نظریه سامانه‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
از دیداری رفتم در متنی دنبال کنم |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲:
'''نظریهٔ سامانه‌ها''' یا '''نظریهٔ سیستم‌ها''' {{انگلیسی|Systems theory}} زمینه‌ای [[میان‌رشته‌ای]] است که در پی بررسی و مطالعهٔ نظری و ریاضی [[سامانه|سامانه‌های]] گوناگون برمی‌آید.
مفاهیم بنیادی نظریه سامانه ها (در عصر مدرن) در مطالعات اوایل قرن بیستم در رشته هایی همچون زیست شناسی اندامور(organismic biology)، بوم شناسی(organismic biology)، روانشناسی و سایبرنتیک توسعه یافت. به صورت کلی نظریه ها و روش شناسی های مختلف نظریه سامانه ها در پنج گروه قابل تقسیم بندی است<ref> Mingers, John, and Leroy White. "A review of the recent contribution of systems thinking to operational research and management science." European Journal of Operational Research 207, no. 3 (2010): 1147-116</ref>:
۱. نظریه عمومی سامانه ها
۲. سایبرنتیک
۳. پویایی شناسی سامانه ها(systems Dynamics)
۴.سامانه های نرم و روش های ساختاردهی مسئله (Soft systems and problem structuring methods)
۵.سامانه های انتقادی و چندروش شناسی(Critical systems and multimethodology)
==نظریه عمومی سامانه ها==
کاربردهای مختلف مفاهیم بنیادی در رشته های مختلف توسط برتالانفی(von Bertalanffy) شناسایی شد و به ان عبارت نظریه عمومی سامانه‌ها اطلاق شد.
مفاهیم بنیادی نظریه سامانه ها چندان دچار تغییر نشده است و معمولا شامل موارد زیر است:
• در موقعیت به صورت کل نگرانه(holistically) به جای تقلیل کرایانه(reductionistically) به مثابه مجموعه وسیعی از اجزای در تعامل درون یک محیط
• به رسمیت شناختن این قضیه که روابط یا تعاملات میان اجزا از خود اجزا در تعیین رفتار یک سامانه مهمتر هستند.
• به رسمیت شناختن سلسله مراتب سامانه ها و ایده اینکه ویژگی ها در سطوح مختلف ظاهر می شوند و علیت متقابل(mutual causality) در درون و میان سطوح برقرار است.
• پذیرش اینکه در سامانه های انسانی، افراد بر اساس مقاصد و عقلانیت های مختلف عمل خواهند کرد.
==سایبرنتیک==
مفهوم مدرن سایبرنتیک به مثابه یک رشته توسط وینر(Wiener)، مک کلوچ(McCulloch) و اشبی پایه گذاری شد و معمولا به مثابه مطالعه علمی و مدل سازی ریاضی برای تنظیم مقررات و کنترل هرگونه سامانه ای اطلاق می شد. سایبرنتیک جریان اطلاعات درون یک سامانه و طریفه استفاده از اطلاعات در سامانه به منظور نترل سامانه را مورد مطالعه قرار می دهد.استافورد بیر(Stafford Beer) در کاربردی سازی نظریه سایبرنتیک در مدیریت نقش زیادی داشته است.
==پویایی شناسی سامانه ها==
ایده های بنیادی پویایی شناسی سامانه ها توسط جی فورستر در دهه ۱۹۶۰ پی ریزی شد. او به مدل سازی رفتار پویای سامانه هایی همچون جمعیت ها در شهرها و زنجیره تامین علاقه مند بود. اوایل نظریه پویایی شناسی سامانه ها خیلی محبوبیت داشت اما با انتقاداتی که در سالهای دهه هتاد صورت گرفت، کم کم به حاشیه رفت تا اینکه کتاب پنجمین فرمان پیتر سنکه بار دیگر این نظریات را مطرح کرد.
==سامانه های نرم و روش های ساختاردهی مسئله==
سامانه های نرم و روش های ساختاردهی مسئله خانواده ای از رویکردهای مدل سازی هستند که هدفشان کمک به گروه های با ترکیب متنوع اما منفعت مشترک برای بهبود موقیتشان است.
==کاربردها==
درابتدا، نظریهٔ سامانه‌ها پیرامون تنظیم و جمع‌بندی اصول نظری و مفاهیم کلّی و مشترک مربوط به سیستم‌های نسبتاً ساده‌تر در [[فیزیک]]، و [[مهندسی]] آغاز شد، ولی کم‌کم به‌سوی مطالعهٔ سامانه‌های [[پیچیدگی|پیچیده‌تر]] در [[زیست‌شناسی]]، [[جامعه‌شناسی]]، [[اقتصاد]]، [[مدیریت]]، [[سیاست]]، [[مهندسی نرم‌افزار]]، [[مهندسی دانش]]، و مانند آن پیش رفته‌است. رشد ایده‌های معاصر پیرامون این نظریه در زمینه‌های مختلف در کارهای زیست‌شناس [[لودویگ ون برتلنفی]]، زبان‌شناس [[بلا باناتی|بلا اچ بناتی]]، و جامعه‌شناس [[تالکوت پارسونز]]، و سیستم‌های زیست محیطی با [[هوارد تی.اودم]]، [[یوجین اودم]] و [[فریجوف کاپرا]]، و [[رفتار سازمانی]] و [[مدیریت]] با افرادی مانند [[پیتر سنجی]]، و بررسی [[میان رشته‌ای]] مانند توسعهٔ منابع انسانی در اثر کار [[ریچارد سوانسون]] و دیگران انعکاس یافته است.
در فضایی که نظریهٔ سامانه‌ها، به عنوان یک فرارشته، میان رشته‌ای با دامنه‌های [[چند بینشی]] پدید آورده، اصول و مفاهیم [[هستی‌شناسی]] و [[فلسفه علم]]، [[فیزیک]]، [[علوم رایانه]]، [[زیست‌شناسی]]، [[مهندسی]] و همچنین [[جغرافیا]]، [[جامعه‌شناسی]]، [[علم سیاست]]، [[روان درمانی]] (در قالب [[خانواده‌درمانی]]) و [[علم اقتصاد]] را گرد هم می‌آورد. بنابر این، نظریهٔ سامانه‌ها همانند پلی است که برای رسیدن به یک تفاهم میان رشته‌ای، میان زمینه‌های خودگردان (مستقل) بررسی، و همچنین در زمینهٔ خود [[علوم سامانه‌ها|دانش سامانه‌ها]] عمل می‌کند.
| |||