== برگهای ویژهکار ==
بعضی از برگها گذشته از غذاسازی و یا بجای آن، کارهای ویژهای انجام میدهند.
تیغها و خارها در بعضی از گیاهان برگهای محافظ گیاه هستند و نمیگذارند جانوران گیاه را بخورند. در بعضی از گیاهان، مانند [[کاکتوس]] ٬همه برگهای محافظ، خار هستند و عمل [[نورساخت]] را ساقه سبز و ضخیم گیاه انجام میدهد.برگ های ذخیرهای نیز ویژگی هایی دارند، بعضی از آنها، مثل [[پیاز خوراکی]]، غذای ساخته شده را بجای ساقه و ریشه در برگها ذخیره میکند. بسیاری از گیاهان مناطق خشک دارای برگهای ضخیم و گوشتی هستند که آب را در خود ذخیره میکنند. مثلاً در دمبرگ نوعی درخت در [[ماداگاسکار]]، مقدار زیادی آب ذخیره میشود. رهگذران تشنه با سوراخ کردن دمبرگ، از آب درون آن استفاده میکنند.پیچکها دارای برگهای باریک و کشیده هستند که به بالا رفتن گیاه کمک میکند. درنخود، برگچه انتهایی برگ مرکب به [[پیچک]] تبدیل شدهاست.برگک ها دارای نوعی ویژگی هستند. این برگها کوچک و سادهاند و در قسمت زیرین شکوفه ی بعضی از گیاهان میرویند. در گیاه [[بنت قنسول]] برگک رشد میکند، رنگی میشود و بخشی ازگل بشمار میرود.برگهای [[حشره خوار]] نیز ویژگی هایی دارند. این برگها میتوانند حشرهها را جذب کنند و بدام بیندازند. این گیاهان بیشتر در منطقههای مرطوب رشد میکند و مواد غذایی خود را از شکار حشرهها بدست میآورد.
تیغها و خارها در بعضی از گیاهان برگهای محافظ گیاه هستند و نمیگذارند جانورانگیاه را بخورند. در بعضی از گیاهان، مانند [[کاکتوس]] ٬همه برگهای محافظ، خار هستند و عمل [[نورساخت]] را ساقه سبز و ضخیم گیاه انجام میدهد.
برگهای ذخیرهای نیز ویژگیهایی دارند، بعضی از آنها، مثل [[پیاز خوراکی]]، غذاساخته شده را بجای ساقه و ریشه در برگها ذخیره میکند. بسیاری از گیاهان مناطق خشک دارای برگهای ضخیم و گوشتی هستند که آب را در خود ذخیره میکنند. مثلاً دمبرگ نوعی درخت در [[ماداگاسکار]]، مقدار زیادی آب ذخیره میشود. رهگذران تشنه با سوراخ کردن دمبرگ، از آب درون آن استفاده میکنند.
پیچکها برگهای باریک و کشیده هستند و به بالا رفتن گیاه کمک میکند. درنخود، برگچه انتهایی برگ مرکب به [[پیچک]] تبدیل شدهاست.
برگکها دارای نوعی ویژگی هستند. این برگها کوچک و سادهاند و در قسمت زیرین شکوفه بعضی از گیاهان میرویند. در گیاه [[بنت قنسول]] برگک رشد میکند، رنگی
میشود و بخشی ازگل بشمار میرود.
برگهای [[حشره خوار]] نیز ویژگیهایی دارند. این برگها میتوانند حشرهها را جذب کنند و بدام بیندازند. این گیاهان بیشتر در منطقههای مرطوب رشد میکند و مواد غذایی خود را از شکار حشرهها بدست میآورد.
== زندگی برگ ==
[[پرونده:Autumn lyellow leave.jpg|برگ زرد در [[پاییز]]|بندانگشتی|200px]]
زندگی برکبرگ از درون جوانه آغاز میشود. جوانه بخشی از قسمت رشد یابنده ساقهاست و از قسمت بالایی محل اتصال دمبرگ به ساقه سررشد می میکشدکند. در گیاهانی مانند علفها،علف ها، که دارای ساقه نرم هستند برگ تنها یک بار میروید و با فرارسیدن زمستان رویش برگ کاملاً «متوقف و گیاه کاملاً» خشککاملاًخشک میشود. اما در گیاهانی که دارای ساقه چوبی هستند، مانند درختان و درختچههای خزان برگ، در هر سال برگهایبرگ های جدیدی میرویند. در زمستان، برگهایبرگ های داخل جوانهها فعالیت حیاتی اندکی دارند. در بهار گرما و رطوبت جوانهها را فعال میکند. آنها نخست غذای خود را از برگهایبرگ های قدیمی و یا از غذای ذخیره شده درگیاه به دست میآورند، سپس طی یک تا چند هفته کاملاً رشد میکنند و غذای خود را میسازند. برگهای رشد کرده، گذشته از غذای خود، مقداری غذای اضافه نیز میسازند که برای مصرف یا ذخیره در سایر قسمتهای گیاه انباشته میشود.
رنگ برگ در طی رشد از سبز روشن به سبز تیره تغییر میکند. سپس دیوارههای سلولها ضخمیترضخیم تر میشود و استحکام برگ افزایش مییابد. با نزدیک شدن فصل سرما و فرارسیدن پاییز دگرگونیهاییدگرگونی هایی در برگ درختان و درختچههای [[خزان کننده]] به وجود میآید. در محل اتصال دمبرگ به ساقه، لایهای سلولی به نام لایه جداکننده شکل میگیرد. تشکیل لایه جدا کننده مانع انتقال آب و مواد غذایی به برگ میشود. در نتیجه پس از مدتی برگها از لایه جدا کننده آویزان میشوند و به زمین میافتند. رنگ سبز برگها در پاییز تغییر میکند و زرد، قرمز، نارنجی و ارغوانی میشود، زیرا برگها، گذشته از [[سبزینه]] (کلروفیل)، رنگدانههای دیگری نیز دارند. وجود این رنگدانهها سبب میشود که آنها پس از متوقف شدن عمل فتوسنتز(در فصل پاییز و زمستان) به رنگهای گوناگون دیده شوند چرا که کلروفیل ها در گیاهان خزان کننده در فصول خاصی از سال از بین می روند و رنگ نارنجی ویا قرمزی که در فصل پاییز دیده می شود به دلیل رنگیزه های دیگری نظیر کاروتن(نارنجی) و لیکوپن(قرمز)وگزانتوفیل و... قارچهامی باشد.. قارچ ها و باکتریهاباکتری برگهایها برگ های افتاده بر زمین را تجزیه و مصرف میکنند.دقت کنید که هر موقع که نور به برگ نرسد فتوسنتز و چرخه ی کالوین در برگ متوقف می شود .
== شکل ظاهری برگها ==
[[پرونده:Leaf22.JPG|بندانگشتی|200px]]
شکل ظاهری برگها بسیار متنوع است. آنها به شکلهای دایره ٬بیضی ٬نیزه٬پر٬پنجه٬قلب و بسیاری شکلهای دیگر هستند، اما در مجموع میتوان آنها را به سه گروه تقسیم کرد: برگ های پهن، برگ های باریک و برگ های سوزنی. غیر از این سه گروه بعضی گیاهان مانند سروکوهی برگهای پولک مانند دارند. شکل برگ گیاهان یکی از راههای مهم شناسایی نوع گیاه است.طول بیشتر برگ ها میان ۲.۵ تا ۳۰ [[سانتیمتر]] است. اما برگ بعضی از گیاهان بسیار بزرگ است. مثلاً طول بعضی از برگ های نوعی نخل آفریقایی به ۲۰ متر هم میرسد. قطر نوعی از برگ های شناور که در مرداب های [[آمریکای جنوبی]] میرویند، به ۸/۱ متر میرسد. همچنین در [[مرداب انزلی]]، قطر برگ های دایرهای [[نیلوفر آبی]] گاه بیش از ۵۰ سانتیمتر است. برگ بعضی از گیاهان بسیار کوچک است.تعداد برگ های گیاهان گوناگون نیز متفاوت است. گیاهانی مانند گندم و ذرت دارای چند برگ هستند. درختان کهنسال [[نارون]] صدها هزار برگ دارند. بعضی از [[گیاهان]] تنها یک برگ دارند.برگ ها یا ساده هستند یا مرکب. برگی که یک پهنک داشته باشد برگ مرکب است. پهنک های برگ مرکب را برگچه مینامند.برگچههای برگ مرکب بصورت پر یا پنجه روی ساقه قرار میگیرند. در آرایش نوع پر، برگها شبیه شانهای دو طرف رگبرگ اصلی جای میگیرند، مانند برگ درخت گردو و زبان گنجشک. بچههای برگهای مرکب پنجهای از انتهای دمبرگ میرویند، مانند برگ شبدر. در بعضی از گیاهان، برگچهها به برگچههای کوچکتری تقسیم میشوند. این برگ ها را برگ مرکب دوگانه مینامند مانند برگ هویج و شبت (شوید).لبه و طرح رگبرگ های [[پهنک]] برگ ها گوناگون است. بعضی پهنک ها دارای لبه صاف، بعضی دانه دار و بعضی کنگرهدار هستند.لبه بیشتر برگ های باریک و سوزنی صاف است. لبه پهنک بیشتر گیاهانی که در منطقه اقلیمی استوایی و نیمه استوایی میرویند نیز صاف است. لبه پهنک درختانی مانند، پرتقال، نارون و گیلاس دانه دار است و روی آنها روزنههایی وجود دارد. بخشی از آب اضافی گیاه از راه این روزنهها خارج میشود. لبه برگ بعضی از گیاهان، مانند توت سفید و بلوط جنگلی، کنگرهدار است.
شکل ظاهری برگها بسیار متنوع است. آنها به شکلهای دایره ٬بیضی ٬نیزه٬پر٬پنجه٬قلب و بسیاری شکلهای دیگر هستند، اما در مجموع میتوان آنها را به سه گروه تقسیم
کرد: برگهای پهن، برگهای باریک و برگهای سوزنی. غیر از این سه گروه بعضی گیاهان مانند سروکوهی برگهای پولک مانند دارند. شگل برگ گیاهان یکی از راههای مهم شناسایی نوع گیاه است.
طول بیشتر برگها میان ۵/۲تا ۳۰ [[سانتیمتر]] است. اما برگ بعضی از گیاهان بسیار بزرگ است. مثلاً طول بعضی از برگهای نوعی نخل آفریقایی به ۲۰ متر هم میرسد. قطر نوعی از برگهای شناور که در مردابهای [[آمریکای جنوبی]] میرویند، به ۸/۱ متر میرسد. همچنین در [[مرداب انزلی]]، قطر برگهای دایرهای [[نیلوفر آبی]] گاه بیش از ۵۰ سانتیمتر است. برگ بعضی از گیاهان بسیار کوچک است.
تعداد برگهای گیاهان گوناگون نیز متفاوت است. گیاهانی مانند گندم و ذرت دارای چند برگ هستند. درختان کهنسال [[نارون]] صدها هزار برگ دارند. بعضی از [[گیاهان]] تنها یک برگ دارند.
برگها یا ساده هستند یا مرکب. برگی که یک پهنک داشته باشد برگ مرکب است. پهنکهای برگ مرکب را برگچه مینامند.
برگچههای برگ مرکب بصورت پر یا پنجه روی ساقه قرار میگیرند. در آرایش نوع پر، برگها شبیه شانهای دو طرف رگبرگ اصلی جای میگیرند، مانند برگ درخت گردو و زبان گنجشک. بچههای برگهای مرکب پنجهای از انتهای دمبرگ میرویند، مانند برگ شبدر. در بعضی از گیاهان، برگچهها به برگچههای کوچکتری تقسیم میشوند. این برگها را برگ مرکب دوگانه مینامند مانند برگ هویج و شبت (شوید).
لبه و طرح رگبرگهای [[پهنک]] برگها گوناگون است. بعضی پهنکها دارای لبه صاف، بعضی دانه دار و بعضی کنگرهدار هستند.
لبه بیشتر برگهای باریک و سوزنی صاف است. لبه پهنک بیشتر گیاهانی که در منطقه اقلیمی استوایی و نیمه استوایی میرویند نیز صاف است. لبه پهنک درختانی مانند، پرتقال، نارون و گیلاس دانه دار است و روی آنها روزنههایی وجود دارد. بخشی از آب اضافی گیاه از راه این روزنهها خارج میشوند. لبه برگ بعضی از گیاهان، مانند توت سفید و بلوط جنگلی، کنگرهدار است.
== فایدههای برگ ==
برگهابرگ ها نقش بسیار مهمی در چرخه غذایی جانوران و انسان دارند. بسیاری جانوران، مانند گاو و گوسفند و بز، از گیاهان تغذیه میکنند. جانوران گوشتخوار نیز با تغذیه از جانوران گیاهخوار به طور غیر مستقیم به گیاهان وابسته هستند.
استفاده از انواع سبزیهاسبزی ها بصورت خام و پخته بخشی از نیاز غذایی انسانها را برطرف میکند. انسان از برگ گیاهان استفادههای دیگری نیز میکند. مثلاً با [[خشک کردن]] برگ بوته چای، چای تهیه میکند و از برگهایبرگ روغندارهای روغن دار انواع روغنهاروغن ها را میسازد. از برگهایبرگ های آویشن برای خوش طعم ساختن غذا، از برگ درخت [[اوکالیپتوس]] و بسیاری از گیاهان دیگر برای تهیه داروها و از برگ [[توتون]] در ساختن سیگار استفاده میکند.شکل، رنگ و طرح برگ ها الهام بخش هنرمندان در نقاشی و عکاسی بودهاست.جمعآوری و خشک کردن برگ ها نیز از [[سرگرمی ]]های سودمند است.
شکل، رنگ و طرح برگها الهام بخش هنرمندان در نقاشی و عکاسی بودهاست.
جمعآوری و خشک کردن برگها نیز از [[سرگرمی]]های سودمند است.
== منابع ==
|