محمد عبده: تفاوت میان نسخه‌ها

او در سال ۱۲۶۶ ه. ق. در یکی از دهکده‌های [[مصر]] به نام «محله نصر» متولد شد. پدرش را عبده خطاب می‌کردند. او محمد را در سن ۱۳ سالگی برای تعلیم معارف اسلامی به [[جامع احمدی]] سپرد. اما محمد آموزه‌های آنجا را دوست نداشت و آنجا را رها کرد اما پس از مدتی به سفارش [[شیخ درویش]]، دایی پدرش، که نظرات او را می‌پسندید، دوباره به جامع احمدی بازگشت و بعد به [[جامع الازهر]] رفت.

علاوه بر شیخ درویش او از محضر شیخ حسن الطویل و [[سید جمال الدین اسدآبادی]] بهره برد.<ref>Kedourie, E. (1997). ''Afghani and 'Abduh: An Essay on Religious Unbelief and Political Activism in Modern Islam'', London: Frank Cass. .</ref> همچنین به توصیه سید جمال به مطالعه علوم عقلی پرداخت و پس از آن به معلمی پرداخت. او شاگردان زیادی را تربیت نمود که از آن جمله می‌توان به محمد [[رشید رضا]]، [[سعد زغلول]]،،، [[احمد امین]]، [[طه حسین]]، [[عبدالغادر مغربی]]، [[مصطفی عبدالرازق]] اشاره کرد.

در سال ۱۲۹۴ ه. ق. موفق به اخذ درجه «علیم» از دانشگاه الازهر شد و سپس در همانجاهمان‌جا مشغول تدریس علوم دینی و اخلاق گشت. سال بعد به دعوت دانشکده دارالعلوم قاهره به تدریس تاریخ پرداخت.

محمد عبده در سال ۱۳۲۳ ه. ق. به علت بیماری سرطان در گذشت.

مخالفان او را، حتی کافر نیز نامیده‌اند، با این حال، پیروانش او را به نام [[امام]]، [[حکیم]]، احیاگر دین و یک رهبر اصلاح گر می‌نامند. اسلام عبده بازگشت به مراحل اولیه اسلام است. عبده معتقد بود که علت اصلی عقب ماندگی مسلمانان در تقدیس اشخاص و کتب به غیر از [[قرآن]] کریم است و اینکه مسلمانان قرآن در مقابل گفته‌های پیشینیان خاضع کرده‌اند. سخن مشهور او این است که «مسلمانان عصر حاضر جز [[قرآن]] کریم هیچ پیشوایی ندارند» از این رو عبده به [[روایت]] و [[حدیث]] اعتنایی نشان نمی‌داد و او را سردمدار اصلی مدرسه «بازگشت به قرآن» می دانندمی‌دانند. عبده، [[تقلید]] از گذشتگان و بستن باب [[اجتهاد]] را از نشانه‌های سیه روزی مسلمانان می‌دانست. همچنین او دغدغه [[تقریب]] مذاهب داشت.

هرچند تفکرات عبده مخالفتهای بسیاری را از میان شیوخ سنتی و [[مقلد]] [[الازهر]] برانگیخت لکن او موفق شد تا یک ساختمان فکری را طراحی کند که هنوز بعد از یک قرن، اصلاحگران دینی خود را منتسب به آن می دانندمی‌دانند. ظهور متفکران و مشایخ بزرگی در [[الازهر]] چون شیخ[[مصطفی المراغی]]، شیخ [[احمد امین]]، شیخ [[علی عبدالرازق]]، شیخ [[مصطفی عبد الرازق]]، شیخ [[محمود شلتوت]]، شیخ [[احمد صبحی منصور]] و.. نشان مجاهدتهای اصلاحگرانه اوست هرچند بخش عظیمی از اصلاحگری‌های او با انحراف شاگردش [[رشید رضا]] و به قدرت رسیدن گرایش‌های [[سلفی‌گری|سلفی]] و [[وهابیت]] به دست فراموشی سپرده شد. حتی متفکران نامدار خارج الازهر نیز به نوعی مؤثر از اندیشه‌های عبده بودند. کسانی چون [[قاسم امین]]، دکتر[[طه حسین]]، شیخ [[محمود ابوریة]]، شیخ [[جمال البنا]] و..

عبده، پدیده [[تکفیر]] را اندیشه‌ای جاهلی و قضاوت دربارهدربارهٔ عقیده مردمان را کاری خدایی می‌دانست. او می‌گوید:

« «یقولون: ان لم یکن للخلیفة ذلک السلطان الدینی أفلا یکون للقاضی أو للمفتی أو شیخ الاسلام؟ و أقول: ان الاسلام لم یجعل لهؤلاء أدنی سلطة علی العقائد و تقریر الأحکام و کل سلطة تناولها واحد من هؤلاء فهی سلطة مدنیة قررها الشرع الاسلامی و لا یسوغ لواحد منهم أن یدعی حق‌السیطرة علی ایمان أحد أو عبادته لربه أو ینازعه فی طریق نظره:

'''می‌گویند اگر برای خلیفه هیچ سلطه دینی وجود ندارد پس آیا برای قاضی یا مفتی یا شیخ الإسلام نیز چنین حقی وجود ندارد؟ من می‌گویم: اسلام برای اینها حق کوچکترین سلطه بر عقاید و تقریر احکام را قرار نداده است و تمام قدرتی که می‌تواند در دست یکی از آنها باشد همان قدرت مدنی است که شرع اسلام مقرر کرده و هیچ دلیلی برای هیچ یکهیچ‌یک وجود ندارد که ادعای حق سیطره بر ایمان کسی یا عبادات شخص برای خداوند داشته باشد و یا به خاطر دیدگاه عقیدتی شخص با او منازعه کند'''» (الاسلام و النصرانیة، ص۸۲ ـ دارالحداثة ط۳، ۱۹۸۸م)

عبده معتقد بود [[سلفیه]] و [[وهابیت]] با رونمای زیبای اندیشه توحیدی، دارای محتوایی جاهلی و ضد قرآنی بوده که با تقدیس و تقلید کورکورانه از گذشتگان و اولویت نصوص ظنی احادیث کذب بر متن قطعی قران کریم، توأم است. او دربارهدربارهٔ اهل [[حدیث]] و [[وهابیت]] می‌گوید: «فئة زعمت أنها نفضت غبار التقلید و أزالت الحجب التیآلتی کانت تحول بینها و بین النظر فی آیات القرآن و متون الاحادیث.. و لکن هذه الفئة أضیق عطناً و أحرج صدراً من المقلدین.. فإنها تری وجوب الأخذ بما یفهم من لفظ الوارد و التقید به بدون التفات إلی ما تقتضیه الأصول التیآلتی قام علیها الدین.. فلم یکونوا للعلم أولیاء و لا للمدنیة السلیمة أحباء:

'''گروهی فکر می‌کنند که غبار تقلید را زدوده و حجابهای بین خود و تدبر در نص قرآن و متون احادیث را کنار زده‌اند.. لکن این دسته از مقلدین تنگ نظر تر و مرتجع تر هستند.. آنها قائل به وجوب اعمال ظاهری الفاظ هستند بدون اینکه به اصولی که دین بر آنها قرار گرفته التفاتی نمایند.. آنها نه دوستدار علم هستند و نه همراه مدنیت و تمدن سالم'''» (الاسلام بین العلم و المدنیة/الاحتجاج بالمسلمین علی الاسلام)

او مخالف [[چند همسری]] بود و تصور می‌کرد که آن یک رسم کهنه‌است. عبده اسلام را آزاد کننده مردم از اسارت، و فراهم کننده حقوق برابر برای همه انسان‌ها، می‌دانست.<ref name=K />

* [//[:ar.wikipedia.org/wiki/جمال_البنا:جمال البنا|شیخ جمال البنا]]