تاریخ سیستان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Behaafarid (بحث | مشارکتها) |
ویرایش کلی |
||
خط ۱:
'''تاریخ سیستان''' از کتاب‌های کهن به [[زبان فارسی]]
== تألیف کتاب ==
از این کتاب تنها یک نسخهٔ خطی به دست آمده است که تاریخ نوشتن نسخه، متعلق به سال [[۸۳۹]] [[خ.|خورشیدی]] (۸۶۴ قمری) و تاریخ تألیف آن سال [[۷۰۴]] [[خ.]] (۷۲۵ ق.) است. این کتاب تألیف یک نفر نیست، بلکه دو یا سه نفر یکی پس از دیگری آن را به نگارش درآورده‌اند.
[[محمدتقی بهار]] در اینباره نوشته است: «مؤلف تاریخ سیستان، مولانا شمس‌الدین محمد موالی بوده که تا زمان تاج‌الدین ابولفضل (۴۴۸ [قمری]) را به رشته تحریر کشیده و محمود بن یوسف اصفهانی، بار دیگر آن تاریخ را از سنهٔ ۴۶۵ تا سنهٔ ۷۲۵ [قمری] به طریق اختصار به پایان برده است».
== ساختار کتاب ==
در صورت کنونی، کتاب در دو بخش مجزا با سبک‌های متمایز نوشته شده‌است. بخش اول که کتاب بخش اعظم آن نیز هست سبکی بسیار کهن دارد و به‌احتمال متعلق به قرن پنجم هجری قمری است. قسمت دوم کتاب در قرن هشتم نوشته شده‌است و کسی شرح حوادث بعد را به طور خیلی خلاصه ضمیمهٔ کتاب کرده‌است. بخش اول کتاب بیش از ده برابر بخش دوم است.
== اهمیت کتاب ==
در این کتاب اطلاعات ارزشمند تاریخی‌ای وجود دارد که در کتاب‌های دیگر یافت
*اطلاعاتی پیرامون آغاز شعر فارسی و نخستین شاعران پارسی‌گوی (که در دربار [[یعقوب لیث]] پدید آمدند)
*نقل سرود [[آتشکده کرکویه|آتشکدهٔ کرکوی]] که شاید یکی از قدیمی‌ترین سروده‌ها به زبان پارسی یا گویشی بسیار نزدیک به آن باشد.
*دو مورد اشاره به کتاب ''[[بندهشن]]'' (البته به صورت تحریف‌شدهٔ ''ابن دهشتی'') که از اهم آثار به‌جامانده به [[زبان پهلوی]] است و تا آنجا که می‌دانیم این تنها کتاب
همچنین مؤلف گاه اشارت‌هایی به شاهنامهٔ بزرگ (و همکنون مفقود) [[ابوالمؤید بلخی]] کرده‌است و مطالبی را بر اساس آن نوشته‌است. لیکن دقیقاً مشخص نیست که نقل قول صددرصد یا چیزی شبیه آن کرده یا تنها از مطالب آن استفاده کرده‌است.
== تصحیح
هنوز نسخهٔ دقیق و روشنی از این کتاب در دسترس نیست و نسخهٔ کنونی را [[محمد تقی بهار]] از روی نسخه‌ای مغلوط و ناتمام با رنج فراوان تصحیح کرده است.
نخستین بار این مجموعه در روزنامه ایران قدیم (از شمارهٔ ۴۷۴ تا ۵۶۴ مورخه ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۲ قمری) چاپ شد و بعدها بر اثر گردش روزگار، اصل آنچه به صورت پاورقی چاپ شده بود، به دست ملک‌الشعرای بهار افتاد و او با همان نسخهٔ منحصر به فرد به تصحیح آن پرداخت و برای چاپ در اختیار وزارت معرف ایران قرار داد.
محمدتقی بهار مقدمهٔ ارزنده‌ای بر این کتاب نوشته است و ویژگی‌های نثری این کتاب کهن را بیان کرده است و واژه‌های کهن آن را به دست داده است.
== نام کتاب ==
نام تاریخ سیستان در حقیقت نامی است که در پاورقی روزنامه ایران قدیم (اواخر دورهٔ قاجار) به آن داده شده است و معلوم نیست که نام اصلی این کتاب چه بوده است. هرچند که در بخش‌هایی از کتاب به نام‌های '''سیستان‌نامه'''، '''اخبار سیستان''' و '''فضایل سیستان''' هم برمی‌خوریم.<ref> نوایی، عبدالحسین، متون تاریخی به زبان فارسی، (ص ۱۳)</ref>
== نمونه‌ای از کتاب ==
در این بخش ماجرای سرودن نخستین شعر [[فارسی دری]] از قول تاریخ سیستان آمده است:
«... پس شعرا او [:[[یعقوب لیث صفاری]]] را شعر گفتندی به تازی:
{{شعر}}
{{ب| قد اکرم اللّه اهل المصر و البلد| بمُلک یعقوب ذوالاَفضال و العُدد}}
{{پایان شعر}}
... چون این شعر برخواندند او عالم نبود، درنیافت. محمد بن وصیف حاضر بود و دبیر رسایل او بود و ادب نیکو دانست و بدان روزگار نامهٔ پارسی نبود. پس یعقوب گفت: چیزی که من درنیابم چرا باید گفت؟ محمد وصیف پس شعر پارسی گفتن گرفت و پیش ازو کسی نگفته بود که تا پارسیان بودند سخن ایشان به رود بازگفتندی، بر طریق خسروانی، و چون عجم برکنده شدند و عرب آمدند، شعر میان ایشان به تازی بود و همگنان را علم و معرفت شعر تازی بود و اندر عجم کسی برنیامد که او را بزرگیِ آن بود پیش از یعقوب که اندرو شعر گفتندی، مگر حمزة بن عبداللّه الشاری و او عالم بود و تازی دانست. شعرای او تازی گفتند و سپاه او بیشتر همه از عرب بودند و تازیان بودند، چون یعقوب زنبیل و عمار خارجی را بکشت و هری بگرفت و سیستان و کرمان و فارس او را دادند، محمد بن وصیف این شعر بگفت:
{{شعر}}
{{ب| ای امیری که امیران جهان، خاصه و عام|بنده و چاکر و مولای و سگبند و غلام }}
{{پایان شعر}}
...
==منابع==
*[[عبدالحسین نوایی|نوایی، عبدالحسین،]] ''[[متون تاریخی به زبان فارسی]]''، [[سازمان سمت]]، ۱۳۷۵. (ص ۱۳ تا ۱۵)
*{{یادکرد|کتاب=تاریخ سیستان|کوشش=به تصحیح [[محمدتقی بهار]] (ملک‌الشعرا)|شهر=تهران|ناشر=معین|سال= ۱۳۸۱|شابک=ISBN 964-5643-96-1}}
*{{یادکرد|نویسنده=[[ذبیح‌الله صفا|صفا، ذبیح‌الله]]|کتاب=تاریخ ادبیات ایران (جلد اول)|شهر= تهران|ناشر=ققنوس|چاپ=بیستم|سال=۱۳۸۱|شابک=ISBN 964-311-013-3|صفحه=۱۴۹-۱۵۰}}
<references/>
[[رده:کتاب‌های فارسی]]
| |||