بلورنگاری پرتوی ایکس: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ردهانبوه: حذف از رده:پرتو ایکس |
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰) +مرتب+تمیز (۱۴.۹ core): + رده:روش‌های پروتئینی |
||
خط ۱:
[[پرونده:X-Ray_Diffractometer.JPG|بندانگشتی|چپ|یک نمونه دستگاه تفرق‌سنج اشعه ایکس]]
[[پراش]] (تفرق) [[اشعه ایکس]] روشی برای مطالعهٔ [[ساختار مواد]] [[بلور
اشعه‌های ایکسی که برای پراش استفاده می‌شوند، معمولاً طول موجی در حدود ۰٫۵ الی ۲٫۵ [[آنگستروم]] دارند.
این روش بر پایهٔ خاصیت موجی اشعه ایکس استوار است. هستهٔ اتم‌ها در یک شبکهٔ کریستالی به فاصلهٔ کمی (در حدود چند آنگستروم) از یکدیگر قرار گرفته‌اند. بازتاب اشعهٔ ایکس از این صفحات متوالی منجر به [[تداخل امواج|تداخل]] سازنده یا ویرانگر امواج ایکس می‌شود. در صورتی که امواج تداخل سازنده داشته باشند، با استفاده از فرمول براگ می‌توان فاصلهٔ صفحات کریستالی و در نتیجه اندازه و نوع سلول واحد را بدست آورد. استفاده از اشعه ایکس روش بسیار مناسبی برای مطالعه ساختمان اتم‌ها و مولکول‌ها که ناشی از عکس العمل اشعه الکترومغناطیس و تأثیر آن بر روی ساختمان‌هایی که اندازه آنها مساوی اندازه طول موج ایکس است می‌باشد. اگر ساختمان در یک شبکه کریستالی مرتب شده باشد برخورد اشعه ایکس با اتم‌ها یا مولکول‌ها به صورت تیز بوده بنابراین پخش اشعه تحت شرایط خاص امکان‌پذیر است و اطلاع از چگونگی این شرایط خاص می‌تواند اطلاعاتی در مورد مشخصات هندسی ساختمان بدهد. طول موج اشعه ایکس قابل مقایسه با فاصله‌های داخلی اتمی در کریستال‌ها بوده و اطلاعات بدست آمده از پخش زاویه بزرگ می‌تواند مرتب شدن بخصوص هر کریستالی را تعیین کند و پخش اشعه ایکس تحت زاویه کوچک مناسب برای مطالعه پریودهای بزرگتر است که مربوط به حفره‌ها یا لایه‌های کریستالی می‌باشد. به طور کلی با استفاده از اشعه ایکس می‌توان ساختمان کریستالی الیاف و پلیمرها را مشخص نمود. اشعه ایکس از بمباران یک مانع فلزی با یک شعاع الکترون با ولتاژ خیلی زیاد در خلأ ایجاد می‌شود اشعه ایکس شبیه نور معمولی بوده لذا از جنس الکترومغناطیس با طول موج کوتاه است. در اثر برخورد اشعه ایکس به کریستال‌ها که در آنها اتم‌ها یا نظم مشخص قرار گرفته‌اند پدیده تفرق حاصل می‌شود در حالی که اشعه ایکس در برخورد با مواد آمورف پراکنده می‌شود. طبق قانون براگ داریم nℷ=2dsinƟ که در این فرمول ی فاصله بین صفحات کریستالی و تتاƟ زاویه برخورد پرتو تابشی به صفحه اتمی و ℷ طول موج اشعه ایکس تابشی و n یک عدد صحیح است که معمولاً یک در نظر گرفته می‌شود. روش تفرق اشعه ایکس از روش‌هایی است که به کمک آن می‌توان به مطالعه ساختار داخلی مواد پلیمری و الیاف پرداخت. اطلاعاتی که ار [[پراش]] اشعه ایکس بدست می‌آید شامل شکل و اندازه واحد ساختمانی آرایش مولکولی زنجیره‌های پلیمری در واحد ساختمانی آرایش یافتگی کریستالی اندازه متوسط کریستال‌ها پارامترهای بی نظمی درصد بی نظمی و آرایش یافتگی در مناطق بی نظم.{{سخ}}
{{سخ}}[[طیف‌بینی|طیف‌سنجی]] پرتو ایکس (XRD) که متداول‌ترین روش پراش پرتو ایکس در مشخصه یابی مواد است، در ابتدا برای بررسی [[ساختار بلوری]] نمونه‌های پودری استفاده شد؛ بنابراین به طور سنتی، پراش سنجی پودری پرتو ایکس نامیده می‌شود.▼
▲[[طیف‌بینی|طیف‌سنجی]] پرتو ایکس (XRD) که متداول‌ترین روش پراش پرتو ایکس در مشخصه یابی مواد است، در ابتدا برای بررسی [[ساختار بلوری]] نمونه‌های پودری استفاده شد؛ بنابراین به طور سنتی، پراش سنجی پودری پرتو ایکس نامیده می‌شود.
معمولاً به جای پودر، جامدهای چندبلوری توسط این دستگاه آزمایش می‌شوند.
در پراش سنج، از یک پرتو ایکس تک طول موج برای بررسی نمونه‌های [[چندبلور
با تغییر دایم زاویه برخورد پرتو ایکس، طیفی با شدت متغیر در برابر زاویه بین پرتو برخوردی و پراشیده ثبت می‌شود.
پراش سنجی ما را قادر می‌سازد تا ساختار بلوری و کیفیت را با آنالیز و بعد مقایسه طیف با پایگاه داده شامل بیش از ۶۰٫۰۰۰ طیف مختلف مواد بلوری شناخته شده شناسایی کنیم.
{{-}}{{سخ}}
{{سخ}}[[پرونده:EDS - Rimicaris exoculata.png|400px|بندانگشتی|چپ|طیف پراش انرژی پرتو ایکس از پوستهٔ میگوی''Rimicaris exoculata''ا<ref>{{cite journal|doi=10.5194/bg-5-1295-2008|title=Iron oxide deposits associated with the ectosymbiotic bacteria in the hydrothermal vent shrimp Rimicaris exoculata|journal=Biogeosciences|volume=۵|pages=۱۲۹۵–۱۳۱۰|year=۲۰۰۸|url=http://www.ifremer.fr/docelec/doc/2008/publication-4702.pdf|author=Corbari, L ''et al. ''}}</ref>]]▼
▲[[پرونده:EDS - Rimicaris exoculata.png|400px|بندانگشتی|چپ|طیف پراش انرژی پرتو ایکس از پوستهٔ میگوی''Rimicaris exoculata''ا<ref>{{cite journal|doi=10.5194/bg-5-1295-2008|title=Iron oxide deposits associated with the ectosymbiotic bacteria in the hydrothermal vent shrimp Rimicaris exoculata|journal=Biogeosciences|volume=۵|pages=۱۲۹۵–۱۳۱۰|year=۲۰۰۸|url=http://www.ifremer.fr/docelec/doc/2008/publication-4702.pdf|author=Corbari, L ''et al. ''}}</ref>]]
== تخمین اندازه بلورک‌های کریستال توسط طرح پراش ==
سطر ۲۱ ⟵ ۱۹:
بازتاب پرتو X از لایه‌های مختلف اتمی و طرح پراش ایجاد شده
در مواد بزرگ اندازهٔ زاویه به گونه‌ای که تداخل پرتوهای X پراکنده شده از دو صفحهٔ بالایی اتمی، تداخلِ سازنده است و منجر به [[پیک
وقتی اندازه ذره کاهش می‌یابد، بعضی از صفحات مربوط به تداخل تخریبی حذف می‌شوند و شدت غیر صفر، حول زاویه داریم؛ بنابراین زاویه‌های وجود دارد که تداخل پرتوهای پراکنده شده از صفحه اول، صفحات 1+m و 1-m تخریبی است و شدت صفر را نشان می‌دهد.{{سخ}}
{{سخ}}[[پرونده:Diffusion rayleigh et diffraction.png|400px]]▼
▲[[پرونده:Diffusion rayleigh et diffraction.png|400px]]
== روش‌های متداول ==
* روش لاوه (لائو) برای ارزیابی کامل کریستال و آرایش آن بکار می‌رود.
* روش پودری استفاده برای مواد [[پلیمر
* روش دبای-شرر برای محاسبه فاصله صفحه‌ها و شبکه صفحات است.
* روش تفرق سنجی (دیفرکتیومتری) اطلاعاتی پیرامون ساختار کریستالی و [[آمورف]] و میزان آرایش یافتگی و اندازه کریستال‌ها می‌دهد.
سطر ۳۹ ⟵ ۳۶:
که در این فرمول d فاصلهٔ بین صفحات کریستالی، θ زاویهٔ برخورد پرتو تابشی به صفحهٔ اتمی، λ طول موج اشعه ایکس تابشی و n یک عدد صحیح است که معمولاً ۱ در نظر گرفته می‌شود.
{{سخ}}
{{سخ}}[[پرونده:Loi de bragg.png|400px]]{{سخ}}▼
▲[[پرونده:Loi de bragg.png|400px]]{{سخ}}
<small>''According to the ۲θ deviation، the phase shift causes constructive (left figure) or destructive (right figure) interferences''</small>
سطر ۵۳ ⟵ ۴۹:
== کاربردهای XRD ==
طیف سنجی پراش پرتو ایکس، یک تکنیک سریع آنالیزی است که برای تشخیص نوع مواد و همچنین [[فاز]] و خصوصیات کریستالی آن به کار می‌رود. برای انجام این آنالیز، مواد باید به خوبی [[پودر]] و [[همگن]] شده باشند یا فیلمی یکنواخت از آنها تهیه شده باشد. آنالیز XRD در شناخت مواد در زمینه
کاربردهای دقیقتر این روش عبارت است از:
* تعیین خصوصیات کریستالی مواد
* شناسایی مواد معدنی که با روش
* تعیین اندازه [[unit cell]]<nowiki/>های تشکیل دهنده ماده
* اندازه گیری میزان خلوص ماده
* اندازه گیری ضخامت فیلم های نازک و چندلایه
* تعیین مشخصات ساختاری شامل پارامتر شبکه، اندازه و شکل دانه، کرنش، ترکیب فاز و تنش داخلی مناطق کریستالی کوچک
* تعیین ساختار سوم پروتئین
== جستارهای وابسته ==
سطر ۷۵ ⟵ ۷۱:
== پیوند به بیرون ==
# http://www.saba-analyze.com/articles/xrd-articles/#x3
{{فیزیک-خرد}}
{{مواد-خرد}}
سطر ۸۰ ⟵ ۷۷:
[[رده:پراش پرتو ایکس]]
[[رده:پراش نور]]
[[رده:پرتوهای ایکس]]
[[رده:روش‌های پروتئینی]]
[[رده:ساختمان پروتئین]]
[[رده:فنون سینکروترونی]]
| |||