ربع رشیدی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عرض‌جغرافیایی =

| طول‌جغرافیایی =

| نام‌های قدیمی =

| سال‌های مرمت =

| دیرینگی =

| شماره ثبت =

| تاریخ ثبت ملی =

| دوره ساخت اثر =

| بانی اثر =

| شماره ثبت یونسکو =

| تاریخ ثبت یونسکو =

| شماره تلفن =

| وبگاه =

'''رَبع رشیدی''' یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر [[تبریز]] واقع در [[باغمیشه]] به سبک [[معماری آذری]] است.<ref>[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=152 آذريآذری (معماری)]، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۱. (بازنشر در [http://library.tebyan.net/newindex.aspx?pid=102834&ParentID=0&BookID=97560&MetaDataID=27846&Volume=1&PageIndex=151&PersonalID=0&NavigateMode=CommonLibrary&Content= تبیان])</ref> حدود ۷۰۰ سال پیش در تبریز، دانشگاهی به‌نام [[رشیدالدین فضل‌الله همدانی]] ایجاد شد. رشیدالدین وزیر [[غازان خان]] از حکمرانان وقت آن دیار بود. در آن زمان این دانشگاه شامل چهار دانشکده بود که در چهارطرف آن قرار داشت و اربع یا چهار عربی را به خود اختصاص داد و این مکان بنام ربع رشیدی شهرت یافت.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |مقاله= [http://www.ibna.ir/vdce.x8ebjh8fo9bij.html توزیع تصاویر وقف نامه ربع رشیدی به مردم] |ژورنال= |نشریه=خبرگزاری کتاب ایران|تاریخ=۱ تیر 1386}} بازیابی‌شده در ۱۷ آوریل ۲۰۰۹.</ref>

این مجموعه که در دامنهٔ کوه سرخاب در محلی باصفا و بلند جای گرفته است، در اوایل قرن هشتم و یا اواخر قرن هفتم هجری بنا شد. برابر با نوشتهٔ تاریخ‌نگاران و جهانگردان بزرگ دارای پهناوری بسیار و ساختمان‌های گوناگون همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان (دارالشفا) و کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین بوده است. این بنا مانند بیشتر شهرهای کهن دارای حصار و بارویی بزرگ بوده است. از مضمون نامه‌ای که خود خواجه رشیدالدین فضل‌الله به دو پسرش دربارهدربارهٔ ساختمان این بنا نوشته چنین برداشت می‌شود که در آن زمان ربع رشیدی در جایگاه دانشگاهی بوده که از هر دانشی در آنجا شعبه‌ای راه‌اندازی شده بود و شش هزار تن دانشجو در آن تحصیل می‌کرده‌اند و خواجه اوقافی برای تکمیل کتابخانه و مدرسه و نشر کتب و تأمین هزینههزینهٔ ٔزندگیزندگی و تحصیل طلاب علوم مختلف اختصاص داده بود و دانشمندان بزرگ از هر گوشه گرد آورده و بکار تألیف و تدریس گماشته و مقرری آبرومندی برای آنان تعیین کرده بوده است و از آن میان پنجاه پزشک و چندین جراح از هند و مصر و چین و شام در آنجا مشغول به کار بوده‌اند.<ref name="dehkhoda">لغتنامهٔ دهخدا، مدخل ربع رشیدی</ref>

[[خواجه فضل‌الله]] همدانی که پیش از حملهٔ مغول در قلعه‌های اسماعلیه زندگی می‌کرد و پس از آن مدتی به وزارت غازان خان رسیده و منشأ خدمات فراوانی در غرب ایران و آذربایجان شد در سال ۷۱۸ هـ. ق، با دسیسه‌های سیاسی کشته شد و رَبع رشیدی هم پس از مرگ وی غارت و ویران شد. هم‌اکنون آثار ناچیزی از آن در تبریز باقی‌مانده‌است.

شاردن جهانگرد نامی فرانسوی که در سال ۱۰۸۴ هه‍.ق. به ایران سفر کرده بود آورده است: صد سال پیش شاه عباس کبیر دستور به تعمیر آن داد ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد.<ref name="dehkhoda" />

وی برای ساماندهی املاک وقفی وقفنامه‌ای را تدوین کرده بود که به [[وقف نامه ربع رشیدی]] معروف است و هم اکنون تنها یک نسخه از آن باقی است که در کتابخانه مرکزی تبریز قرار دارد. این نسخه تا سال ۱۳۴۸ در دست بازماندگان حاجی ذکاءالدوله سراجمیر، ساکن تبریز بود. انجمن آثار ملی در همان سال آن را از خانواده ذکاءالدوله خرید.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |مقاله= [http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8708080569 آشنایی با «وقف‌نامه ربع رشیدی» به خط فضل‌الله همدانی] |ژورنال= |نشریه=خبرگزاری فارس |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۱۷ آوریل ۲۰۰۹.</ref>

وقف نامه ربع رشیدی در خرداد ماه ۱۳۸۶ از سوی سازمان [[کتابخانه ملی ایران]] به یونسکو معرفی شد و در نشستی که از ۲۱ تا ۲۵ خرداد در [[یونسکو]] برگزار شد، به‌همراه [[شاهنامه بایسنقری]] در فهرست [[میراث مستند جهانی یونسکو|میراث مستند]] این سازمان به‌ثبت رسید. در نشست کمیسیون ملی یونسکو، سی و هشت اثر از کشورهای جهان در فهرست آثار مستند یونسکو ثبت شد. تعداد آثاری که از سال ۱۹۹۷ تاکنون در این فهرست به ثبت رسیده‌است، به ۱۵۸ اثر افزایش یافته‌است.

[[اوحدی مراغه‌ای]] در جام‌جم خود که آن را به تشویق خواجه [[غیاث‌الدین محمد]] فرزند خواجه رشیدالدین فضل‌اﷲ سروده در توصیف عمارت ربع رشیدی آورده است.:<ref name="dehkhoda" />:

{{ب|طاق کسری ز دفترت کسری است | هشت جنت ز گلشنت قصری است}}

{{ب|ای در علم و خانه ٔخانهٔ دستور | چشم بد باد زآستان تو دور}}

{{ب|رفته بر خط استوا عرشت | همدم خطه ٔخطهٔ بقا فرشت}}

* [http://www.rab-e-rashidi.ir/ وب‌گاه مجتمع علمی-فرهنگی-تاریخی ربع رشیدی تبریز]