گاه‌شماری عبری: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش Qoroq cceka'n (بحث) به آخرین تغییری که YamahaBot انجام داده بود واگردانده شد
Nahid royyni (بحث | مشارکت‌ها)
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر
خط ۱:
{{ویکی‌سازی}}
'''گاهشماری عبری''' که در میان ایرانیان یهودی تباریهودی‌تبار به آن تقویم مختط یا مختلط نیز گفته می‌شود، آغاز آفرینش و خلقت [[آدم]] بر اساس [[کتاب پیدایش]] را مبدأ خود می‌داند. بر اساس سال‌های خورشیدی و ماه‌های قمری استوار است و به لحاظ کسری ده روزه سال قمری نسبت به شمسی، هر چهارسال یک سال سیزده (۱۳) ماهه محاسبه می‌شود تا تناسب سالها و ماه‌ها برقرار بماند.<ref>سالنامه کشور ایران. محمدرضا میرزازمانی. ۱۳۲۹ خورشیدی</ref>
بر سه‌پایه استوار است:
* [[سال]] خورشیدی
خط ۱۲:
یا این که هر سال (یک بار گردش کامل زمین به دور [[خورشید]]) ۳۶۵٫۲۵ روز خواهد بود.
 
<code>امروز: {{#time:xjj۱۵ [[شواط]] xjY}}۵۷۷۷ عبری</code>
 
== تحلیل بخش‌ها ==
اولین دستور خداوند به بنی‌اسرائیل، تعیین حلول ماه عبری نیسان به عنوان مبدأ شمارش ماه‌های سال می‌باشد:
 
«خداوند به مُشه ( موسی) و اَهَرون (هارون) در سرزمین مصر چنین فرمود:
 
این ماه (نیسان) برای شما اول ماههاماه‌ها باشد، این ماه برای شما اولین ماه از ماه هایماه‌های سال خواهد بود»<ref>سفر شموت: ۲و ۱۲:۱</ref>
 
بر این اساس، تعیین شماره روزها، آغاز ماه‌ها و شمارش سال‌ها از مهمترین موضوعات مورد توجه علمی یهود بوده استبوده‌است. طبق فرمان خداوند، اعیاد سه‌گانه یهود ([[پسح]]: سالگرد خروج بنی اسرائیل از مصر- [[شاووعوت|شاووعُوت]]: نزول تورات در کوه سینا- [[سوکوت|سوکُوت]]: جشن سایه بان‌ها) می‌بایست در موعد مقرر و با مراسم عبادی ویژه برگزار گردد.{{سخ}}
همچنین روزهای رُوش هَشانا (آغاز سال نو) و یوم کیپور (روزه بزرگ برای بخشش گناهان) که با آداب و احکام خاص همراه هستند، می‌بایست به دقت تعیین گردند، چرا که بنا بر اعتقاد یهودیان، در چنین ایامی است که خداوند سرنوشت یک سال گذشته را مورد بررسی قرار داده و چگونگی وضعیت و گذران زندگی را برای سال آینده، رقم می‌زند. علاوه بر این جدا کردن [[تروما|تِروما]] (سهم کوهنها) و [[معسر|مَعَسِر]] (یک دهم) از محصول و بهائم و استفاده از میوه درختان غرس شده وابسته به تعیین دقیق روزها و ماه‌های سال بود.{{سخ}}
دانستن شماره سال‌ها نیز از این جهت حائز اهمیت بود که بنا به فرمان خداوند در تورات، در پایان هر دوره هفت ساله، سال [[شمیطا|شِمیطا]] فرا می‌رسید که در آن امور کشاورزی تعطیل می‌شد و گروهی از محکومین جرایم مالی آزاد می‌شدند.{{سخ}}
خط ۳۲:
به این ترتیب از چرخش ماه‌ها و مناسبت‌ها نسبت به سال شمسی جلوگیری می‌شود.{{سخ}}
اعلام سال کبیسه در ابتدا توسط مجمع عالی روحانیون یهود و به صورت مشورتی انجام می‌گرفت. همان گونه که شروع ماه‌هایی که اعیاد مهم در آنها قرار داشت، با رویت حلول ماه توسط همین مجمع و ارسال پیک به مناطق یهودی نشین اعلام می‌شد. علما و دانشمندان یهود برای تنظیم و تثبیت تقویم عبری تلاش بسیار نمودند و در حدود سال ۴۱۱۰ عبری (۱۶۵۰ سال پیش) شکل نهایی و امروزی تقویم عبری توسط دانشمندی به نام «[[هیلل دوم]]» تدوین شد.{{سخ}}
مبنای سر آغاز شمارش تقویم عبری، آفرینش آدم در نظر گرفته شده استشده‌است. طبق گفتار تورات خداوند در شش مرحله (دوره) یا شبانه روز جهان را آفرید و در آخرین مرحله، بشر متعقّل را خلق کرد. پس از آن تورات به طور دقیق، عمر آدم اول را ذکر می‌کند و تاریخ جهان (یهود) را با ذکر طول عمر نسل‌های بعدی آدم تا نوح، ابراهیم، موسی و همچنین انبیاء بعدی بنی اسرائیل تا حدود اوایل آبادی معبد دوم [[بت همیقداش|بت هَمیقداش]] (بیت المقدس) شرح می‌دهد. با محاسبه این سال‌ها از مبدأ مذکور، طول تاریخ تقویم عبری به ۵۷۶۰ سال (در ۱۳۷۸ - ۱۳۷۹۱۳۷۸–۱۳۷۹ هجری شمسی) می‌رسد.{{سخ}}
این تقویم از دورهٔ ۱۹ ساله تشکیل شده استشده‌است. علت انتخاب عدد ۱۹ آن است که هر دوره نوزده ساله که ۱۲ سال آن سال‌های معمولی و ۷ سال آن کبیسه باشد دقیقاً برابر با زمان ۱۹ سال شمسی خواهد بود (دوره نوزده ساله فقط یک ساعت و ۱۰۸۰/۴۸۵ ساعت از مجموع زمان ۱۹ سال شمسی بیشتر خواهد بود که به حساب نمی‌آید). در نتیجه در این دوره، ماههاماه‌ها قمری و همه سال‌ها شمسی خواهند بود.{{سخ}}
با دانستن زمان حلول هر دوره ۱۹ ساله و اضافه کردن زمان ۲ روز و ۱۶ ساعت و ۱۰۸۰/۵۹۵ می‌توان به راحتی و با دقت زمان حلول دوره بعدی ۱۹ ساله را محاسبه نمود.{{سخ}}
سالهای کبیسه (۱۳ماهه) در هر دوره عبارتند از، سال سوم، ششم، هشتم، یازدهم، چهاردهم، هفدهم و نوزدهم.{{سخ}}
برای تعیین سالهایی که کبیسه هستند، آن سال را بر عدد ۱۹ تقسیم می‌کنیم، اگر عدد باقی‌مانده یکی از اعداد ۳، ۶، ۸،۱۱،۱۴،۱۷۸٬۱۱٬۱۴٬۱۷ یا ۱۹ باشد، آن سال کبیسه خواهد بود.{{سخ}}
به طور مثال در تقسیم سال ۵۷۶۰ بر عدد ۱۹، عدد ۳ باقی می‌ماند که جزء سالهی کبیسه است.{{سخ}}
ماههایماه‌های عبری در ابتدا نام مشخص نداشتند و در تورات و سیر متون مذهبی و کهن یهود، ماههاماه‌ها با ذکر شماره (ماه اول، ماه دوم و....و…) نام برده شدهاند. بعدها در اثر حمله بخت النصر به سرزمین مقدس و به اسارت رفتن یهودیان به بابِل، با تاثیرتأثیر گرفتن از فرهنگ بابلی، ماههایماه‌های عبری نامهایی مخصوص به خود گرفتند.{{سخ}}
ترتیب ماههایماه‌های عبری با توجه به ماههایماه‌های ایرانی به شرح زیر هستند (لازم بهاست ذکر استشود که این ماههاماه‌ها هر سال در محدودهٔ ۲۰ روزه نسبت به ماههی ایرانی در نوسان هستند):{{سخ}}
 
{| class="wikitable" border=1
!ماه عبری
!تطابق تقریبی
!مدت به روز
|-
خط ۷۶:
|حِشوان
|آبان*
|۳۰–۲۹
|۳۰-۲۹
|-
|کیسلِو
|آذر*
|۳۰–۲۹
|۳۰-۲۹
|-
|طِوِت
خط ۹۲:
|اَدار (اول)
|اسفند **
|۳۰–۲۹
|۳۰-۲۹
|-
|ادار (دوم)
خط ۱۰۱:
** ماه ادار ۲۹ روزه است اما در سالهی کبیسه، ادار اول ۳۰ روزه خواهد بود.
 
چون دوران چرخش ماه به دور زمین سی روز کامل نیست بلکه ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه است و نمی‌توان اعلام اول ماه را در بخشی از روز اعلام کرد، همان طورهمان‌طور که در سفر بَمیدبار فصل ۱۱ و یه ۲۰ آمده استآمده‌است «تا روزهی یک ماه» و از این یه علما نتیجه گرفته‌اند که روزها را می‌توان برای شروع ماه برشمرد ولی ساعت‌ها را نه بدین خاطر برای کامل بودن روز، ماههی سال قمری را تقریباً بطور متناوب ۲۹ روزه و ۳۰ روز تعیین کرده‌اند.{{سخ}}
با دانستن زمان حلول ماه قبل (فعلی) و اضافه کردن زمان یک روز و دوازده ساعت و ۱۰۸۰٫۷۹۳ ساعت می‌توان زمان حلول ماه بعد را محاسبه نمود و با اضافه نمودن زمان ذکر شده به حلول ماه بعد و ماههی آتی حتی تا انتهی جهان می‌توان حلول ماههاماه‌ها را محاسبه کرد.{{سخ}}
طبق یهٔ که از تورات ذکر شد، خد. اوندآوند ماه نیسان را که خروج بنی اسرائیل از مصر در آن واقع شده است،شده‌است، اول ماههی عبری قرار داد و سیر ماههاماه‌ها به نسبت این ماه شمرده می‌شوند (طبق ترتیب فوق). اما مبدأ شمارش سال در تقویم عبری یا به عبارت دیگر آغاز سال نو (تقویمی) از ماه تیشری (هفتمین) محسوب می‌گردد. نیز روشن است که در سالهی ۱۳ ماهه، ماه اَدار دوم به ترتیب ماههاماه‌ها افزوده می‌شود. در این صورت مناسبت‌هایی که در ماه اَدار قرار دارند (مانند جشن پوریم) در دومین اَدار برگزار می‌گردند.{{سخ}}
در تقویم عبری، سه نوع «سال» از نظر تعداد روزهی آن وجود دارد. با توجه به این که سال قمری معادل ۳۵۴ روز و ۸ ساعت و ۴۸ دقیقه می‌باشد، برای سهولت در محاسبات، در هر دوره به ترتیب اولین سال (غیر کبیسه) را ۳۵۳ روز در نظر می‌گیرند و آن را سال «ناقص» می‌نامند. دومین سال ۳۵۴ روز بوده و سال «عادی» نام دارد و سومین سال ۳۵۵ روز و با نام «کامل» شناخته می‌شود. هر یک از این سالها اگر کبیسه باشد به ترتیب ۳۸۳ روز (سال ناقص)، ۳۸۴ روز (سال عادی) و ۳۸۵ روز (سال کامل) خواهد بود.{{سخ}}
یکی از دلیل تنظیم تقویم به روش مذکور آن است که تا حد امکان سه روز تعطیل مذهبی به طور متوالی واقع نشود. زیرا در اکثر اعیاد مذهبی، انجام کار به مدت یک یا دو روز حرام اعلام شده استشده‌است و قرارگیری این یام بلافاصله قبل یا پس از روز شنبه که در آن نیز کار کردن منع شرعی دارد، ایجاد اشکال می‌کند.می‌کند؛ لذا مقرراتی به شرح زیر دربارهدربارهٔ تقویم وضع شده‌اند:
# عید پسح هرگز از روز دوشنبه، چهارشنبه یا جمعه آغاز نمی‌شود.
# عید شاووعوت هرگز از روز سه‌شنبه، پنجشنبه یا شنبه آغاز نمی‌شود.
خط ۱۱۳:
جهت سهولت در تنظیم تقویم، دانشمندان یهود (مانند هارامبام- [[موسی بن میمون]]) جداول چند صد ساله یا حتی هزار ساله تقویم عبری را استخراج کرده‌اند که با اندک تجربه و دقت در قوانین، تقویم هر سال عبری قابل محاسبه است.{{سخ}}
به طور مثال، هم اکنون جداول تقویم عبری تا سال ۶۰۰۰ عبری (۲۴۰ سال ینده) تنظیم شده و آماده هستند.{{سخ}}
اول ماه نو عبری «رُوش حُودِش» نام دارد. در گذشته‌های دور، در این روز مراسم ویژه‌ای برگزار می‌شد اما امروزه تنها یک نوبت نماز اضافی به نام «موساف» به همراه متن ویژه «هَلِل» به معنی مدح خد. اوندآوند خوانده شده و یاتی از تورات نیز قرائت می‌گردد. هر چند که برگزاری مراسم سوگواری یا گرفتن روزه نیز در آن منع شده استشده‌است. در مورد ماههیی که ۳۰ روزه هستند، مراسم سال نو- روش حودش- ۲ روز برگزار می‌شود (روز سی ام ماه قدیم و روز اول ماه جدید).{{سخ}}
در یکی از شبهی بین هفتم تا چهاردهم هر ماه نیز دعایی به نام - دعی ماه نو» خوانده می‌شود و قدرت خد. اوندآوند در تنظیم مدارات و گردش اجرام آسمانی (مانند ماه) مورد ستایش قرار می‌گیرد.{{سخ}}
همچنین بنابر عقیده علمی یهود، هر ۲۸ سال یک بار منظومه شمسی و در مرکز آن خورشید، به نقطه و مداری که در روز خلقت قرار داشته استداشته‌است داخل می‌شود و به همین جهت در هر ۲۸ سال یک بار، مراسم ویژه شکرگزاری تحت عنوان «دعای آفتاب» برگزار می‌شود. آخرین دعی آفتاب در روز چهارشنبه ۴ نیسان سال ۵۷۴۱ عبری (۱۹ فروردین ۱۳۶۰ شمسی) بود و مراسم بعدی در روز پنجشنبه ۵ نیسان سال ۵۷۶۹ عبری (فروردین ۱۳۸۸ شمسی) برگزار خواهد شد.{{سخ}}
لازم بهاست ذکر استشود که تاریخ مراسم شرعی یهود (مانند بَرمیصوا و بَت میصوا- زمان به تکلیف رسیدن پسر و دختر- و سالگرد فوت) بر اساس تقویم عبری سنجیده می‌شوند.{{سخ}}
برای تبدیل تاریخ عبری به هجری شمسی، از اول فروردین الی ۲۲ شهریور رقم ۴٬۳۸۱ و از ۲۳ شهریور الی آخر اسفند رقم ۴٬۳۸۲ از سال عبری کسر می‌شود. برای مثال اردیبهشت ۵۷۶۰ با کسر ۴٬۳۸۱ معادل ۱۳۷۹ شمسی خواهد شد. برای تبدیل تقریبی سال عبری به میلادی باید ۳۷۶۰ سال را از تاریخ عبری کسر نمود.{{سخ}}
از مشهورترین مستخرجین تقویم عبری در ایران می‌توان از سلیمان کهن صدق یاد نمود و فرزند یشان آقای اسحاق کهن صدق نیز ادامه دهنده این راه هستند. در اکثر کشورهای یهودی‌نشین جهان، تقویمهای عبری مطابق با سال میلادی تنظیم و منتشر می‌شوند و در ایران رسم بر این بوده استبوده‌است که تقویم طبق سال عبری (از مهرماه) منتشر می‌شود.<ref>[http://www.iranjewish.com/Essay/Essay85.htm وبگاه انجمن کلیمیان ایران - تقویم عبری]</ref>
 
{{مناسبت‌های ماه‌های عبری}}
خط ۱۲۷:
! نام به عبری
! لفظ نام
! تعداد ماههاماه‌ها
! تعداد روز
! زمان ابتدای سال میلادی