گزارش چیلکات: تفاوت میان نسخه‌ها

|Date = '''استماع''': {{تاریخ آغاز|df=yes|۲۰۰۹|۱۱|۲۴}} – – ۲  فوریه 2011 ۲۰۱۱{{سخ}}'''گزارش''': [[۶ ژوئیه]] [[۲۰۱۶]]

نام اعضای کمیسیون تحقیق<ref name=BBC1 /><ref>"[http://www.iraqinquiry.org.uk/about.aspx About the Inquiry]" The Iraq Inquiry</ref> که توسط [[گوردون براون]]<ref>[http://www.iraqinquiry.org.uk/faq.aspx#I03 About the Iraq Inquiry: questions and answers] The Iraq Inquiry</ref> انتخاب شدند:

[[تونی بلر]] نخست‌وزیر سابق بریتانیا در تاریخ‌های ۲۹ ژانویه ۲۰۱۰ و ۲۱ ژانویه ۲۰۱۱ به طور علنی پاسخگوی سوالات اعضای کمیسیون بود.<ref>{{cite web|url=http://www.iraqinquiry.org.uk/hearings/timetable.aspx |title=Iraq Inquiry - Hearings - Timetable |publisher= |deadurl=unfit |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304002113/http://www.iraqinquiry.org.uk/hearings/timetable.aspx |archivedate=4 March 2016}}</ref> در هر دو بار، اعتراضاتی خارج از مرکز کنفرانس انجام شد.<ref name="Tele 3">{{cite news|url=http://www.telegraph.co.uk/news/politics/tony-blair/8274202/Chilcot-Inquiry-Tony-Blair-heckled-as-he-expresses-regret-for-this-loss-of-life-in-the-Iraq-war.html|work=[[دیلی تلگراف|Daily Telegraph]]|publisher=Telegraph Media Group|accessdate=19 June 2011|location=London|first=Rosa|last=Prince|title=Chilcot Inquiry: Tony Blair heckled as he expresses regret for this loss of life in the Iraq war|date=21 January 2011}}</ref> از آنجا که علاقهٔ عمومی به شنیدن اظهارات بلر زیاد بود، دسترسی عمومی به سخنرانی وی صرفاً با قرعه‌کشی امکان‌پذیر بود.<ref>{{cite web|url=http://www.iraqinquiry.org.uk/news/20101208-ballot.aspx |title=Public Ballot: Application to Attend the Public Hearing of Rt Hon Tony Blair |publisher= |deadurl=unfit |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140506235431/http://www.iraqinquiry.org.uk/news/20101208-ballot.aspx |archivedate=6 May 2014}}</ref> سهمیه‌های خاصی نیز برای خانواده‌های افرادی که در جنگ آسیب دیده بودند در نظر گرفته شد. برخی از آن‌ها در طول دومین جلسهٔ استماع با فریادهای خشمگینانه اتهاماتی را متوجه بلر کردند.<ref name="Tele 3" />

[[بی‌بی‌سی نیوز|شبکه خبری بی‌بی‌سی نیوز]] این گزارش را «محکومیت‌آمیز»،<ref name="BBCCrystal">{{cite news|url=http://www.bbc.com/news/uk-politics-36724704|title=Crystal clear, polite - but damning|author=Laura Kuenssberg |date=6 July 2016|accessdate=6 July 2016|publisher=BBC News}}</ref> [[گاردین|روزنامهٔ گاردین]] آن را «حکم خردکننده»<ref name="GuardianReport" /> و [[دیلی تلگراف|روزنامهٔ دیلی تلگراف]] آن را «دردآور»<ref name="TelegraphReport" /> خواندند. گزارش چیلکات مملو از انتقادات گسترده به اقدامات دولت و ارتش بریتانیا به‌خاطر دلیل‌سازی برای شروع جنگ و انتقاد از طراحی تاکتیک و برنامه‌ریزی ضعیف برای دوران پس از جنگ بود.<ref name="GuardianReport" /><ref name="TelegraphReport" /><ref name="BBCReport">{{cite news|url=http://www.bbc.com/news/uk-politics-36721645|title=Chilcot report: Findings at a glance|date=6 July 2016|accessdate=6 July 2016|publisher=BBC News}}</ref> [[ریچارد نورتون تایلر]] در گاردین نوشت که این گزارش، [[تونی بلر]] را «تا بالاترین حد ممکن محکوم کرده» و اینکه این گزارش «کیفرخواستی بی‌سابقه و ویران‌کننده است پیرامون این که چگونه یک نخست‌وزیر اجازه داشته تصمیماتی برخلاف تمام اعضای کابینه بگیرد، سازمان‌های اطلاعاتی را نابود سازد و ادعاهای مبالغه‌آمیزی دربارهٔ تهدیداتی که متوجه امنیت ملی بریتانیا هستند بکند.»<ref>Richard Norton-Taylor, [https://www.theguardian.com/uk-news/2016/jul/06/chilcot-indictment-of-tony-blair-could-hardly-have-been-more-serious Chilcot's indictment of Tony Blair could hardly be more damning], ''Guardian'' (6 July 2016).</ref>

در گزارش آمده که پیش از آغاز جنگ گزینه‌های صلح‌آمیز دیپلماتیک برای احتراز از ناآرامی و جلوگیری از تکثیر [[جنگ‌افزارهای کشتار جمعی]] به اندازه کافی آزموده نشدند و در نتیجه جنگ «آخرین گزینه» نبوده است.<ref name="GuardianReport" /><ref name="BBCReport" /> هر چند ممکن بود بعدها دخالت نظامی لازم شود اما [[صدام حسین]] در مارس ۲۰۰۳ (فروردین ۱۳۸۲) خطری جدی برای منافع بریتانیا به شمار نمی‌رفت و بیشینهٔ اعضای [[شورای امنیت سازمان ملل]] تداوم بازرسی‌ها و عمیات پایش توسط سازمان ملل را ترجیح می‌دادند.<ref name="BBCReport" />

گزارش چیلکات پرسشی در مورد نظر شخصی بلر مبنی بر این که جنگ لازم بود مطرح نمی‌کند بلکه شیوه‌ای که وی برای ارائهٔ مدارک در نظر گرفت را مورد نقد قرار می‌دهد.<ref name="IndependentReport">{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/chilcot-report-inquiry-tony-blair-iraq-war-weapons-of-mass-destruction-evidence-verdict-a7122361.html|title=Chilcot report: Blair didn't tell truth about WMDs, the deal with Bush or the warnings of fallout – how Britain went to war in Iraq|author=Andy McSmith, Charlie Cooper|date=6 July 2016|accessdate=7 July 2016|newspaper=The Independent}}</ref> این گزارش [[دفتر نخست وزیر بریتانیا|دفتر نخست وزیر]] را از اتهام دخالت در [[پرونده عراق]] (پرونده داجی) که در آن ادعایی مبنی بر توانایی عراق در شلیک جنگ‌افزارهای کشتار جمعی ظرف ۴۵ دقیقه شده بود مبری دانسته و در عوض [[کمیته مشترک اطلاعات بریتانیا|کمیسیون مشترک اطلاعات]] را متهم به ارائهٔ مدارک ضعیف در این مورد کرد.<ref>{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/chilcot-report-intelligence-was-exaggerated-and-omitted-to-justify-iraq-war-inquiry-finds-a7122481.html|title=Chilcot report: Intelligence on WMDs exaggerated to justify going to war, inquiry finds|author=Kim Sengupta|date=6 July 2016|accessdate=6 July 2016}}</ref> با این حال گزارش نشان می‌دهد که ارجاعات به این اطلاعات در گزارش‌های دولتی بیش از اندازه مطمئن بوده و هیچ جایی برای شک و اختلاف باقی نمی‌گذاشتند.<ref name="BBCReport" /> [[سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا]] (ام‌آی۶) نگرانی خود پیرامون کیفیت منابع اطلاعاتی را مورد شک قرار داده بود بویژه در مورد ذخیره‌سازی جنگ‌افزارهایی شیمیایی در ظروف شیشه‌ای که به نظر می‌رسید از فیلم [[صخره (فیلم)|صخره]] محصول ۱۹۹۶ برگرفته شده اما [[جک استراو|استراو]] از ام‌آی۶ می‌خواهد همچنان از این اطلاعات برای تهیه «راه‌حل معجزه‌آسا» استفاده کند.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/uk-news/2016/jul/06/movie-plot-the-rock-inspired-mi6-sources-iraqi-weapons-claim-chilcot-report|title=The Rock movie plot 'may have inspired MI6 source's Iraqi weapons claim'|newspaper=The Guardian|date=6 July 2016|accessdate=7 July 2016|author=Peter Walker}}</ref>

این تحقیقات دربارهٔ قانونی بودن عملیات نظامی نبود و در این مورد هم حکمی صادر نکرد چون در جایگاه یک دادگاه مشخص بین‌المللی نیست. با این حال گزارش چیلکات فرایندی را که دولت به دنبال مبنای قانونی برای جنگ بوده را مورد مؤاخده قرار داده و آن را «ناراضی‌کننده» می‌داند.<ref name="BBCReport" /> لرد گلداسمیت دادستان کل باید گزارشی جامع و مکتوب به کابینه ارائه می‌داد اما از او خواسته شد تنها به صورت شفاهی و بدون پرسش و پاسخ گسترده مدارکی ارائه دهد. او توضیح نداده بود که مبنای او برای تخطی دولت عراق از [[قطعنامه ۱۴۴۱ شورای امنیت|قطعنامه ۱۴۴۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد]] چیست.<ref name="prosecuted">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jul/06/iraq-war-inquiry-chilcot-tony-blair-prosecute|title=The Iraq war inquiry has left the door open for Tony Blair to be prosecuted|author=Joshua Rozenberg|date=6 July 2016|accessdate=6 July 2016|newspaper=The Guardian}}</ref> نظر مشاوره‌ای گلداسمیت از ژانویه ۲۰۰۳ که معتقد بود قطعنامهٔ دیگری لازم است، تا مارس ۲۰۰۳ که مدعی شد قطعنامهٔ ۱۴۴۱ کافی است تغییر یافت. گزارش حاکی از آن است که دفتر نخست‌وزیر بر گلداسمیت فشار آورده تا وی نظرش را عوض کند.<ref>{{cite news|url=http://www.ft.com/cms/s/0/b1d19340-439b-11e6-b22f-79eb4891c97d.html#axzz4Dil94DE7|title=Chilcot report: The government hid the legal case from view|author=David Allen Green|newspaper=Financial Times|date=6 July 2016|accessdate=7 July 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.legalweek.com/sites/legalweek/2016/07/06/lord-goldsmith-qc-named-as-chilcot-report-finds-legal-basis-for-iraq-invasion-far-from-satisfactory/?slreturn=20160607072043|title=Lord Goldsmith QC named as Chilcot report finds legal basis for Iraq invasion 'far from satisfactory'|author=Francis Ivens|newspaper=Legal Week|date=6 July 2016|accessdate=7 July 2016}}</ref> بریتانیا با ورود به جنگ عراق بدون قطعنامهٔ شورای امنیت «اعتبار شورای امنیت را خدشه‌دار کرده است».<ref name="NYTimesReport" />

گزارش مدعی است که بلر تلاش کرد تا بوش را قانع کند که آن‌ها نیاز به همراهی سازمان ملل، متحدان اروپایی و کشورهای عرب دارند اما وی «توانایی خود در تأثیرگذاری بر تصمیمات آمریکا درباره‌یدربارهٔ عراق را بیش از حد بالا فرض کرده بود».<ref name="GuardianReport" /><ref name="BBCReport" /> گزارش مدعی است که بلر بیش از حد در برابر ایالات متحده مصالحه‌آمیز برخورد کرده و «با وجود نگرانی‌هایی که در مورد برنامه‌های پس از جنگ آمریکا وجود داشت، وی هیچ توافقی درباره‌یدربارهٔ برنامه‌های پس از جنگ به عنوان یک شرط بریتانیا برای حضور در عملیات نظامی با آمریکا نکرد.<ref name="NYTimesReport" /> این گزارش، نظر خوانندگان را به یادداشتی خصوصی که بلر برای بوش نوشته و در آن گفته «من در هر وضعی کنار تو خواهم بود» جلب می‌کند.<ref name="GuardianReport" /><ref name="BBCReport" /> چیلکات در این گزارش می‌گوید که بر خلاف ادعای بلر، [[رابطه ویژه|رابطه‌یرابطهٔ ویژه]] (منظور رابطه‌یرابطهٔ آمریکا و بریتانیا است) نیازی به سازش بی‌قید و شرط بین آمریکا و بریتانیا ندارد همان طورهمان‌طور که هر دو کشور بارها بدون کمک دیگری به جنگ رفته‌اند بی آنکه خللی در روابط دیپلماتیک آنها وارد شود. در این مورد می‌شود به [[جنگ ویتنام]] و [[جنگ فالکلند]] اشاره کرد.<ref name="GuardianReport" />

گزارش می‌گوید که طرح‌ریزی بریتانیا برای دوران پس از صدام حسین در عراق «کاملاً ناقص» بوده و وزارت دفاع این کشور نیروهای بریتانیا را بدون تجهیزات یا برنامه‌یبرنامهٔ مشخص در عراق رها کرد.<ref name="BBCReport" /><ref name="Equipment">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/uk-news/2016/jul/06/mod-left-uk-forces-in-iraq-ill-equipped-amid-lack-of-plan-chilcot-report-says|title=MoD left UK forces in Iraq lacking equipment and a plan, Chilcot says |author=Nick Hopkins|date=6 July 2016|accessdate=6 July 2016|newspaper=The Guardian}}</ref>

هیچ راهبرد پساجنگی توسط وزارتخانه تهیه نشده بود.<ref name="prosecuted" />

بنابر طرح‌ریزی‌های اولیه قرار بود نیروهای بریتانیایی از شمال وارد عراق شوند اما [[ترکیه]] به آن‌ها اجازه‌یاجازهٔ عبور از مرزهایش را نداد.<ref name="Equipment" /> در نتیجه تنها دو ماه پیش از آغاز عملیات، تمام طرح‌ها از نو نوشته شدند در حالی که زمان لازم برای ارزیابی خطرات و آماده‌سازی تیپ‌ها وجود نداشت.<ref name="Equipment" />

سربازان از تجهیزات کلیدی برخوردار نبودند و در تدارک هلیکوپترها، خودروهای زرهی و ابزارهای شناسایی و اطلاعات کمبودهایی وجود داشت.<ref name="BBCReport" /> همچنین وزارت دفاع بریتانیا در پاسخ به تهدید [[بمب کنارجاده‌ای|بمب‌های کنارجاده‌ای]] کُند عمل کرد.<ref name="NYTimesReport">{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2016/07/07/world/europe/chilcot-report.html|title=Chilcot Report on Iraq War Offers Devastating Critique of Tony Blair|author=Steven Erlanger and Stephen Castle|date=6 July 2016|accessdate=6 July 2016|newspaper=New York Times}}</ref>

هر چند فرماندهان نظامی نگرانی‌های خود را درباره‌یدربارهٔ خطرات این جنگ اظهار کرده بودند اما این گزارش مدعی است که هیچ کدامهیچ‌کدام از آن نگرانی‌ها در طرح‌ریزی‌های عملیاتی پیش‌بینی نشدند. «خطرات نزاع داخلی در عراق، حضور فعالانه‌یفعالانهٔ [[ایران]] برای تأمین منافعش، ناآرامی منطقه‌ای و فعالیت القاعده در عراق پیش از جنگ صریحاً پیش‌بینی شده بود.»<ref name="NYTimesReport" /> رویکرد «ما می‌توانیم» بین فرماندهان نظامی باعث شد تا در طول جلسات توجیهی چنین خطرهایی دست‌کم گرفته شوند.<ref name="NYTimesReport" />

این گزارش وضع پیش‌آمده در [[بصره]] را که در آن نیروهای بریتانیایی مجبور شدند برای حفظ امنیت خود با شورشی‌ها معامله کنند «تحقیرآمیز» توصیف کرده است.<ref name="NYTimesReport" />

بنابر این گزارش اقدام نظامی بریتانیا در عراق نتوانست به اهدافش دست یابد<ref name="BBCReport" /> و بغداد و شهرهای جنوب شرقی عراق با آغاز حملات به سرعت درگیر بی‌ثباتی شدند.<ref name="GuardianReport" />

در آن زمان [[جنگ افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۱۴ میلادی)|بریتانیا در افغانستان نیز درگیر جنگ بود]] و فرماندهان نظامی احساس می‌کردند امکان پیروزی در آنجا بیشتر است در نتیجه تجهیزات، نیروی انسانی و توجه فرماندهان در مراحل نهایی جنگ از عراق به سمت افغانستان چرخید و همین مسئله مشکلات دیگری آفرید.<ref name="Equipment" />

همان روز [[جان کربی]] [[سخنگوی وزارت خارجه آمریکا]] در سخنرانی مطبوعاتی روزانه‌یروزانهٔ [[کاخ سفید]] اعلام کرد که [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده]] به این گزارش پاسخی نخواهد داد و خبرنگاران به جای طرح سؤال از وی باید سران بریتانیا را مورد پرسش قرار دهند. او همچنین گفت که هم‌اکنون آمریکا به جای فکر کردن به تصمیمی که ۱۳ سال پیش گرفته شده، روی سوریه تمرکز دارد: «... ما به هیچ وجه قضاوتی درباره‌یدربارهٔ این گزارش نخواهیم کرد و من به سران بریتانیا حق می‌دهم که در مورد درس گرفتن از این مسئله سخن بگویند. این مسئله به آن‌ها ربط دارد. ما این گزارش را بررسی نخواهیم کرد، آن را مرور نخواهیم کرد و به‌هیچ‌وجه هیچ تلاشی برای تحلیل یا قضاوت درباره‌یدربارهٔ یافته‌های آن نخواهیم کرد. بار دیگر می‌گویم که تمرکز ما روی چالش‌هایی که در عراق و سوریه با آن‌ها مواجه هستیم می‌باشد، و فقط روی آن‌ها متمرکز خواهیم بود.»<ref>[http://state.gov/md259402.htm#UK Daily Press Briefing - July 6 2016], ''[[وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا|United States Department of State]]</ref><ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/2016/07/06/chilcot-report-how-the-world-reacted/ Chilcot report - how the world reacted: 'A very British masterclass in quiet, restrained but devastating critique'], ''[[دیلی تلگراف|The Daily Telegraph]]''</ref>

[[جرمی کوربین]] [[رهبر اپوزیسیون (بریتانیا)|رهبر اپوزیسیون بریتانیا]] و [[رهبر حزب کارگر بریتانیا|رهبر حزب کارگر این کشور]] که در [[مجلس عوام]] علیه جنگ رأی داده بود، پس از انتشار گزارش چیلکات در پارلمان سخنرانی کرد و گفت: «من اکنون صمیمانه از طرف حزب خود به خاطر تصمیم فاجعه‌بار ورود به جنگ عراق در مارس ۲۰۰۳ پوزش می‌خواهم؛ این تهاجم نظامی بر اساس توجیهات کذب انجام شد» چیزی که «به مدت طولانی توسط بخش اعظم جامعه جهانی غیرقانونی اعلام شده بود».<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.com/news/uk-politics-36733979 |title=Tony Blair says world is better as a result of Iraq War |author=<!--Staff writer(s); no by-line. --> |date=7 July 2016 |website=BBC |publisher=BBC |access-date=7 July 2016 |quote=He said the report proved the Iraq War had been an "act of military aggression launched on a false pretext", something he said which has "long been regarded as illegal by the overwhelming weight of international opinion"}}</ref> کوربن به طور خاص از «مردم عراق» و خانواده‌های سربازان بریتانیایی که (فرزندان و همسرانشان) در عراق کشته یا زخمی شدند پوزش خواست. او همچنین گفت که «از میلیون‌ها شهروند بریتانیا که احساس کردند شیوه‌ای که ما برای ورود به جنگ انتخاب کردیم باعث شد تا دموکراسی ما بدنام شده و زیر سؤال برود» عذرخواهی کرد.<ref name="Corbyn">Andrew Grice, [http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/jeremy-corbyn-chilcot-report-iraq-war-inquiry-apology-tony-blair-labour-party-a7123461.html Jeremy Corbyn apologises on behalf of Labour for 'disastrous decision' to join Iraq War], ''The Independent'' (6 July 2016).</ref>

[[الکس سموند]] در بیانیه‌ای که از سوی [[حزب ملی اسکاتلند]] منتشر کرد گفت: «مردم پس از آن کشتار سوالیسؤالی اجتناب‌ناپذیر می‌پرسند که آیا این درگیری اجتناب‌ناپذیر بود یا اینکه ارزشش را داشت؟ بدون شک پاسخ چیلکات منفی است.است؛ و چه کسی مسئول است؟ بی‌شک پاسخ، تونی بلر است. اکنون باید ببینیم چه پی‌آمدهای سیاسی یا قانونی برای مسئولان این واقعه مترتب خواهد بود.»<ref>Siobhan Fenton, [http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/chilcot-report-alex-salmond-tony-blair-legal-action-iraq-war-inquiry-a7122626.html Chilcot report: Alex Salmond calls for legal action against Tony Blair], ''The Independent'' (6 July 2016).</ref><ref>Alex Salmond, [http://www.snp.org/snp_statement_on_the_chilcot_report SNP statement on the Chilcot Report], Scottish National Party (July 6, 2016).</ref>

[[تونی بلر]] پس از انتشار گزارش چیلکات پذیرفت که نتایج تحقیق «نقدهای واقعی و اصولی نسبت به مراحل آماده‌سازی، برنامه‌ریزی، عملیات و ارتباط با ایالات متحده» وارد کرده است اما با اشاره به برخی بخش‌های گزارش گفت «اتهامات مبتنی بر سوءنیت، دروغگویی یا فریب (در این گزارش) باید ساقط شوند.» او بیان داشت: «فارغ از این که مردم با تصمیم من در مورد اقدام نظامی علیه صدام حسین موافق باشند یا مخالف؛ من این تصمیم را با حُسن نیت و با این باور که در راستای تأمین منافع کشور است گرفتم. ...… من مسئولیت کامل تمام اشتباهات را بدون استثناء یا بهانه به عهده می‌گیرم. با این وجود و در عین حال خواهم گفت که چرا باور دارم حذف صدام حسین (از قدرت) انتخاب بهتری بود و اینکه چرا فکر نمی‌کنم تروریسمی که امروز در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان شاهد آن هستیم، ربطی (به تصمیم من) ندارد.»<ref>[http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/chilcot-report-tony-blair-findings-lie-iraq-war-saddam-hussein-dodgy-dossier-inquiry-latest-a7122611.html Chilcot report: Tony Blair claims findings show he did not lie over Iraq War], ''The Independent'' (6 July 2016).</ref><ref>[http://www.tonyblairoffice.org/news/entry/statement-from-tony-blair-on-chilcot-report/ Statement from Tony Blair on Chilcot Report], Office of Tony Blair (6 July 2016).</ref>

مفسران سیاسی در این مورد که این گزارش تا چه اندازه نشان می‌دهد تونی بلر به پارلمان و افکار عمومی دروغ گفته یا آن‌ها را گمراه کرده است اختلاف دارند. [[ان‌بی‌سی نیوز]] گفت که گزارش چیلکات «نشان نمی‌دهد که بلر دروغ گفته است»،<ref name="NBCReport">{{cite news|url=http://www.nbcnews.com/news/world/chilcot-report-iraq-war-released-stops-short-saying-blair-lied-n604461|title=Chilcot Report on Iraq War Is Released, Stops Short of Saying Blair Lied|authors=Alexander Smith, Bill Neely|date=6 July 2016|accessdate=7 July 2016|publisher=NBC News}}</ref>، فیلیپ استفنز مفسر ارشد سیاسی ''[[فایننشال تایمز]]'' گفت که «گناه بلر بیشتر قطعیت [وی درباره‌ی لزوم حمله به عراق] است تا فریب»<ref>{{cite news|url=http://www.ft.com/cms/s/0/8da14dcc-438b-11e6-9b66-0712b3873ae1.html#axzz4DiJF24oF|title=Chilcot report exposes Tony Blair's sin of certitude|author=Philip Stephens|date=7 July 2016|accessdate=7 July 2016|newspaper=Financial Times}}</ref> و الی لیک در مطلبی که برای ''[[بلومبرگ نیوز|بلومبرگ ویو]]'' نوشت گفت که گزارش نشان می‌دهد که بلر «برای رفتن به عراق دروغ نگفته است».<ref>{{cite news|url=http://www.bloomberg.com/view/articles/2016-07-06/blair-didn-t-lie-his-way-into-iraq-neither-did-bush|title=Blair Didn't Lie His Way Into Iraq. Neither Did Bush.|date=6 July 2016|accessdate=7 July 2016|publisher=Bloomberg}}</ref>. [[جرمی کوربین|کوربین]] در سخنرانی خود در پارلمان گفت نمایندگانی که به جنگ رای مثبت دادند «توسط شمار اندکی از سران شاخص در دولت فریب خوردند» کسانی که «وسواس زیادی، برای نوع توجیهاتی که برای جنگ آماده می‌کردند نداشتند».<ref name="Corbyn" />. [[کارولین لوکاس]]، نماینده از [[حزب سبز انگلستان و ولز|حزب سبز]] مدعی شد که تناقضات بین بیانیه‌های عمومی دولت و یادداشت‌های شخصی به بوش ثابت می‌کند که بلر درباره‌یدربارهٔ اینکه جنگ قابل اجتناب نبود «دروغ می‌گفت».<ref>{{cite news|url=http://www.businessinsider.de/caroline-lucas-on-the-chilcot-report-iraq-inquiry-tony-blair-david-cameron-2016-7?r=UK&IR=T|title=CAROLINE LUCAS: The Iraq War was illegal, Tony Blair was lying, and David Cameron should apologise too|author=Lara O'Reilly|publisher=Business Insider|date=7 July 2016|accessdate=7 July 2016}}</ref>

** [http://www.iraqinquiry.org.uk/the-report/ فهرست دانلود گزارش] (به تفکیک فصول)

** [http://www.iraqinquiry.org.uk/media/246416/the-report-of-the-iraq-inquiry_executive-summary.pdf خلاصه] (۱ مگابایت - ۱۵۰ صفحه.)