصی، پذیرش توسعه‌دهندگان جدید، واگذار کردن سرپرستی بخش‌هایی از فری‌بی‌اس‌دی به افراد یا گروه‌ها و در مواردی هم بازپسبازپس‌ گرفتن اختیارات از توسعه‌دهندگان را بر دوش دارد. افزون بر توسعه‌دهندگان، گروه دیگری به نام ''مشارکت‌کنندگان'' هستند که یکراست نمی‌توانند در کدهای منبع فری‌بی‌اس‌دی دست ببرند. مشارکت‌کنندگان تنها وصله‌های دلخواه خود را برای توسعه‌دهندگان می‌فرستند تا پس از بازبینی، در کد منبع اعمال شود. مشارکت‌کنندگانی که پیوسته خدمات سودمند انجام می‌دهند و کدهای باکیفیتی به پروژه اهدا می‌کنند، برای پیوستن به گروه توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی فراخوانی می‌شوند.<ref>{{پک|Michael Lucas|2007|ک=Absolute FreeBSD|ص=5-7|زبان=en}}</ref>
 
توسعه‌دهندگان در گذشته برنامهٔ [[سی‌وی‌اس]] را برای [[نسخه‌بندی نرم‌افزار|نسخه‌بندی]] کدهای منبع بکار می‌بردند، اما از سال ۲۰۰۸، پروژه آغاز به کوچ کردن به [[آپاچی سابورژن]] کرد<ref name="slashdot-svn" ></ref> و از تاریخ ژوئیه ۲۰۱۲، همهٔ مخازن کد منبع بوسیلهٔ نرم‌افزار سابورژن اداره می‌شود.<ref name="svn-repo" ></ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی سه مخزن کد منبع به نام‌های {{چر}}-RELEASE، {{چر}}-STABLE و {{چر}}-CURRENT دارد. تمام تغییرات و قابلیت‌های جدید و آزمایش نشده به شاخهٔ {{چر}}-CURRENT افزوده می‌شوند. پس از اینکه ویژگی‌های تازه آزمایش شدند و به پایداری درخوری رسیدند، وارد شاخهٔ {{چر}}-STABLE می‌شوند؛ این شاخه هم تنها یک شاخهٔ «رو به پیشرفت» است، با این همه، شاخهٔ {{چر}}-STABLE نسبت به شاخهٔ {{چر}}-CURRENT از پایداری بیشتری برخوردار است. سومین شاخه، شاخهٔ {{چر}}-RELEASE است که تنها کدهای آزمایش‌شده و پایدار در آن گنجانده می‌شود. البته پس از انتشار یک نسخه، قابلیت‌های نوین در شاخهٔ {{چر}}-RELEASE آن نسخه گنجانده نمی‌شود و بروزرسانی‌های این شاخه تنها محدود به زدودن مشکلات امنیتی می‌شود.<ref name="informit-bsd" ></ref> اگر یک قابلیت نو که به نسخهٔ {{چر}}-CURRENT افزوده شده، به اندازهٔ کافی به پایداری رسیده باشد، می‌تواند به دیگر نسخه‌ها، به ویژه نسخهٔ {{چر}}-STABLE هم [[Backporting|بک‌پورت]] شود که در فرهنگ واژگان فری‌بی‌اس‌دی به آن MFC می‌گویند که برگرفته از Merge From Current به معنی «درآمیختن از شاخهٔ {{چر}}-CURRENT» است.<ref>{{پک|Michael Lucas|2007|ک=Absolute FreeBSD|ص=372-375|زبان=en}}</ref>
 
=== توزیع ===
سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی را به روش‌های گوناگونی می‌توان فراهم کرد. فری‌بی‌اس‌دی را می‌توان از روی رسانه‌هایی مانند دیسک‌های [[سی‌دی-رام]]، [[دی‌وی‌دی]] و [[فلش مموری]] نصب کرد. این رسانه‌ها را می‌توان به رایگان از وب‌سایت رسمی فری‌بی‌اس‌دی و با پروتکل‌هایی مانند اف‌تی‌پی، HTTP و [[فایل‌سیستم شبکه‌ای]] دریافت کرد. سرورهای گوناگونی در سرتاسر جهان برای دریافت فری‌بی‌اس‌دی هستند که کاربران می‌توانند نزدیک‌ترین سرور به خود را برگزینند تا بدین گونه، روند دانلود با شتاب بیشتری انجام شود. افزون بر اینکه فری‌بی‌اس‌دی را می‌توان به رایگان از وب‌سایت رسمی آن دریافت کرد، چندین شرکت نیز فری‌بی‌اس‌دی را بر روی دیسک‌های سی‌دی-رام و دی‌وی‌دی پخش کرده و به فروش می‌رسانند.<ref name="fbsd-get" ></ref>
 
== ویژگی‌ها ==
خط ۸۳:
 
=== ذخیره‌سازی ===
در کنار [[یونیکس فایل سیستم]] که فایل‌سیستم پیش‌فرض در فری‌بی‌اس‌دی است، فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ پیش‌فرض از چند سیستم‌فایل دیگر همانند [[FAT32]] و [[NTFS]] (به صورت فقط-خواندنی)، [[سامبا (نرم‌افزار)|SMBFS]],، [[ext2]]، [[ایزو۹۶۶۰]] و [[فایل سیستم شبکه‌ای]] پشتیبانی می‌کند.<ref>{{پک|Lehey|2003|ک=The Complete FreeBSD|ص=190|زبان= en}}</ref>
فایل
قابلیت [[سافت آپدیتز]] در فایل‌سیستم‌های [[یونیکس فایل سیستم|UFS]] کمک می‌کند تا در هنگام گسستگی برق یا هرگونه اشکال دیگری، یکپارچگی و درستی اطلاعات موجود در فایل‌سیستم همچنان حفظ شود.<ref name="softupdates" ></ref>
 
به کمک [[تصویر لحظه‌ای|تصاویر لحظه‌ای]]<ref group="و">Snapshot</ref> می‌توان یک نسخهٔ پشتیبان از وضیعت کنونی یک فایل‌سیستم فراهم کرد. [[جئوم]]یک چارچوب ذخیره‌سازی ماژولار است که قابلیت‌هایی همانند [[RAID]] (هم‌اکنون سطوح صفر، یک و سه)، رمزنگاری دیسک، ژورنالینگ، زنجیره‌بندی، کَشینگ و دسترسی به دستگاه‌های [[ذخیره‌سازی متصل به شبکه]] را فراهم می‌کند. به کمک [[جئوم]] کاربر می‌تواند با به هم پیوستن «زنجیره‌ای» این قابلیت‌ها، سناریوهای پیچیده‌ای را پیاده‌سازی کند.{{sfn|Lucas|2007|loc=18. DISK TRICKS WITH GEOM}}
 
سیستم‌فایل [[زی‌اف‌اس|ZFS]] که نخست از سیستم‌عامل [[اوپن‌سولاریس]] گرفته شد، یکی از چارچوب‌های بنیادی ذخیره‌سازی اطلاعات در فری‌بی‌اس‌دی است. [[ZFS|زی‌اف‌اس]] نخستین‌بار بدست شرکت [[سان مایکروسیستمز]] ساخته و در نسخهٔ ۱۰ اوپن‌سولاریس منتشر شد. هرچند که پروژهٔ اوپن‌سولاریس دیگر پابرجا نیست، اما توسعهٔ ZFS در فری‌بی‌اس‌دی همچنان به کمک پروژهٔ [[OpenZFS]] دنبال می‌شود. فری‌بی‌اس‌دی از نسخهٔ ۷٫۰ به این سو از ZFS پشتیبانی می‌کند.<ref name="datamation-zfs" ></ref> در نسخهٔ ۹٫۰،9.0، ZFS به نسخهٔ ۲۸ بروزرسانی شد.<ref name="zfs28" ></ref> این سیستم‌فایل قابلیت‌هایی همانند [[سهمیه‌بندی دیسک|سهمیه‌بندی]]، [[فشرده‌سازی]]، [[تصویر لحظه‌ای]]، [[پیشگیری از نوشته‌شدن اطلاعات تکراری]] بر روی دیسک را فراهم می‌کند.<ref name="zfs-manpage" ></ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی قابلیتی به نام «ذخیره‌سازی با دسترس‌پذیری بالا»<ref group="و">Highly Available STorage</ref> دارد که به کمک آن، می‌توان اطلاعات رابه صورت آینه‌وار بر روی دو دیسک سخت که بر روی دو رایانهٔ جداگانه قرار دارند، به روشی همزمان نوشت. هر چیزی که بر روی یکی از دیسک‌ها نوشته شود، به شکل خودکار بر روی دیگری هم نوشته خواهد شد.<ref name="osnews-bsd" ></ref>
 
=== شبکه ===
پشته پرتکل TCP/IP در فری‌بی‌اس‌دی، برپایه پیاده‌سازی موجود در 4.2BSD بناشده که کمک زیادی به گسترش استفاده از این پروتکل کرده است.<ref>{{پک|McKusick|2004|ک=The Design and Implementation of the FreeBSD Operating System|ف=Section 2.13}}</ref> فری‌بی‌اس‌دی از پروتکل [[IPv6]] و [[شبکه بی‌سیم]] پشتیبانی می‌کند.<ref name="packt-ipv6" ></ref><ref name="bsdcan-wireless" ></ref> پشته پروتکل <ref name="packt-ipv6" ></ref>IPv6 و همچنین پشتهٔ [[آی‌پی‌سک]] از [[پروژه کامه]] گرفته شده‌اند.<ref name="kame-overview" ></ref> ابزارهایی برای [[شکل‌دهی ترافیک]] مانند دامی‌نت<ref group="و">dummynet</ref> و [[آلت‌کیو]]<ref group="و">ALTQ</ref> هم در فری‌بی‌اس‌دی گنجانده شده است.<ref name="pf4fbsd-altq" ></ref> <ref name="fbsd-altq" ></ref><ref name="dummynet-home" ></ref> همچنین فری‌بی‌اس‌دی از پروتکل‌های [[AppleTalk]] و [[تبادل بسته بین‌شبکه‌ای]] هم پشتیبانی می‌کند. اما این دو پروتکل کهنه شمرده شده و در نسخهٔ ۱۱ کنار گذاشته خواهند شد.<ref name="ipx-appletalk" ></ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۵٫۳ به این سو از [[پروتکل آدرس اضافه مشترک]] یا CARP پشتیبانی می‌کند. به کمک CARP، چندین دستگاه (گره) می‌توانند یک [[آدرس آی‌پی]] یکسان را باهم بکار ببرند. اگر یکی از دستگاه‌ها از کار بیوفتد، دستگاه‌های دیگر هنوز می‌توانند خدمات‌رسانی کنند. CARP بیشتر برای برقراری تعادل بار<ref group="و">Load balancing</ref> بکار گرفته می‌شود.<ref name="carp-manpage" ></ref>
 
=== امنیت ===
فری‌بی‌اس‌دی سه [[دیوار آتش]] به نام‌های [[پی‌اف]]، [[آی‌پی‌فایروال]]، [[آی‌پی‌فیلتر]] دارد. از بین این سه دیوار آتش، آی‌پی‌فایروال، دیوار آتشی است که ویژهٔ خود فری‌بی‌اس‌دی ساخته شده و از زمان‌های دور در آن وجود داشته است. دو دیوار آتش دیگر، از سیستم‌عامل‌های دیگر گرفته شده‌اند. دیوار آتش آی‌پی‌فیلتر را دارن رید<ref group="و">Darren Reed</ref> برای فری‌بی‌اس‌دی پورت کرده است. دیوار آتش پی‌اف هم از پروژه [[اوپن‌بی‌اس‌دی]] گرفته شده است.<ref>{{پک|Michael Lucas|2007|ک=Absolute FreeBSD|ص=273|زبان=en}}</ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۵٫۰ به این سو از [[لیست کنترل دسترسی]] پشتیبانی می‌کند که پروژهٔ [[TrustedBSD|تراستدبی‌اس‌دی]] آن را پیاده‌سازی کرده و در گذشته تنها در یونیکس‌های تجاری همانند [[ایریکس]] و [[سولاریس (سیستم‌عامل)|سولاریس]] دردسترس بود.<ref name="onlamp-acl" ></ref> تراستدبی‌اس‌دی<ref group="و">TrustedBSD</ref> پروژه‌ای است که با انگیزهٔ افزودن قابلیت‌های امنیتی پیشرفته به فری‌بی‌اس‌دی در آوریل سال ۲۰۰۰ بنیان نهاده شد. افزون بر لیست‌های کنترل دسترسی، این پروژه قابلیت‌هایی همچون [[کنترل دسترسی اجباری]]، [[اوپن‌پم]] و [[اوپن‌بی‌اس‌ام]]<ref group="و">OpenBSM</ref> را هم توسعه داده است. سازمان‌ها و شرکت‌هایی همچون [[دارپا]]، [[دانشگاه پنسیلوانیا]]، [[آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا|NSA]]، [[یاهو!]]، Safeport Network Services، [[گوگل]]، [[اپل]]، Network Associates Laboratories و دانشگاه کمبریج از این پروژه پشتیبانی می‌کنند.<ref name="trustedbsd-home" ></ref>
 
این پروژه همچنین FLASK/TE سازمان NSA را هم از [[SELinux]] برای فری‌بی‌اس‌دی پورت کرده است. دیگر زیرسیستم‌های فری‌بی‌اس‌دی که زیر پرچم این پروژه توسعه یافته‌اند، GEOM و OpenPAM هستند. به جز فری‌بی‌اس‌دی، فناوری‌هاییفری‌بی‌اس‌دی،فناوری‌هایی که پروژهٔ TrustedBSD فراهم کرده در دیگر سیستم‌عامل‌ها هم بکار گرفته شدkد. برای نمونه، [[نت‌بی‌اس‌دی]] OpenPAM را به سیستم خود افزوده<ref>{{man|3|openpam|NetBSD}}</ref> و شرکت اپل هم چارچوب MAC را به سیستم‌عامل [[مک اواس ده|اواس ده]] افزوده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Authentication, Authorization, and Permissions Guide|نشانی=https://developer.apple.com/library/mac/documentation/security/conceptual/AuthenticationAndAuthorizationGuide/Permissions/Permissions.html|اثر=developer.apple.com|ناشر=[[اپل|Apple Inc.]]|تاریخ بازبینی=13 September 2014|کد زبان=en}}</ref>
 
برنامه [[اوپن‌اس‌اس‌اچ]] در نصب پیش‌فرض گنجانده شده و کاربر می‌تواند آن را برای برقراری ارتباط راه دور به صورت امن بکار برد. اوپن‌اس‌اس‌اچ جایگزینی برای [[تلنت]] است و برخلاف تلنت، اطلاعات (همچون نام کاربری و کلمهٔ عبور) را به صورت رمزنگاری‌شده بر روی شبکه جابجا می‌کند و کاربر می‌تواند دل‌آسوده باشد که اطلاعات او در بین راه دزدیده نخواهد شد.<ref>{{پک|Michael Lucas|2007|ک=Absolute FreeBSD|ص=440|زبان=en}}</ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی ابزاری به نام <code>portaudit</code> را فراهم کرده که این ابزار، به کمک یک [[پایگاه داده]]، نرم‌افزارهای نصب شده بر روی سیستم را بررسی می‌کند و اشکالات و آسیب‌پذیری‌های امنیتی نرم‌افزارها را به کاربر گزارش می‌کند.<ref name="techrep-portaudit" ></ref>
 
فری‌بی‌اس‌دی دو چارچوب برای رمزنگاری کردن اطلاعات موجود در [[دیسک سخت]] فراهم کرده که [[GELI]] و [[GBDE]] نام دارند. این دو چارچوب، اطلاعات را در سطح [[بلاک|بلاک‌ها]]‌ها و [[سکتور|سکتورهای]]های دیسک سخت رمزنگاری می‌کنند.<ref name="geli-man" ></ref><ref name="usenix-gdbe" ></ref>
 
=== زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی ===
{{اصلی|زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی}}
زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی، یک سازوکار امنیّتی و یک راهکار مجازی‌سازی در سطح سیستم‌عامل هستند که به کمک آن‌ها، می‌توان برنامه‌ها را در یک محیط ایمن و قرنطینه اجرا کرد. هر [[فرایند (رایانه)|فرایندی]] که در یک زندان اجرا می‌شود، نمی‌تواند با فرایندهای بیرون از آن زندان ارتباط داشته باشد. افزون بر آن، هر زندان نام میزبان و آدرس آی‌پی ویژهٔ خود را دارد. به شکل همزمان می‌توان چندین زندان را بر روی یک سیستم فری‌بی‌اس‌دی اجرا کرد. هستهٔ سیستم‌عامل بین همهٔ آن زندان‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و بدین گونه تنها می‌توان برنامه‌هایی که ویژهٔ فری‌بی‌اس‌دی هستند را در زندان‌ها به اجرا درآورد.<ref name="bsdfamily" ></ref> از نسخهٔ ۷٫۲ به این سو، این توانایی فراهم شده که یک زندان چندین آدرس آی‌پی داشته باشد. همچنین هم‌اکنون، می‌توان زندان‌ها را از نظر تعداد پردازنده محدود کرد. برای نمونه، در رایانه‌ای که ۴ پردازنده دارد، می‌توان دو پردازنده را برای استفاده یکی از زندان‌ها به آن واگذار کرد. همچنین زندان‌ها می‌توانند به شکل تودرتو هم باشند. یعنی می‌توان یک زندان را در یک زندانی دیگر ساخت.<ref name="lwn-fbsd8" ></ref>
 
=== برنامه‌های جانبی و سیستم مدیریت بسته‌ها ===
{{اصلی|پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی}}
[[پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی]] روش معمول برای نصب برنامه‌های جانبی در فری‌بی‌اس‌دی هستند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی مجموعه‌ای بیش از هزاران بستهٔ نرم‌افزاری گوناگون را در خود گنجانده است. میزکارهای گرافیکی گوناگون مانند گنوم، [[کی‌دی‌ئی]]، [[XFCE]]، [[مجموعه اداری|مجموعه‌های اداری]] گوناگون مانند [[لیبره‌آفیس]]، [[مرورگرهای وب]] مانند فایرفاکس، [[کرومیوم]]، [[اپرا (مرورگر)|اپرا]]، برنامه‌های پخش [[چندرسانه‌ای]] مانند [[وی‌ال‌سی]]، [[ام‌پلیر]]، ابزارهای گوناگون مدیریت شبکه، [[فونت|قلم‌ها]]، [[بازی‌های رایانه‌ای]]، برنامه‌های مدیریت و ویرایشگر تصاویر مانند [[گیمپ]]، ابزارهای توسعهٔ برنامه‌نویسی مانند [[کامپایلر|کامپایلرها]]ها و هزاران برنامهٔ دیگر، بخشی از این برنامه‌ها هستند.<ref name="freshports-cats" ></ref>
 
هر پورت از شماری فایل تشکیل شده که این فایل‌ها، چگونگی کامپایل و نصب نرم‌افزار دلخواه را تعیین می‌کنند. برای نمونه مشخص می‌کنند که یک برنامهٔ دلخواه، باید از کجا دانلود شود، چه [[وصله|وصله‌هایی]] باید بر روی آن اعمال شود و همچنین ''وابستگی‌های نرم‌افزاری'' را هم مشخص می‌کنند. اگر یک برنامه به برنامه‌های دیگری وابسته باشد، آنگاه این وابستگی‌ها را باید پیش از خود آن برنامه نصب کرد. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ خودکار این وابستگی‌ها را مهار و سامان‌دهی می‌کنند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی، افزون بر فراهم کردن روشی ساده برای کامپایل برنامه‌ها، امکاناتی برای ساخت ''بسته باینری'' از پورت‌های نصب‌شده را هم فراهم می‌کنند.<ref name="usenix-ports" ></ref><ref name="informit-bsd" ></ref>
 
از دیرباز، بسته‌های باینری با دستورهای <code>pkg_add</code> و <code>pkg_delete</code> سامان‌دهی می‌شدند؛ اما در نسخهٔ ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، یک [[مدیر بسته]] نو به نام [[پی‌کی‌جی|pkg]] ارائه و جایگزین این دستورهای کهنه شد. پی‌کی‌جی تنها برای مدیریت بسته‌های باینری است و نه برای مدیریت [[پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی]].<ref name="phoronix-pkgng" ></ref>
 
=== مجازی‌سازی ===
{{اصلی|بی‌هایو}}
در نسخهٔ ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، یک راه‌کار مجازی‌سازی نو به نام [[بی‌هایو]]bhyve فراهم شد که به کمک آن می‌توان چندین سیستم‌عامل گوناگون را به صورت مجازی و همزمان بر روی یک میزبان فری‌بی‌اس‌دی اجرا کرد. هم‌اکنون، بی‌هایو از سیستم‌عامل‌های فری‌بی‌اس‌دی، [[اوپن‌بی‌اس‌دی]] و لینوکس (معماری [[x86-64]]) پشتیبانی می‌کند. همچنین پشتیبانی از سایر سیستم‌عامل‌ها همچون Illumos و [[مایکروسافت ویندوز]] هم در دستور کار است. این برنامه را نیل تاتو<ref group="و">Neel Nato</ref> و پیتر گرهان<ref group="و">Peter Grehan</ref> نوشته‌اند و نخستین بار در کنفرانس BSDCan سال ۲۰۱۱ (میلادی) معرفی شد. تفاوت بی‌هایو و زندان‌ها در این است که زندان‌ها، محیط سیستم‌عامل را در سطح هسته مجازی‌سازی می‌کنند، اما بی‌هایو، کل ماشین و سخت‌افزار را شبیه‌سازی می‌کند. برای همین، زندان‌ها تنها از سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی پشتیبانی می‌کنند، اما بی‌هایو، می‌تواند سیستم‌عامل‌های دیگری افزون بر فری‌بی‌اس‌دی را هم اجرا کند.<ref name="grehan-bhyve" ></ref><ref name="phoronix-bhyve" ></ref><ref name="fosdem-bhyve" ></ref> برای سنجش، می‌توان اینگونه گفت که بی‌هایو همسان یک تکنولوژی همچون [[مجازی‌سازی مبتنی بر هسته|KVM]] است، و زندان‌ها هم همسان با [[ال‌اکس‌سی کانتینرز|LXC]] یا [[کانتینرهای سولاریس|Zone]]های سولاریس هستند.
 
=== سکوها ===
فری‌بی‌اس‌دی تاکنون به چندین سکو و معماری گوناگون پورت شده است. پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی، سکوهای سخت‌افزاری مورد پشتیبانی را به چند ردهٔ گوناگون بخش‌بندی می‌کند. پروژه سکوهایی که در ردهٔ نخست گنجانده شده‌اند را بی‌کم و کاست پشتیبانی می‌کند. سکوهای ردهٔ دوم، با اینکه توسعهٔ پرباری دارند، اما پروژه فری‌بی‌اس‌دی به شکل رسمی آنها را پشتیبانی نمی‌کند. سکوهای رده سوم، یا آزمایشی هستند و یا توسعهٔ آنها پایان یافته است. سکوهای رده چهارم هم هیچ‌گونه پشتیبانی نمی‌شوند.<ref name="commguide-archs" ></ref> [[معماری آرم]] [[پاورپی‌سی]]، [[اسپارک۶۴]]، [[x86]] و [[x86-64]]، [[پی‌سی۹۸]] و [[ایکس‌باکس]] برخی از سکوهایی هستند که فری‌بی‌اس‌دی تاکنون به آنها پورت شده است. همچنین فری‌بی‌اس‌دی در نسخهٔ ۱۰ از [[رسبری پای]] پشتیبانی می‌کند.<ref name="osnews-rasbpi" ></ref><ref name="kernelnomicon" ></ref>
 
{| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto"
|-
! معماری
! سطح پشتیبانی<ref name="commguide-archs" ></ref>
! نکات
|-
خط ۱۵۰:
| [[اسپارک]] شرکت سان مایکروسیستمز
| رده ۲
| تنها از معماری ۶۴-بیت پشتیبانی می‌شودمیشود
|-
| [[ایتانیوم|ایتانیم (ia64)]]
خط ۱۷۸:
 
=== لایه سازگاری با دیگر سیستم‌عامل‌ها ===
فری‌بی‌اس‌دی دارای چند [[لایه سازگاری]] است که قابلیت اجرای [[فایل‌های باینری]] دیگر سیستم‌عامل‌ها را ارائه می‌دهد. به کمک لایهٔ سازگاری می‌توان برنامه‌ها و نرم‌افزارهایی که رسماً برای سیستم عاملی منتشر نشده‌اند را بر روی سیستم‌عامل دیگر اجرا کرد. سیستم‌عامل‌هایی که فری‌بی‌اس‌دی لایه سازگاری با آنها را ارائه می‌دهد شامل [[لینوکس]]،<ref name="in-perf" ></ref>، [[بی‌اس‌دی/اواس]]<ref>{{پک|Lehey|2003|ک=The Complete FreeBSD|ص=162|زبان= en}}</ref> و [[یونیکس SVR4]] هستند.<ref name="newsforge-bincomp" ></ref>. در سپتامبر ۲۰۱۱، وب‌سایت [[فورونیکس]] یک [[بنچ‌مارک]] بر اساس [[w:en:Phoronix Test Suite|Phoronix Test Suite]] منتشر کرد که نشان می‌داد فری‌بی‌اس‌دی نسخه ۸٫۲۸.۲ توانست تعدادی از بازی‌های رایانه‌ای ویژهٔ لینوکس را، به طور میانگین ۸ الی ۱۴ درصد، سریع‌تر از توزیع لینوکس [[اوبونتو]] نسخه ۱۱٫۰۴،۱۱.۰۴، بر روی یک سیستم با کارت گرافیک nVidia و درایور یکسان اجرا کند.<ref name="phoronix-linux-compat" ></ref><ref name="ibm-intro" ></ref> البته هم‌اکنون این لایه تنها می‌تواند باینری‌های ۳۲بیتی لینوکس را اجرا کند.<ref name="phoronix-linux-compat" ></ref> اما از سال ۲۰۱۳، برنامه‌هایی برای پشتیبانی کردن از باینری‌های ۶۴بیتی لینوکس در نسخه ۱۰ و نسخه‌های آینده فری‌بی‌اس‌دی بوده است. این لایهٔ سازگاری، گونه‌ای از [[شبیه‌سازی]] نیست، بلکه [[فراخوان سیستمی|فراخوان‌های سیستمی]] هستهٔ لینوکس، در هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی نیز پیاده‌سازی شده‌اند و بنابراین، کتابخانه‌های اشتراکی و فایل‌های باینری لینوکس، همانند فایل‌های باینری بومی خود فری‌بی‌اس‌دی شناخته می‌شوند.<ref name="newsforge-bincomp" ></ref>
 
افزون بر آن، فری‌بی‌اس‌دی شماری از [[رابط‌های برنامه‌نویسی نرم‌افزار]] که ویژهٔ سیستم‌عامل [[مایکروسافت ویندوز]] هستند و برای نوشتن [[گرداننده دستگاه|درایورهای]] کارت شبکه بکارگرفته می‌شوند را هم پیاده‌سازی کرده است. به کمک این رابط‌ها، فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند گرداننده‌های کارت شبکه‌ای که ویژهٔ سیستم‌عامل مایکروسافت ویندوز هستند را هم اجرا کند.<ref name="project-evil" ></ref>
 
=== نصاب‌ها ===
[[پرونده:Bsdinstall.png|انگشتی|چپ|تصویری از برنامه <code>bsdinstall</code>]]
فری‌بی‌اس‌دی از نسخهٔ ۲٫۰2.0 تا ۹٫۰9.0 نصابی به نام <code>sysinstall</code> داشت که از واسط کاربری متنی برخوردار بود، به کمک <code>sysinstall</code>، می‌شد فری‌بی‌اس‌دی را بر روی یک کامپیوتر نصب کرد یا همچنین می‌شد پیکربندی‌های ساده‌ای را پس از نصب انجام داد. این نصاب را جردن هابارد به [[زبان برنامه‌نویسی سی]] نوشته شده بود. از نسخهٔ ۹ به این سو، فری‌بی‌اس‌دی نصاب تازه‌ای به نام <code>bsdinstall</code> را فراهم کرده که جایگزین <code>sysinstall</code> شده است. <code>bsdinstall</code> در سنجش با <code>sysinstall</code> از انعطاف بالاتری برخوردار است و به گونه‌ای ساخته شده تا برای نوشتن [[اسکریپت|اسکریپت‌ها]]‌ها هم کارا باشد. [[OSNews]] دربارهٔ آن گفته است که «برخی از امکانات پیشین را ندارد و به جای آن، تعدادی امکانات نو دارد، اما ساخت آن از انعطاف بالاتری برخوردار است و سرانجام کار، پیشرفتی برجسته خواهد بود».<ref name="bsdfamily" ></ref><ref name="fbsdnews-bsdinstall" ></ref><ref name="osnews-bsd" ></ref>
 
=== هسته ===
هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی، توانایی‌هایِ پایه‌ایِ سیستم همانند مدیریت فرایندها، [[زمان‌بندی (رایانه)|زمان‌بندی]]، ارتباطات شبکه و راه‌اندازی سیستم را فراهم می‌کند. هسته بخشی از سیستم است که در مُد حفاظت‌شده<ref group="و">Protected mode</ref> اجرا می‌شود. هسته، فرایندها را ساخته و مدیریت می‌کند و همچنین به عنوان میانجی بین برنامه‌های کاربر و اجزای سخت‌افزاری (همانند پردازنده، دیسک‌ها، صفحه‌نمایش و …...) و نرم‌افزاری (همانند فایل‌سیستم و پروتکل‌های شبکه) سیستم عمل می‌کند. این ارتباط بین برنامه‌های کاربردی و اجزای سخت‌افزاری به کمک [[فراخوان‌های سیستمی]] که هسته برای برنامه‌های کاربر فراهم کرده، انجام می‌شود. هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی یک [[هسته یکپارچه]] است.<ref>{{پک|Marshall Kirk McKusick|2004|ک=The Design and Implementation of the FreeBSD Operating System|ف=Chapter 2. Design Overview of FreeBSD|زبان= en}}</ref> با این حال، هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ ماژولار<ref group="و">Modular</ref> ساخته شده است و بخش‌های گوناگون هسته به گونهٔ ماژول پیاده‌سازی شده‌اند. کاربر می‌تواند در هنگام نیاز، این ماژول‌ها را در هسته بارگذاری کند و پس از پایان کار، آن‌ها را باراندازی<ref group="و">unload</ref> کند.<ref>{{پک|Michael Lucas|2007|ک=Absolute FreeBSD|ص=118|زبان=en}}</ref> هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی دارای یک [[زمان‌بندی (رایانه)|زمان‌بند]] با توانایی پشتیبانی از [[چند پردازشی متقارن]] و [[چندریسمانی همزمان]] است که [[زمان‌بند یوال‌ئی|ULE]] نام دارد.<ref name="usenix-ule" ></ref> همچنین هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی دارای یک سامانهٔ آگاه‌سازی از رویدادها، به نام [[kqueue]] است که به دیگر سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی هم پورت شده است.<ref name="usenix-kqueue" ></ref> در نسخهٔ ۵،5، ریسه‌بندی در فضای هسته، با استفاده از یک مدل ریسه‌بندی M:N فراهم شد. مدل M:N در روی کاغذ، یک مدل ریسه‌بندی خوب و شایسته است،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Thread models semantics: Solaris and Linux M:N to 1:1 thread model|نشانی=http://mcct.quest.edu.pk/short_papers/paper_79.pdf|ناشر=Department of computer Science and Engineering, Air University Multan Pakistan|تاریخ بازبینی=16 September 2014|کد زبان=en}}</ref> اما پیاده‌سازی آن سخت و پیچیده است و سیستم‌عامل‌های کمی از این مدل پشتیبانی می‌کنند. هرچند که پیاده‌سازی فری‌بی‌اس‌دی از این مدل کار می‌کرد، اما از ساختار پیچیده‌ای برخوردار بود و بهینه کار نمی‌کرد. در نسخه‌های بعدی، فری‌بی‌اس‌دی آغاز به پیاده‌سازی و بکارگرفتن یک زیرسیستم ریسه‌بندی نو برپایهٔ مدل ۱1:۱1 کرد که libthr نام دارد.<ref>{{پک|Lucas|2007|ص=359|زبان= en}}</ref>
 
=== مستندات و پشتیبانی ===
مستندات رسمی فری‌بی‌اس‌دی از شماری کتابِ راهنما، [[صفحه راهنما|صفحات راهنما]]، بایگانی گفتگوهای لیست‌های پستی، پرسش‌های پرتکرار و همچنین شماری مقاله در زمینه‌های گوناگون تشکیل می‌شود که ''پروژه مستندات فری‌بی‌اس‌دی'' از همهٔ آنها نگهداری کرده و آنها را بروزرسانی می‌کند. مستندات رسمی این این سیستم‌عامل به چندین زبان گوناگون هم ترجمه شده‌اند.{{sfn|Lucas|2007|p=۲۵25}} همهٔ مستندات رسمی با پروانه‌ای به نام [[پروانه مستندات فری‌بی‌اس‌دی]] منتشر می‌شوند، پروانه‌ای که بنیاد نرم‌افزار آزاد آن را «یک پروانه سهل‌گیر غیرکپی‌لفت که با گنو اف‌دی‌ال هم سازگار است» شناخته است.<ref name="gnu-doc-license" ></ref> منابع گوناگونی، مستندات فری‌بی‌اس‌دی را «باکیفیت» شمرده‌اند.{{sfn|Lehey|2003|p=16}}<ref name="informit-bsddoc" ></ref>
 
پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی چندین [[لیست پستی]] در زمینه‌های گوناگون دارد. از پرکاربردترین این لیست‌ها، می‌توان به لیست‌های FreeBSD-question (پرسش‌های عمومی) و FreeBSD-hackers (جایی برای پرسش‌های پیشرفته‌تر) اشاره کرد.{{sfn|Lehey|2003|p=۱۷17}}
 
== مشتقات ==
{{اصلی|فهرست محصولات مبتنی بر فری‌بی‌اس‌دی}}
[[پروندهتصویر:PC-BSD 7.1.1 screenshot.png|انگشتی|چپ|سیستم‌عامل PC-BSD نسخه ۷٫۱٫۱ با میزکار کی‌دی‌ئی]]
برخی از سیستم‌عامل‌هایی که بر پایه فری‌بی‌اس‌دی ساخته شده‌اند:
* [[PC-BSD]] - سیستم‌عاملی برای رایانه‌های رومیزی
خط ۲۰۶:
* [[FreeSBIE]] - یک [[دیسک زنده]]
 
افزون بر موارد بالا، سیستم‌عامل [[دراگون‌فلای بی‌اس‌دی]] هم بدست [[متیو دیلون]] از نسخهٔ ۴٫۹ فری‌بی‌اس‌دی منشعب شده است و هم‌اکنون به شکل جداگانه توسعه می‌یابد.<ref name="announcing-dfbsd" ></ref> از آنجا که فری‌بی‌اس‌دی یک پروانهٔ نرم‌افزاری سهل‌گیر را به کار می‌برد و می‌گذارد تا فایل‌های کامپایل‌شده بدون [[کد منبع]] توزیع شوند، بسیاری از شرکت‌های تجاری همچون اپل و سونی در محصولات تجاری خود از فری‌بی‌اس‌دی بهره می‌برند. برای نمونه، سیستم‌عامل [[مک اواس ده]]<ref name="apple" ></ref> و [[پلی استیشن ۳]]<ref name="scei-ps3" ></ref><ref name="osnews-bsd" ></ref> و [[پلی استیشن ۴]]<ref name="phoronix-ps4" ></ref><ref name="osnews-ps4" ></ref><ref name="thereg-ps4" ></ref> برپایه بر فری‌بی‌اس‌دی هستند.
 
== پروانه ==
پروانهٔ نرم‌افزاری اصلی که فری‌بی‌اس‌دی با آن پخش می‌شود، [[پروانه فری‌بی‌اس‌دی]] نام دارد که هم [[بنیاد نرم‌افزارهای آزاد]]<ref name="gnu" ></ref> و هم سازمان [[پیشگامان متن‌باز]]<ref name="osi-license" ></ref> آن را تأیید کرده‌اند. همچنین، همهٔ مستندات فری‌بی‌اس‌دی، همچون [[صفحات راهنما]]، مقالات و کتاب‌های منتشر شده بدست پروژه، با پروانه‌ای به نام [[پروانه مستندات فری‌بی‌اس‌دی]] عرضه می‌شوند.<ref name="doc-license" ></ref> بنیاد نرم‌افزارهای آزاد این پروانه را «یک پروانه مستندات آزاد سهل‌گیر و غیر [[کپی‌لفت]] که با [[گنو اف‌دی‌ال]] سازگار است» برشمرده است.<ref name="gnu-doc-license" ></ref>
 
برخی از اجزای فری‌بی‌اس‌دی که از دیگر پروژه‌ها و سیستم‌عامل‌ها گرفته شده‌اند، با پروانه‌های نرم‌افزاری دیگری عرضه می‌شوند. برای نمونه کامپایلر [[جی‌سی‌سی]] که از پروژهٔ [[گنو]] گرفته شده، با پروانه [[جی‌پی‌ال]] نسخهٔ ۲ عرضه می‌شود<ref name="gcc-gplv2" ></ref> و یا سیستم‌فایل ZFS و [[دی‌تریس]] هم که از سیستم‌عامل اوپن‌سولاریس گرفته شده‌اند، با [[پروانه توسعه و توزیع مشترک]] عرضه می‌شوند.<ref name="cddl" ></ref> برخی از [[گرداننده‌های دستگاه]] به صورت [[لکه دودویی]] هستند. البته برخی از این لکه‌های دودویی، [[سفت‌افزار]] هستند و بر روی خود دستگاه اجرا می‌شوند، نه بر روی [[پردازنده]] رایانه.<ref name="rwatson-binblobs" ></ref> توسعه‌دهندگان سرگرم جایگزین کردن برخی از این برنامه‌ها هستند و این‌گونه برنامه‌ریزی شده بود که نسخهٔ ۱۰ سرتاسر بدون کدهای جی‌پی‌ال باشد. برای نمونه، در نسخه ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، کامپایلر [[LLVM]] جایگزین کامپایلر جی‌سی‌سی (که با پروانه [[جی‌پی‌ال]] منتشر می‌شود) شد.<ref name="phoronix-clang" ></ref><ref name="techrepublic-gpl" ></ref><ref name="honline-clang" ></ref> این در حالی است که بنیاد نرم‌افزارهای آزاد بکاربردن پروانه‌هایی که کپی‌لفت نیستند را پیشنهاد نمی‌کند. چرا که این بنیاد بر این باور است که بکار بردن پروانه‌های غیر کپی‌لفت (همانند پروانه فری‌بی‌اس‌دی)، [[نرم‌افزار آزاد|آزادی]] کاربران را در معرض خطر خواهد انداخت.<ref name="why-copyleft" ></ref>
 
== نام و نشان ==
{{همچنین ببینید|غول بی‌اس‌دی}}
[[پرونده:BSD Daemon.jpg|چپ|انگشتی|[[غول بی‌اس‌دی]]، [[شگون‌نما|شگون‌نمای]] فری‌بی‌اس‌دی است که ''Beastie'' نام دارد. واژهٔ ''Beastie'' تلفظی همچون BSD دارد.]]
دیوید گرینمن در تاریخ ۱۹ ژوئن سال ۱۹۹۳ نام «FreeBSD» را پیشنهاد داد و دیگر توسعه‌دهندگان هم آن را پذیرفته و به عنوان نام پروژه برگزیدند. نام‌های پیشنهادی دیگر BSDFree86 و Free86BSD بودند.<ref name="fbsd-coin" ></ref>
 
نخستین لوگوی فری‌بی‌اس‌دی، یک غول<ref group="و">Daemon</ref> بود که ''Beastie'' نامیده می‌شود. این لوگو نخستین بار در سال ۱۹۷۶ بر روی تی‌شرت‌هایی که [[آزمایش‌گاه‌های بل]] به فروش می‌رساند، بکار گرفته شد. نخستین نسخه از این نشان را [[فیل فوگلیو]] کشید. نسخه‌های مردم‌پسندتر این نشان نخست در سال ۱۹۸۴ توسط [[جان لستر]]، کارگردان انیمیشن کشیده شدند.<ref name="mckusick-logo" ></ref><ref name="43bsd-daemon" ></ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده =Warren Toomey |نشانی = http://minnie.tuhs.org/Seminars/Saving_Unix/ |عنوان = Saving UNIX from /dev/null| ناشر =minnie.tuhs.org |تاریخ = Printed January 19, 1999|تاریخ بازدید = 28 March 2015|کد زبان= en}}</ref> پس از آن Tatsumi Hosokawa چندین نسخه از این نشان را ویژهٔ سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی کشید.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده =The FreeBSD Project |نشانی = https://www.freebsd.org/copyright/daemon.html |عنوان =The BSD Daemon | ناشر =The FreeBSD Project |تاریخ =Last modified: 2013-11-13 |تاریخ بازدید = 28 March 2015|کد زبان= en}}</ref> فری‌بی‌اس‌دی از آغاز پیدایش خود تا سال‌های سال این نشان (که نشان عمومی سیستم‌عامل [[بی‌اس‌دی یونیکس]] است) را بکار می‌برد. حق تکثیر این نشان در دست [[مارشال کیرک مک‌کیوسیک]] قرار دارد.<ref name="beastie-copyright" ></ref><ref name="mckusick-logo" ></ref> با این همه، به خاطر مشکلاتی که این نشان داشت، همچون اینکه این نشان ویژهٔ فری‌بی‌اس‌دی نبود و دیگر سیستم‌عامل‌ها همانند [[نت‌بی‌اس‌دی]] هم آن را بکار می‌بردند و همچنین به خاطر سؤ برداشت‌های مذهبی و فرهنگی که از این نشان می‌شد، پروژه فری‌بی‌اس‌دی مسابقه‌ای برای کشیدن یک نشان نو برگزار کرد و مبلغ ۵۰۰ دلار برای کسی که بهترین نشان را بکشد در نظر گرفت.<ref name="osnews-logo" ></ref><ref name="logo-anon" ></ref> در پایان آنتون کی. گورال<ref group="و">Anton K. Gural</ref> برنده شد.<ref name="logo-result" ></ref> [[رابرت واتسون]] تأکید کرده است که «پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی دنبال یک لوگوی نو است، نه یک شگون‌نمای نو» و اینکه Beastie همچنان شگون‌نمای فری‌بی‌اس‌دی خواهد بود.<ref name="osnews-logo" ></ref>
 
شعار پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی، «قدرت برای خدمتگذاری»<ref group="و">The power to serve</ref> است. هم‌اکنون این شعار و لوگوی فری‌بی‌اس‌دی، نشان‌های تجاری ثبت‌شده برای [[بنیاد فری‌بی‌اس‌دی]] هستند.<ref name="foundation-tmark" ></ref>
 
== بنیاد فری‌بی‌اس‌دی ==
خط ۲۳۰:
|تراز = left
}}
سازمانی به نام بنیاد فری‌بی‌اس‌دی<ref name="fbsdfound-home" ></ref> توسعهٔ فری‌بی‌اس‌دی را پشتیبانی می‌کند. بنیاد فری‌بی‌اس‌دی یک سازمان غیرانتفاعی در [[ایالات متحده]] برای پشتیبانی از پروژه فری‌بی‌اس‌دی، توسعه آن و جامعه کاربری‌اش می‌باشد. گردآوریگرداوری کمک‌هزینه از افراد و شرکت‌ها و بهره‌برداری از آنها برای پشتیبانی از توسعه‌دهندگان برای فعالیت‌های مشخص، خرید سخت‌افزار و زیرساخت‌های شبکه‌ای و فراهم کردن کمک‌هزینه برای نشست‌هایی که توسعه‌دهندگان برگزار می‌کنند، از کارهای بنیاد فری‌بی‌اس‌دی است. افزون بر آن، بنیاد فری‌بی‌اس‌دی مسئول فراهم کردن اسناد قانونی برای امضای قرارداد و پیمان‌نامه از سوی پروژه فری‌بی‌اس‌دی و همچنین نگهداری از [[علامت تجاری]] فری‌بی‌اس‌دی است.<ref name="foundation-anon" ></ref>
 
در نوامبر ۲۰۱۴، بنیاد فری‌بی‌اس‌دی مبلغ یک میلیون دلار آمریکا از سوی [[یان کوم]]، یکی از بنیان‌گذاران و مدیرعامل [[واتس‌اپ]] دریافت کرد. این بزرگترین کمک مالی بود که بنیاد فری‌بی‌اس‌دی از آغاز پیدایشش تا آن هنگام دریافت کرده است. یان کوم خود یکی از کاربران فری‌بی‌اس‌دی از سال‌های پایانی دههٔ ۱۹۹۰ است و فری‌بی‌اس‌دی را بر روی سرورهای خود در شرکت واتس‌اپ هم بکار می‌برند. به گفتهٔ خود او، فری‌بی‌اس‌دی به او کمک کرده تا بتواند به چنین جایگاهی برسد.<ref name="one-million" ></ref>
 
== معایب ==
از معایب فری‌بی‌اس‌دی می‌توان به این‌ها اشاره کرد:<ref name="phoronix-wn-fbsd" ></ref><ref name="why-not-fbsd" ></ref>
* نبود [[تلفنی]] ([[دروازه|دروازه‌های]]‌های [[آی‌اس‌دی‌ان]] به [[اس‌آی‌پی]]، [[آستریک (نرم‌افزار)|آستریک]]، ...)
* نبود [[شبکه دیجیتالی خدمات یکپارچه]] (ISDN)
* نداشتن پشتیبانی خوب از دستگاه‌های سیار (موبایل، لپ‌تاپ و …...)
* وجود پورت‌های خراب
 
== دسترسی غیرمجاز به سرورهای فری‌بی‌اس‌دی ==
در نوامبر سال ۲۰۱۲، تیم امنیتی فری‌بی‌اس‌دی بیان داشت که به دو تا از سرورهای پروژه فری‌بی‌اس‌دی به شکل غیرمجازی رخنه شده است. این سرورها بی‌درنگ خاموش شده و به حالت آفلاین درآمدند. کاوش‌های بیشتر نشان داد که نخستین دسترسی غیرمجاز به این سرورها در تاریخ ۱۹ سپتامبر رخ داده است. گویا این رخنهٔ غیرمجاز، با دزدیدن کلیدهای [[اس‌اس‌اچ]] یکی از توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی انجام گرفته بود و رخنه‌گران نتوانسته بودند حفرهٔ امنیتی را در خود فری‌بی‌اس‌دی پیدا کرده و از آن بهره‌برداری کنند. تیم امنیتی فری‌بی‌اس‌دی، با بررسی کردن کدهای سیستم‌عامل و برنامه‌های جانبی، به این نتیجه رسیدند که هیچ دگرگونی غیرمجازی در آنها رخ نداده است، با این حال آنها گفتند که نمی‌توانند صحت و درستی بسته‌هایی که در تاریخ ۱۹ سپتامبر تا ۱۱ نوامبر از سرورها دانلود شده‌اند را تضمین کنند.<ref name="honline-int" ></ref><ref name="techeye-int" ></ref><ref name="cw-int" ></ref> این دو سرور از آن دسته ماشین‌هایی بودند که برای کامپایل کردن بسته‌های باینری بکارگرفته می‌شوند. این پیشامد، انگیزه‌ای شد برای توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی تا روند کوچ کردن از [[سی‌وی‌اس]] به [[سابورژن]] را با شتاب بیشتری دنبال کنند.<ref name="cw-int" ></ref>
 
== تاریخچه تغییرات بین نسخه‌ها ==
{{اصلی|تاریخچه فری‌بی‌اس‌دی}}
 
{{نسخه|ا |show=۱۱۱۰۱11101}}
{| class="wikitable"
|-
خط ۲۵۵:
! تغییرات عمده
|-
| {{نسخه|ق |۱٫۰1.0}}
| نوامبر ۱۹۹۳
|
خط ۲۶۲:
* [[پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی]]
|-
| {{نسخه|ق |۱٫۱1.1}}
| مه ۱۹۹۴
|
خط ۲۶۹:
* افزودن پورت‌های تازه (XFree86, XView, InterViews, elm, nntp)
|-
| {{نسخه|ق |۲٫۰2.0}}
| ۲۲ نوامبر ۱۹۹۴
|
خط ۲۷۸:
* ماژول‌های قابل بارگذاری در هسته از [[نت‌بی‌اس‌دی]] گرفته شد
|-
| {{نسخه|ق |۲٫۲2.2}}
| مارس ۱۹۹۷
|
خط ۲۸۵:
* پشتیبانی از باینری‌های لینوکس به همراه پشتیبانی از قالب ELF
|-
| {{نسخه|ق |۲٫۲٫۸2.2.8}}
| ۲۹ نوامبر ۱۹۹۸
|
خط ۲۹۱:
* [[آی‌پی‌فایروال|dummynet]] برای traffic shaping
|-
| {{نسخه|ق |۳٫۰3.0}}
| اکتبر ۱۹۹۸
|
خط ۲۹۹:
* حالت ویدئویی [[VESA]]
|-
| {{نسخه|ق |۳٫۱3.1}}
| ۱۵ فوریه ۱۹۹۹
|
خط ۳۰۶:
* [[PAM]]
|-
| {{نسخه|ق |۳٫۴3.4}}
| ۲۰ دسامبر ۱۹۹۹
|
خط ۳۱۳:
* پشتیبانی از [[RAID-5]] در vinum
|-
| {{نسخه|ق |۴٫۰4.0}}
| ۱۴ مارس ۲۰۰۰
|
خط ۳۲۱:
* لایه سازگاری با فایل‌های باینری [[SVR4]]
|-
| {{نسخه|ق |۴٫۱4.1}}
| ۲۷ ژوئیه ۲۰۰۰
|
خط ۳۲۷:
* [[kqueue]]
|-
| {{نسخه|ق |۴٫۸4.8}}
| ۳ آوریل ۲۰۰۳
| ۳۱ مارس ۲۰۰۴
خط ۳۳۵:
* [[چارچوب رمزنگاری اوپن‌بی‌اس‌دی|چارچوب رمزنگاری]] درون‌هسته‌ای از اوپن‌بی‌اس‌دی گرفته شد
|-
| {{نسخه|ق |۴٫۱۰4.10}}
| ۲۷ مه ۲۰۰۴
| مه ۲۰۰۶
خط ۳۴۲:
* فایل‌های ports/CHANGES و ports/UPDATING به [[پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی]] اضافه شدند
|-
| {{نسخه|ق |۵٫۰5.0}}
| ۱۴ ژانویه ۲۰۰۳
| ۳۰ ژوئن ۲۰۰۳
خط ۳۵۴:
* [[رابط قدرت و تنظیمات پیشرفته]]
|-
| {{نسخه|ق |۵٫۱5.1}}
| ۹ ژوئن ۲۰۰۳
| فوریه ۲۰۰۴
خط ۳۶۲:
* [[زمان‌بند یوال‌ئی]] آزمایشی
|-
| {{نسخه|ق |۵٫۳5.3}}
| ۶ نوامبر ۲۰۰۴
| ۳۱ اکتبر ۲۰۰۶
خط ۳۷۳:
* رمزنگاری به صورت پیشفرض در سیستم فعال شد
|-
| {{نسخه|ق |۵٫۴5.4}}
| ۹ مه ۲۰۰۵
| ۳۱ اکتبر ۲۰۰۶
| [[پروتکل آدرس اضافه مشترک]] از [[اوپن‌بی‌اس‌دی]] گرفته شد
|-
| {{نسخه|ق |۶٫۲6.2}}
| ۱۵ ژانویه ۲۰۰۷
| ۳۱ مه ۲۰۰۸
خط ۳۸۶:
* freebsd-update (بروزرسانی باینری برای اشکالات امنیتی و دیگر باگ‌ها)
|-
| {{نسخه|ق |۷٫۰7.0}}
| ۲۷ فوریه ۲۰۰۸
| ۳۰ آوریل ۲۰۰۹
خط ۳۹۸:
* قطع کردن پشتیبانی از [[دک آلفا|DEC]]
|-
| {{نسخه|ق |۷٫۱7.1}}
| ۴ ژانویه ۲۰۰۹
| ۲۸ فوریه ۲۰۱۱
خط ۴۰۵:
* [[زمان‌بند یوال‌ئی]] در سکوهای i386 و AMD64 پیشفرض شد
|-
| {{نسخه|ق |۸٫۱8.1}}
| ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۰
| ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۲
خط ۴۱۱:
* انباره با دسترس‌پذیری بالا
|-
| {{نسخه|ق |۹٫۰9.0}}
| ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲
| ۳۱ مارس ۲۰۱۳
خط ۴۲۱:
* sysinstall با bsdinstall جایگزین شد
|-
| {{نسخه|ق |۱۰٫۰10.0}}
| ۲۰ ژانویه ۲۰۱۴
| ۳۱ ژانویه ۲۰۱۵
خط ۴۳۳:
* امکان نصب بر روی فایل سیستم [[ZFS]]
|-
| {{نسخه|ق|۱۰٫۱10.1}}
| ۱۴ نوامبر ۲۰۱۴
|۳۱ دسامبر ۲۰۱۶
خط ۴۴۳:
* پشتیبانی از SMP در armv6
|-
|{{نسخه|جا|۱۰٫۳10.3}}
|۴ آوریل ۲۰۱۶
|۳۰ آوریل ۲۰۱۸
|
* به روز رسانی [[گنوم]]
* پشتیبانی از فایل‌هایفایل های باینری ۶۴–بیتی لینوکس از طریق لایه سازگاری
|-
|{{نسخه|جا|۱۱٫۰11.0}}
|۱۰ اکتبر ۲۰۱۶
|
خط ۴۷۱:
== واژه‌نامه ==
{{پانویس|۳|چپ‌چین=بله|گروه=و}}
 
 
== منابع ==
{{پانویس|۳|چپ‌چین=بله|پانویس‌ها=
 
<ref name="in-perf">{{یادکرد وب
|نویسنده = Sean Michael Kerner
|نشانی = http://www.internetnews.com/dev-news/article.php/3731386/Faster+Performance+Fewer+Machines+For+FreeBSD.htm
|عنوان نشانی = http://www.internetnews.com/dev-news/article.php/3731386/Faster +Performance, +Fewer +Machines +For+FreeBSD.htm FreeBSD?
|عنوان = Faster Performance, Fewer Machines For FreeBSD?
|ناشر = Internet News
|تاریخ = February 29, 2008
|تاریخ بازبینی = 15February Dec29, 20132008
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt4y93Hc
|تاریخنشانی بایگانی = 15 Dec 2013http://www.webcitation.org/6Lt4y93Hc
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="ibm-intro">{{یادکرد وب
|نویسنده = David Mertz
|نشانی = http://www.ibm.com/developerworks/linux/tutorials/l-fbsd/section2.html
|عنوان = Introduction to FreeBSD
|ناشر = [[آی‌بی‌ام|IBM]]
|تاریخ = 23 May 2001
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20100822160425/http://www.ibm.com/developerworks/linux/tutorials/l-fbsd/section2.html
|تاریخ بایگانی = 22 Aug 2010
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="linuxtoday-fbsd">{{یادکرد وب
|نویسنده = Dwight Johnson
|نشانی = http://www.linuxtoday.com/infrastructure/1998112000105OP
|عنوان = Report from Comdex--Walnut Creek CDROM, FreeBSD and Slackware
|ناشر = Linux Today
|تاریخ = Nov 20, 1998
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5Tn4zO
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="apple">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.apple.com/server/macosx/technology/unix.html
|عنوان = OS X Lion Server – The server for everyone
|ناشر = [[اپل (شرکت)|Apple Inc]]
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20110609032125/http://www.apple.com/server/macosx/technology/unix.html
|تاریخ بایگانی = 9 Jun 2011
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="yandex">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://company.yandex.ru/job/vacancies/search_adm.xml
|عنوان = Системный администратор FreeBSD
|ناشر = [[یاندکس|Yandex]]
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5c78WQ
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsd-welcome">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/handbook/nutshell.html
|عنوان = Welcome to FreeBSD!
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 18 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6LxZHmjpG
|تاریخ بایگانی = 18 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="bsd-hist">{{یادکرد وب
|نویسنده = Marshall Kirk McKusick
|نشانی =http://oreilly.com/catalog/opensources/book/kirkmck.html
|عنوان = Open Sources: Voices from the Open Source Revolution
|ناشر = [[اورایلی مدیا|ONLamp]]
|تاریخ = January 1999
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5bsMr3
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="rel-info">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/releases/
|عنوان = Release Information
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = Oct 24 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5beXGh
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="20-anon">{{یادکرد وب
|نویسنده = Jordan K. Hubbard
|نشانی = http://www.freebsd.org/releases/2.0/announce.html
|عنوان = FreeBSD 2.0 Announcement
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = 22 Nov 1994
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5bPK8J
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsd-mall-history">{{یادکرد وب
|نویسنده = Bob Bruce
|نشانی = https://www.freebsdmall.com/cgi-bin/fm/history.html
|عنوان = Company History
|ناشر = = FreeBSD Mall
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 7 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5bCI2e
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsd-history">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/doc/en/books/handbook/history.html
|عنوان = About the FreeBSD Project
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 7 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5aySiH
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="bsdcg">{{یادکرد وب
|عنوان = 2005 BSD Usage Survey Report
|قالب = [[پی‌دی‌اف|PDF]]
|نشانی = http://www.bsdcertification.org/downloads/pr-20051031-usage-survey-en-en.pdf
|ناشر = The BSD Certification Group
|تاریخ = 31 Oct 2010
|تاریخ بازبینی = 17 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6v4Ksg
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="ebsdcon-home">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.eurobsdcon.org
|عنوان = EuroBSDcon
|ناشر = EuroBSDcon
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6vGCYH
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="absdcon-home">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://asiabsdcon.org
|عنوان = AsiaBSDCon
|ناشر = =
|تاریخ = AsiaBSDCon
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6vMn8b
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="slashdot-svn">{{یادکرد وب
|نویسنده = timothy
|نشانی = http://bsd.slashdot.org/story/08/06/04/1749233/freebsd-begins-switch-to-subversion
|عنوان = FreeBSD Begins Switch to Subversion
|ناشر = [[اسلش‌دات|Slashdot]]
|تاریخ = June 04, 2008
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6vVfJA
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="svn-repo">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/developers/cvs.html
|عنوان = Source code repositories
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = Last modified: 17 March 2013
|تاریخ بازبینی = 10 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6vs8ZS
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="datamation-zfs">{{یادکرد وب
|نویسنده = Sean Michael Kerner
|نشانی = http://www.datamation.com/osrc/article.php/3926181/FreeBSD-82-Expands-ZFS-Support----Without-Oracle.htm
|عنوان = FreeBSD 8.2 Expands ZFS Support -- Without Oracle
|ناشر = [[دیتامیشن|Datamation]]
|تاریخ = February 25, 2011
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5ysnED
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="zfs28">{{یادکرد وب
|نویسنده = Pawel Jakub Dawidek
|نشانی = http://lists.freebsd.org/pipermail/freebsd-fs/2010-August/009197.html
|عنوان = ZFS v28 is ready for wider testing
|ناشر = FreeBSD Mailing Lists
|تاریخ = 31 Aug 2010
|تاریخ بازبینی = 23 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M4XeEn08
|تاریخ بایگانی = 23 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="zfs-manpage">{{یادکرد وب
|نویسنده = The FreeBSD Documentation Project
|نشانی = http://www.freebsd.org/cgi/man.cgi?zfs
|عنوان = ZFS(8)
|ناشر = FreeBSD Man Pages
|تاریخ = March 21, 2013
|تاریخ بازبینی = 23 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M4X67IMD
|تاریخ بایگانی = 23 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
سطر ۷۱۳ ⟵ ۷۱۵:
}}</ref>
 
<ref name="osnews-bsd">{{یادکرد وب
|نویسنده = Julian Djamil Fagir
|نشانی = http://www.osnews.com/story/26787/2012_a_BSD_year_in_retrospective
|عنوان = 2012: a BSD year in retrospective
|ناشر = [[اواس‌نیوز|OSNews]]
|تاریخ = 14 Feb 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5ypO04
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="packt-ipv6">{{یادکرد وب
|نویسنده = Babak Farrokhi
|نشانی = http://www.packtpub.com/article/network-configuration-ipv6-with-freebsd
|عنوان = Network Configuration—IPv6 with FreeBSD
|ناشر = [[پکت|Packt]]
|تاریخ = January 2009
|تاریخ بازبینی = 26 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M95g2nKb
|تاریخ بایگانی = 26 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="bsdcan-wireless">{{یادکرد وب
|نویسنده = Sam Leffler
|پیوند نویسنده= ساموئل لفلر
|نشانی = http://www.bsdcan.org/2005/papers/FreeBSDWirelessNetwokringSupport.pdf
|قالب = [[پی‌دی‌اف|PDF]]
|عنوان = FreeBSD Wireless Netwokring Support
|ناشر = BSDCan
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 26 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M96JESxm
|تاریخ بایگانی = 26 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="kame-overview">{{یادکرد وب
|نویسنده = KAME Project
|نشانی = http://www.kame.net/project-overview.html
|عنوان = Overview of the KAME Project
|ناشر = [[KAME Project]]
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = Oct 24 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5z4qU4
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="pf4fbsd-altq">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://pf4freebsd.love2party.net/altq.html
|عنوان = FreeBSD packet filter (pf) - ALTQ
|ناشر = pf4freebsd.love2party.net
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = Oct 24 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5zR0MT
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsd-altq">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.rofug.ro/projects/freebsd-altq/
|عنوان = ALTQ integration in FreeBSD project
|ناشر = =
|تاریخ = Last modified: 1 Dec 2005
|تاریخ بازبینی = Oct 24 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20120229033824/http://www.rofug.ro/projects/freebsd-altq/
|تاریخ بایگانی = 29 Feb 2012
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="dummynet-home">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://info.iet.unipi.it/~luigi/dummynet/
|عنوان = The dummynet project
|ناشر = The dummynet project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = Oct 24 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5zc910
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="ipx-appletalk">
{{cite mailing list
|url = http://lists.freebsd.org/pipermail/freebsd-stable/2013-October/075582.html
|title = [heads up] axing AppleTalk and IPX/SPX
سطر ۸۰۷ ⟵ ۸۱۰:
|last = Smirnoff
|first = Gleb
|authorlink =
}}</ref>
 
<ref name="carp-manpage">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/cgi/man.cgi?query=carp&sektion=4
|عنوان = CARP(4)
|ناشر = FreeBSD Man Pages
|تاریخ = August 15, 2011
|تاریخ بازبینی = Oct 24 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5zYNcs
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="onlamp-acl">{{یادکرد وب
|نویسنده = Daniel Harris
|نشانی = http://www.onlamp.com/lpt/a/4053
|عنوان = FreeBSD Access Control Lists
|ناشر = [[اورایلی مدیا|ONLamp]]
|تاریخ = 14 Aug 2003
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt5zxrBy
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="trustedbsd-home">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.trustedbsd.org
|عنوان = TrustedBSD Project
|ناشر = TrustedBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt607aP8
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="techrep-portaudit">{{یادکرد وب
|نویسنده = Chad Perrin
|نشانی = http://blogs.techrepublic.com.com/security/?p=477
|عنوان = How FreeBSD makes vulnerability auditing easy: portaudit
|ناشر = [[تک‌ریپوبلیک|TechRepublic]]
|تاریخ = June 24, 2008
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20101207030143/http://blogs.techrepublic.com.com/security/?p=477
|تاریخ بایگانی = 7 Dec 2010
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="geli-man">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/cgi/man.cgi?query=geli&sektion=8
|عنوان = GELI(8)
|ناشر = FreeBSD Man Pages
|تاریخ = March 9, 2011
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt60HmCF
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="usenix-gdbe">{{یادکرد وب
|نویسنده = Poul-Henning Kamp
|نشانی = http://www.usenix.org/events/bsdcon03/tech/full_papers/kamp/kamp.pdf
|عنوان = GBDE—GEOM Based Disk Encryption
|ناشر = [[یوزنیکس|USENIX]]
|تاریخ = 2003
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt60E5pw
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="bsdfamily">{{یادکرد وب
|نویسنده = Julian Djamil
|عنوان = The BSD family, pt. 1: FreeBSD 9.1
|نشانی = http://www.osnews.com/story/27348/The_BSD_family_pt_1_FreeBSD_9_1
|ناشر = [[اواس‌نیوز|OSNews]]
|تاریخ = 25 Sep 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt60bcil
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="lwn-fbsd8">{{یادکرد وب
|نویسنده = Koen Vervloesem
|نشانی = http://lwn.net/Articles/365945/
|عنوان = FreeBSD 8: an evolutionary release of the unknown giant
|ناشر = [[LWN.net]]
|تاریخ = December 9, 2009
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt60Yfof
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="freshports-cats">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freshports.org/categories.php
|عنوان = list of categories
|ناشر = FreshPorts
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 26 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M92iBn87
|تاریخ بایگانی = 26 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="usenix-ports">{{یادکرد وب
|نویسنده = Satoshi Asami
|نشانی = http://usenix.org/publications/library/proceedings/usenix99/full_papers/asami/asami.pdf
|عنوان = = The FreeBSD Ports Collection
|ناشر = [[یوزنیکس|USENIX]]
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 17 Oct 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt60jIrD
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="informit-bsd">{{یادکرد وب
|نویسنده = David Chisnall
|نشانی = http://www.informit.com/articles/article.aspx?p=439601
|عنوان = BSD: The Other Free UNIX Family
|ناشر = [[اینفورم‌آی‌تی|InformIT]]
|تاریخ = Jan 20, 2006
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt617WCW
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="phoronix-pkgng">{{یادکرد وب
|نویسنده = Michael Larabel
|عنوان = FreeBSD Still Working On Next-Gen Package Manager
|نشانی = http://www.phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=MTM3NTE
|ناشر = [[فورونیکس|Phoronix]]
|تاریخ = May 19, 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6183Sl
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="phoronix-bhyve">{{یادکرد وب
|نویسنده = Michael Larabel
|نشانی = http://www.phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=MTUwODY
|عنوان = The State Of FreeBSD's Bhyve Virtualization
|ناشر = [[فورونیکس|Phoronix]]
|تاریخ = 09 November 2013
|تاریخ بازبینی = 14 June 2014
|نشانی بایگانی =
|تاریخ بایگانی =
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="grehan-bhyve">{{یادکرد وب
|نشانی = http://people.freebsd.org/~grehan/talks/eurobsdcon_2013_bhyve.pdf
|عنوان = Introduction to bhyve
|نام = Peter
|نام خانوادگی = Grehan
|نویسنده =
|ناشر = =
|تاریخ = =
|تاریخ بازدید = 14 June 2014
|نشانی بایگانی =
|تاریخ بایگانی =
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fosdem-bhyve">{{یادکرد وب
|نویسنده = Paul Schenkeveld
|نشانی = https://archive.fosdem.org/2013/schedule/event/bhyve_bsd_hypervisor/attachments/slides/279/export/events/attachments/bhyve_bsd_hypervisor/slides/279/bhyve_slides.pdf
|عنوان = The BSD Hypervisor
|ناشر = [[نشست اروپایی توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز|FOSDEM]]
|تاریخ = 3 February 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|قالب = [[پی‌دی‌اف|PDF]]
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6SzFRY
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="commguide-archs">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|عنوان = Committer's Guide
|نشانی = https://www.freebsdFreeBSD.org/doc/en_US.ISO8859-1/articles/committers-guide/archs.html
|ناشر = The FreeBSD Documentation Project
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6T7icO
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="osnews-rasbpi">{{یادکرد وب
|نویسنده = Howard Fosdick
|عنوان = Raspberry Pi Software Is Rapidly Maturing
|نشانی = http://www.osnews.com/story/26562/Raspberry_Pi_Software_Is_Rapidly_Maturing
|ناشر = [[اواس‌نیوز|OSNews]]
|تاریخ = 24 Nov 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6TH717
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="kernelnomicon">{{یادکرد وب
|نویسنده = gonzo
|عنوان = Building image for Raspberry Pi: up to date version
|نشانی = http://kernelnomicon.org/?p=275
|ناشر = =
|تاریخ = 1 Feb 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6TPYhv
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="phoronix-linux-compat">{{یادکرد وب
|نویسنده = Michael Larabel
|نشانی = http://www.phoronix.com/scan.php?item=linux_games_bsd&page=article
|عنوان = FreeBSD: A Faster Platform For Linux Gaming Than Linux?
|ناشر = [[فورونیکس|Phoronix]]
|تاریخ = September 07, 2011
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6Tk4Tu
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="newsforge-bincomp">{{یادکرد وب
|نویسنده = Gordon McEwen
|نشانی = http://os.newsforge.com/os/06/03/22/1531252.shtml?tid=8&tid=2
|عنوان = Setting up Linux compatibility on FreeBSD 6
|ناشر = NewsForge
|تاریخ = March 31, 2006
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20061114180816/http://os.newsforge.com/os/06/03/22/1531252.shtml?tid=8&tid=2
|تاریخ بایگانی = 14 Nov 2006
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="project-evil">{{یادکرد وب
|نویسنده = David Chisnall
|نشانی = http://www.pingwales.co.uk/tutorials/project-evil.html
|عنوان = Project Evil: Windows network drivers on FreeBSD
|ناشر = Ping Wales
|تاریخ = 15 Jul 2005
|تاریخ بازبینی = Oct 23 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20051104014303/http://www.pingwales.co.uk/tutorials/project-evil.html
|تاریخ بایگانی = 4 Nov 2005
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsdnews-bsdinstall">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsdnews.net/2011/03/14/sysinstall-longer-freebsds-default-installer/
|عنوان = sysinstall is no longer FreeBSD’s default installer
|ناشر = FreeBSD TUG
|تاریخ = March 14, 2011
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6ThdAK
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="usenix-ule">{{یادکرد وب
|نشانی = http://www.usenix.org/events/bsdcon03/tech/full_papers/roberson/roberson.pdf
|عنوان = ULE: A Modern Scheduler for FreeBSD
|نام = Jeff
|نام خانوادگی = Roberson
|نویسنده =
|قالب = [[پی‌دی‌اف|PDF]]
|ناشر = [[یوزنیکس|USENIX]]
|تاریخ = 8-12 September 2003
|تاریخ بازدید = 14 June 2014
|نشانی بایگانی =
|تاریخ بایگانی =
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="usenix-kqueue">{{یادکرد وب
|نشانی = http://usenix.org/publications/library/proceedings/usenix01/freenix01/full_papers/lemon/lemon.pdf
|عنوان = KQueue–A Generic and Scalable Event Notification Facility
|نام = Jonathan
|نام خانوادگی = Lemon
|نویسنده =
|قالب = [[پی‌دی‌اف|PDF]]
|ناشر = [[یوزنیکس|USENIX]]
|تاریخ = 25-30 June 2001
|تاریخ بازدید = 14 June 2014
|نشانی بایگانی =
|تاریخ بایگانی =
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="announcing-dfbsd">{{یادکرد وب
|نشانی = http://lists.freebsd.org/pipermail/freebsd-current/2003-July/006889.html
|عنوان = Announcing DragonFly BSD!
|نویسنده = Matthew Dillon
|ناشر = freebsd-current mailing list
|تاریخ = 16 July 2003
|بازبینی= 17 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6TqFmh
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="scei-ps3">{{یادکرد وب
|عنوان = Open Source Software used in PlayStation®3
|نشانی = http://www.scei.co.jp/ps3-license/index.html
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|تاریخ = =
|ناشر = [[سرگرمی کامپیوتری سونی|Sony Computer Entertainment]]
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lsrx7M8K
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="phoronix-ps4">{{یادکرد وب
|عنوان = Sony's PlayStation 4 Is Running Modified FreeBSD 9
|نشانی = http://www.phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=MTM5NDI
|ناشر = [[فورونیکس|Phoronix]]
|تاریخ = June 23، 2013
|نویسنده = Michael Larabel
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6Tyx0w
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="osnews-ps4">{{یادکرد وب
|عنوان = PlayStation 4 runs modified FreeBSD 9.0: 'Orbis OS'
|نشانی = http://www.osnews.com/story/27145/PlayStation_4_runs_modified_FreeBSD_9_0_Orbis_OS_
|ناشر = [[اواس‌نیوز|OSNews]]
|تاریخ = 24 Jun 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6U7yrI
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="thereg-ps4">{{یادکرد وب
|نویسنده = Jack Clark
|نشانی = http://www.theregister.co.uk/2013/11/16/sony_playstation_4_kernel/
|عنوان = Sony's new PlayStation 4 and open source FreeBSD: The TRUTH
|ناشر = [[رجیستر (وب‌گاه)|The Register]]
|تاریخ = 16 November 2013
|تاریخ بازبینی = 16 November 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6UHecC
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="gnu">{{یادکرد وب
|عنوان = Various Licenses and Comments about Them
|نشانی = http://www.gnu.org/licenses/license-list.html#FreeBSD
|ناشر = [[بنیاد نرم‌افزار آزاد|Free Software Foundation]]
|تاریخ = Updated: 15 July 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6UQeA7
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="osi-license">{{یادکرد وب
|عنوان = The BSD 2-Clause License
|نشانی = http://www.opensource.org/licenses/bsd-license.php
|ناشر = [[پیشگامان متن‌باز|Open Source Initiative]]
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6u0JsV
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="doc-license">{{یادکرد وب
|نویسنده = The FreeBSD Project
|نشانی = http://www.freebsd.org/copyright/freebsd-doc-license.html
|عنوان = The FreeBSD Documentation License
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6uMr0W
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="gnu-doc-license">{{یادکرد وب
|نویسنده = Free Software Foundation
|نشانی = http://www.gnu.org/licenses/license-list.html#FreeBSDDL
|عنوان = Free Documentation Licenses
|ناشر = [[بنیاد نرم‌افزار آزاد|Free Software Foundation]]
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6vQnob
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="gcc-gplv2">{{یادکرد وب
|نویسنده = kensmith
|نشانی = http://svnweb.freebsd.org/base/stable/9/contrib/gcc/COPYING?view=markup
|عنوان = GNU GENERAL PUBLIC LICENSE Version 2
|ناشر = FreeBSD SVNWeb
|تاریخ = Last modified: 23 Sep 2011
|تاریخ بازبینی = 26 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M8zr4y8u
|تاریخ بایگانی = 26 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="cddl">{{یادکرد وب
|نویسنده = kensmith
|نشانی = http://svnweb.freebsd.org/base/stable/9/cddl/contrib/opensolaris/OPENSOLARIS.LICENSE?view=markup
|عنوان = COMMON DEVELOPMENT AND DISTRIBUTION LICENSE Version 1.0
|ناشر = FreeBSD SVNWeb
|تاریخ = Last modified: 23 Sep 2011
|تاریخ بازبینی = 26 December 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6M8zxlXKd
|تاریخ بایگانی = 26 December 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="rwatson-binblobs">{{یادکرد لیست پستی
|نشانی = http://lists.freebsd.org/pipermail/freebsd-questions/2006-October/134041.html
|عنوان = binary blobs in freebsd
|تاریخ = 22 October 2006
|تاریخ بازبینی = 20 October 2013
|لیست پستی= freebsd-questions
|نام خانوادگی = Watson
|نام = Robert
|پیوند نویسنده= http://www.watson.org/~robert/
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lsrp9zcP
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="phoronix-clang">{{یادکرد وب
|عنوان = FreeBSD 10 To Use Clang Compiler,Compiler، Deprecate GCC
|نشانی = http://phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=MTEwMjI
|ناشر = [[فورونیکس|Phoronix]]
|تاریخ = May 12، 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نویسنده = Michael Larabel
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6ud6An
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="techrepublic-gpl">{{یادکرد وب
|نویسنده = Chris Duckett
|نشانی = http://www.techrepublic.com/blog/australia/freebsd-takes-another-step-toward-gpl-escape/1534
|عنوان = FreeBSD takes another step toward GPL escape
|ناشر = [[تک‌ریپوبلیک|TechRepublic]]
|تاریخ = November 7, 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6udoRx
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="honline-clang">{{یادکرد وب
|نویسنده = fab
|نشانی = http://www.h-online.com/open/news/item/FreeBSD-10-will-be-using-Clang-instead-of-GCC-1575954.html
|عنوان = FreeBSD 10 will be using Clang instead of GCC
|ناشر = H-Online
|تاریخ = 15 May 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6uz8Vs
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="why-copyleft">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.gnu.org/philosophy/why-copyleft.html
|عنوان = Why Copyleft?
|ناشر = [[پروژه گنو|GNU Project]]
|تاریخ = Updated: 14 Oct 2013
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6uvTWQ
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsd-get">{{یادکرد وب
|نویسنده = The FreeBSD Project
|نشانی = http://www.freebsd.org/where.html
|عنوان = Getting FreeBSD
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 4 Nov 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6vpIZE
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsd-coin">{{یادکرد وب
|عنوان = FreeBSD Archives
|نشانی = http://www.freebsd.org/news/1993/freebsd-coined.html
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ =
|تاریخ بازدید= 17 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7H7QmN
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="mckusick-logo">{{یادکرد وب
|نویسنده = Marshall Kirk McKusick
|نشانی = http://www.mckusick.com/beastie/shirts/usenix.html
|عنوان = USENIX
|ناشر = mckusick.com
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7HSnC0
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="43bsd-daemon">{{یادکرد وب
|نویسنده = Marshall Kirk McKusick
|نشانی = http://www.mckusick.com/beastie/shirts/bsd4_3.html
|عنوان = 4.3BSD Daemon
|ناشر = mckusick.com
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 1 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7HNzwI
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="beastie-copyright">{{یادکرد وب
|نویسنده = Marshall Kirk McKusick
|نشانی = http://www.mckusick.com/beastie/mainpage/copyright.html
|عنوان = Statement on the Use of the BSD Daemon Figure
|ناشر = mckusick.com
|تاریخ = January 1995
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7HjKVC
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="osnews-logo">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.osnews.com/story/9660/FreeBSD-logo-design-competition
|عنوان = FreeBSD logo design competition
|ناشر = [[اواس‌نیوز|OSNews]]
|تاریخ = 9 Feb 2005
|تاریخ بازبینی = Nov 1 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7Hz47l
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="logo-anon">{{یادکرد لیست پستی
|نشانی = http://lists.freebsd.org/pipermail/freebsd-announce/2005-February/000981.html
|عنوان = FreeBSD logo design competition
|تاریخ = Feb 22 2005
|تاریخ بازبینی = Nov 1 2013
|لیست پستی= FreeBSD-Announce
|نام خانوادگی = Kuriyama
|نام = Jun
|پیوند نویسنده=
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7HrnwT
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
}}</ref>
 
<ref name="logo-result">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://logo-contest.freebsd.org/result
|عنوان = Final result for the FreeBSD logo design competition
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = Nov 1 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20121016054839/http://logo-contest.freebsd.org/result
|تاریخ بایگانی = 16 Oct 2012
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="foundation-tmark">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsd.org/logo.html
|عنوان = FreeBSD Logo
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = Last modified: 13 Nov 2013
|تاریخ بازبینی = Nov 18 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7I1UGM
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="fbsdfound-home">{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://www.freebsdfoundation.org
|عنوان = The FreeBSD Foundation
|ناشر = FreeBSD Foundation
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7I9aBQ
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="foundation-anon">{{یادکرد وب
|نویسنده = Jonathan M. Bresler
|نشانی = http://docs.freebsd.org/cgi/mid.cgi?20010627123459.9CF3737B40A
|عنوان = The FreeBSD Foundation - an introduction
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = 27 Jun 2001
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7IVWXM
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="phoronix-wn-fbsd">{{یادکرد وب
|نویسنده = Michael Larabel
|نشانی = http://www.phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=MTExMjE
|عنوان = Reasons Why You Should Not Use FreeBSD
|ناشر = [[فورونیکس|Phoronix]]
|تاریخ = June 02, 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7ITAMT
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="why-not-fbsd">{{یادکرد وب
|نویسنده = Jeroen van Nieuwenhuizen
|نشانی = https://wiki.freebsd.org/201110DevSummit/Vendors?action=AttachFile&do=get&target=whynotfreebsd.pdf
|عنوان = Why we are not using FreeBSD
|ناشر = The FreeBSD Project
|تاریخ = October 6-8, 2011
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|قالب = [[پی‌دی‌اف|PDF]]
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt7IcF4Q
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="honline-int">{{یادکرد وب
|نویسنده = djwm
|نشانی = http://www.h-online.com/open/news/item/Hackers-obtained-access-to-FreeBSD-servers-1752060.html
|عنوان = Hackers obtained access to FreeBSD servers
|ناشر = H-Online
|تاریخ = 17 November 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6wArlx
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="techeye-int">{{یادکرد وب
|نویسنده = Nick Farrell
|نشانی = http://news.techeye.net/security/freebsd-servers-hacked
|عنوان = FreeBSD servers hacked
|ناشر = [[تک‌آی|TechEye]]
|تاریخ = 20 Nov 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6w862g
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
سطر ۱٬۴۸۲ ⟵ ۱٬۴۸۵:
|ناشر = [[اینفورم‌آی‌تی|InformIT]]
|تاریخ بازبینی = 12 August 2014
|تاریخ =
|نشانی بایگانی =
|تاریخ بایگانی =
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<ref name="cw-int">{{یادکرد وب
|نویسنده = Lucian Constantin
|نشانی = http://www.computerworld.com/s/article/9233822/Hackers_break_into_two_FreeBSD_Project_servers_using_stolen_SSH_keys?taxonomyId=17
|عنوان = Hackers break into two FreeBSD Project servers using stolen SSH keys
|ناشر = Computerworld
|تاریخ = November 19, 2012
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://www.webcitation.org/6Lt6wKjyv
|تاریخ بایگانی = 15 Dec 2013
|کد زبان = en
}}</ref>
 
<!--
{{جا:پا|نام=kern-cmp|{{یادکرد وب
|نویسنده =
|نشانی = http://cn.opensolaris.org/files/solaris_linux_bsd_cmp.pdf
|عنوان = Comparison of Solaris, Linux, and FreeBSD Kernels
|ناشر = =
|تاریخ = =
|تاریخ بازبینی = 15 Dec 2013
|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20080807124435/http://cn.opensolaris.org/files/solaris_linux_bsd_cmp.pdf
|تاریخ بایگانی = 07-08-2008
|کد زبان = en
}}}}
-->
 
<!--
{{جا:پا|نام=ibm-whyfbsd|{{یادکرد وب
|نویسنده =Frank Pohlmann
|نشانی =http://www.ibm.com/developerworks/opensource/library/os-freebsd/
|عنوان =Why FreeBSD
|ناشر =ibm.com
|تاریخ =19 Jul 2005
|تاریخ بازبینی =
|کد زبان =en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6OdV9jBUC
| تاریخ بایگانی = ۰۶ آوریل ۲۰۱۴
}}}}
سطر ۱٬۵۲۹ ⟵ ۱٬۵۳۲:
 
<!--
{{جا:پا|نام=dwatch-review|{{یادکرد وب
|نویسنده =Robert Storey
|نشانی =http://distrowatch.com/dwres.php?resource=review-freebsd
|عنوان =FreeBSD - The Power to Serve
|ناشر =Distrowatch
|تاریخ =27 April 2004
|تاریخ بازبینی =
|کد زبان =en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6OdVA5eFV
| تاریخ بایگانی = ۰۶ آوریل ۲۰۱۴
}}}}
سطر ۱٬۵۴۷ ⟵ ۱٬۵۵۰:
 
<!--
{{جا:پا|نام=asiabsdcon-netgraph|{{یادکرد وب
|نویسنده =Adrian Steinmann
|نشانی =http://www.netbsd.org/gallery/presentations/ast/2012_AsiaBSDCon/Tutorial_NETGRAPH.pdf
|عنوان =Introduction to NETGRAPH on FreeBSD Systems
|ناشر =AsiaBSDCon
|تاریخ =March 22 – 23, 2012
|تاریخ بازبینی =
|کد زبان =en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6OdVBKvb8
| تاریخ بایگانی = ۰۶ آوریل ۲۰۱۴
}}}}
سطر ۱٬۵۶۱ ⟵ ۱٬۵۶۴:
 
<!--
{{جا:پا|نام=usenix-ule|{{یادکرد وب
|نویسنده =Jeff Roberson
|نشانی =http://www.usenix.org/events/bsdcon03/tech/full_papers/roberson/roberson.pdf
|عنوان =ULE: A Modern Scheduler for FreeBSD
|ناشر =[[یوزنیکس|USENIX]]
|تاریخ =2003
|تاریخ بازبینی =4 Nov 2013
|کد زبان =en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6OdVBoHNn
| تاریخ بایگانی = ۰۶ آوریل ۲۰۱۴
}}}}
سطر ۱٬۵۷۵ ⟵ ۱٬۵۷۸:
 
<ref name="one-million">{{یادکرد وب
|نشانی = http://freebsdfoundation.blogspot.gr/2014/11/freebsd-foundation-announces-generous.html
|عنوان = Updated! - FreeBSD Foundation Announces Generous Donation and Fundraising Milestone
|نام = =
|نام خانوادگی =
|نویسنده =
|ناشر = FreeBSD Foundation
|تاریخ = =
|تاریخ بازدید = 20 November 2014
|کد زبان = en
}}</ref>
 
سطر ۱٬۵۹۰ ⟵ ۱٬۵۹۳:
== منابع مکتوب ==
{{چپ‌چین}}
<!-- در این بخش باید آن کتابهایی که قرار است همچون مقاله خمیز هزارلا و نشان شیر و خورشید، از بخش پانویس به روی آنها پله (جهش) انجام گیرد را ذکر کنید. کتابهایی که قرار نیست روی آنها پله (جهش) انجام گیرد را بگذارید در همان بخش کتاب‌شناسی باقی بمانند. -->
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Lehey
|نام = Greg
سطر ۱٬۶۰۳ ⟵ ۱٬۶۰۶:
|ref= harv
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Lucas
|نام = Michael
سطر ۱٬۶۱۵ ⟵ ۱٬۶۱۹:
|ref= CITEREFMichael_Lucas2007
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = McKusick
|نام = Marshall Kirk
سطر ۱٬۶۳۱ ⟵ ۱٬۶۳۶:
 
{{پایان چپ‌چین}}
 
== کتاب‌شناسی ==
{{چپ‌چین}}
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Farrokhi
|نام = Babak
سطر ۱٬۶۴۵ ⟵ ۱٬۶۴۹:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Mittelstaedt
|نام = Ted
سطر ۱٬۶۵۶ ⟵ ۱٬۶۶۱:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Graebner Anderson
|نام = Annelise
سطر ۱٬۶۶۷ ⟵ ۱٬۶۷۳:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Urban
|نام = Michael
سطر ۱٬۶۸۰ ⟵ ۱٬۶۸۷:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Tiemann
|نام = Brian
سطر ۱٬۶۹۳ ⟵ ۱٬۷۰۱:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Smith
|نام = Roderick
سطر ۱٬۷۰۴ ⟵ ۱٬۷۱۳:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Hong
|نام = Bryan
سطر ۱٬۷۱۵ ⟵ ۱٬۷۲۵:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Kong
|نام = Joseph
سطر ۱٬۷۲۶ ⟵ ۱٬۷۳۷:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Lavigne
|نام = Dru
سطر ۱٬۷۳۷ ⟵ ۱٬۷۴۹:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
| نام۱ = Christopher
سطر ۱٬۷۵۱ ⟵ ۱٬۷۶۴:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
| نام۱ = Yanek
سطر ۱٬۷۶۷ ⟵ ۱٬۷۸۱:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام = Dru
سطر ۱٬۷۷۹ ⟵ ۱٬۷۹۴:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی = Kong
سطر ۱٬۷۹۰ ⟵ ۱٬۸۰۶:
|زبان = en
}}
 
* {{یادکرد ژورنال
|ژورنال = BSD Magazine
|ناشر = Software Press Sp. z o.o. SK
|شاپا = 1898-9144
|نشانی = http://bsdmag.org
سطر ۱٬۸۰۰ ⟵ ۱٬۸۱۷:
 
;کتاب‌های فارسی
* {{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی۱ = صفرنواده
|نام۱ = علی
سطر ۱٬۸۰۹ ⟵ ۱٬۸۲۶:
|سال = ۱۳۹۱
|شابک = 978-600-6683-00-3
|نشانی =
|صفحه = 144
|زبان =
}}
 
== پیوندهای بیرونی ==
== پیوند به بیرون ==
{{انبار|Category:FreeBSD}}
 
* {{official website|1=FreeBSD.org|lang=en}}
 
* {{official website|1=forums.FreeBSD.org|name=تالار گفتگوی رسمی|lang=en}}
 
* {{official website|1=wiki.FreeBSD.org|name=دانشنامه رسمی|lang=en}}
 
* {{نشانی وب|wiki.bsdusers.ir/index.php/FreeBSD|دانشنامه غیررسمیغیر رسمی بی‌اس‌دی}} {{نشان زبان|fa}}
 
* {{نشانی وب|FreeBSD.org/handbook|کتاب راهنمای فری‌بی‌اس‌دی}} {{نشان زبان|en}}
 
* {{نشانی وب|freshports.org|پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی}} {{نشان زبان|en}}
 
* {{نشانی وب|freebsd.org/community/mailinglists.html|لیست‌های پستی}} {{نشان زبان|en}}
 
* {{نشانی وب|https://www.freebsd.org/doc/en/books/handbook/freebsd-glossary.html|فرهنگ واژگان فری‌بی‌اس‌دی}} {{نشان زبان|en}}
 
* {{نشانی وب|http://fromto.cc/hosokawa/gallery/|گالری Tatsumi Hosokawa}}
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/فری‌بی‌اس‌دی»