پتکانه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''پتکانه''' (که باعناوین '''پتکین'''، '''تونگان'''، '''تونجه'''، و '''پیش‌آمدگی''' نیز شناخته می‌شود) {{به فرانسوی|Corbel}} اندامی است که بر اساس مشخصه‌های شکلی (هندسی) و خواص [[سازه]] ایی خود تعریف می‌شوند و شامل چند ردیف [[تاقچه]] می‌باشد که بر اساس [[هندسه]] ایی مشخص و منتظم روی هم سوار می‌شوند و جلو می‌آیند. این مجموعه می‌تواند به عنوان [[گوشه سازی]] یا پوشش فضا [[نقش آفرینی]] کند. مشخصه‌های سازه ایی پتکانه را در دو گروه پتکانه‌های شکلی _سازه ایی و پتکانه‌های شکلی می‌توان دسته‌بندی کرد. در پتکانه‌های شکلی_سازه ایی ،[[تاسه]]‌ها صفحات پر کننده ایی هستند که بر باریکه [[تاق]]‌های باربر استوارنند. اما در پتکانه‌های شکلی، تاسه‌ها آرایه ایی بوده و بر سازهٔ دیگری آویز هستند.

یکی از مسایل مهم ساختمانی در [[تاریخ معماری]] جهان انتقال سطح [[مربع]] به دایره در فضا بوده است. این مسئله برای اولین بار به دست [[معمار|معماران]]ان ایرانی حل شد. زمان اختراع این گوشه سازی را متعلق به اواخر دوره [[اشکانی]] می‌دانند که در [[دوره ساسانی]] و بویژه در دورات اسلامی تکامل میابد. معماران ایرانی عصر اشکانی، برای نخستین بار دنبال راه [[حل مسئله]] ی قرارگیری دایرهٔ [[گنبد]] بر روی مربع بشن بودند. اولین راه حل‌ها استفاده از روش پیش آمدن (پتکین) بود. در معماری [[ساسانی]] جهت تبدیل زمینه مربع به هشت ضلعی راه حل‌های متکامل تری جایگزین شد و چندین فن گوشه سازی مختلف مانند [[فیلپوش]] و [[سکنج]] به کار رفت.

در این میان، به نظر می‌رسد، آنچه می‌توان زمینهٔ ایجاد پتکانه باشد، گوشه سازی سازی سکنج است «سکنج متشکل از دو تاق اریب است که همدیگر را در یک نقطه [ و به عبارت دقیقتر به در یک خط] قطع کرده باشند… تقاطع دو تاق، این نوع گوشه سازی را به وجود می‌آورند» حاصل تقاطع این دو تاق به وجود آمدن تاقچه‌های مثلثی منحنی در فضا است که تاسه نام دارد. توسعه و تکامل گوشه سازی سکنج و تاسه‌های آن در دوره‌های بعدی، می‌تواند به عنوان پایه و مدولی جهت ایجاد پتکانه محسوب می‌گردد.

[[en:corbelCorbel]]