ویکی‌پدیا

مردم لک: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
DejaVu (بحث | مشارکت‌ها)
مدیران
۱۹٬۳۹۳ ویرایش‌ها
۲ تغییر آخر متن رد شد (توسط 5.201.149.179 و Hasanfathian) و برگردانده شد به نسخهٔ 20954702 توسط 158.58.120.87
Nahid royyni (بحث | مشارکت‌ها)
۲۶۸ ویرایش‌ها
این منبع توسط مدیران تایید شد و رستم التواریخ رد شد.
خط ۵:
|langs =[[زبان لکی]]
|rels =اسلام ([[شیعه]])، [[یارسان]]
|related= [[کرد]]ها، [[لر]]ها و دیگر [[اقوام ایرانی تبارایرانی‌تبار]]
}}
 
'''لَک''' نام یکی از اقوام ایرانی است که محل سکونت آنان در مناطق غربی ایران و اکثراً در استانهای [[کرمانشاه]]، [[لرستان]]، [[ایلام]] و [[همدان]] زندگی می‌کنند. زبان مادری آنها [[لکی]]، مذهب اکثریت آنها [[شیعه دوازده امامی]] و برخی نیز پیرو آیین [[یارسان]] یا [[اهل حق]] هستند.
 
== وجه تسمیه ==
لک در فارسی به معنی صدهزار بوده و احتمال می‌رود نام گذاری لک‌ها به خاطر جمعیت خانوار آنها بوده استبوده‌است. این جمعیت اتحادیه‌ای از قبایل کوچ‌رو بوده استبوده‌است.
 
== تاریخ ==
[[پرونده:Atabakan lor kochak.png|بندانگشتی|چپ|200px|گستره حکومت اتابکان‌ها و مناطق لک نشین]] در سال ۷۴۰ هجری در تاریخ گزیده نوشته حمدالله مستوفی لک‌ها قسمتی از کردها به حساب آورده شده‌اند و وی از مناطق لک نشین به عنوان یکی از شانزده ولایت کردستان یاد کرده استکرده‌است.<ref>رشید یاسمی، (کُرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او. ص ۱۷۲–۱۸۱)</ref> در کتاب منتخب التواریخ معینی که مربوط به سال ۸۱۶ه‍.ق است لک یکی از طوایف لر معرفی شده استشده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب| نام خانوادگی = نظنزی | نام = معین الدین | عنوان = منتخب التواریخ معینی | سال = 1387 | ناشر = تبیان | مکان = قم |}}</ref>
 
=== برخی نظریات ===
خط ۲۲:
 
[[هنری فیلد]] انسان‌شناس مشهور در کتاب «مردم شناسی ایران» می‌نویسد:<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = هنری | نام = فیلد| عنوان = مردم شناسی ایران| سال = 1343 | ناشر = انتشارات کتابخانه ابن سینا |مکان = تهران | صفحه = صفحه 209 | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
{{نقل قول| او می‌نویسد هم اکنون فرق بین [[مردم لر|لرها]] و لک‌ها فقط زبانشان است ولی از دوتبار جدا هستند.<ref>https://archive.org/stream/contributionstoa291fiel#page/174/mode/2up</ref>}} او در ادامه ایلات لک را در گروه [[ایلات لرستان]] طبقه‌بندی کرده استکرده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = هنری | نام = فیلد| عنوان = مردم شناسی ایران| سال = 1343 | ناشر = انتشارات کتابخانه ابن سینا |مکان = تهران | صفحه = صفحه 217 | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref>https://archive.org/stream/contributionstoa291fiel#page/174/mode/2up/search/bairanawand</ref> و البته ایلات [[بیرانوند]] [[سلسله]] [[دلفان]] را جز قوم [[لک]] به شماربه‌شمار آورده و ان‌ها را بزرگترین ایلات [[لرستان]] دانسته استدانسته‌است<ref>Contributions to the anthropology of Iran صفحه 175</ref>
 
[[کارل ریتر]] محقق و جغرافی دان المانی [[بیرانوند]] [[سلسله]] [[دلفان]] را بزرگترین ایلات [[لرستان]] محسوب کرده استکرده‌است<ref>https://books.google.co.uk/books/content?id=bMNjMIteErYC&pg=PA216&img=1&zoom=3&hl=en&sig=ACfU3U0bYVyVWb0YE6sCi-GXcjN-hOUNPg&ci=79%2C96%2C909%2C588&edge=0</ref><ref>I Die Pischkuh 38 0V Familien bestehen aus 4 Tribus Unterabthei Fa n ienz hi ingeii Sommer und Win 1 Dilfun 15 00 6 terlager s bei Rawlinson 2 Silasila 15 3 l st p 107 meist un 3 Wala Giriva 6 4 bekannte Ortsnamen 4 A malah 200 9 z diese letzteren sind Dil Nischin welche zu Khorramabad Kronland bebauen auch zu Seimarrah Ferhan Kuhdascht sie wandern nicht mehr II Die Puschtikuh 12 00 Familien gehören zu einem TribuS den Faili in 5 Abtheilungen Abhängig von ihnen sind 6 die Bajilan und 7 Bairanawand 4500 Familien und 8 dieHulilani 1500 Familien welche letzteren in den Umgebungen von Kermanschah Hausen und dem Gouvernement 500 Mann Fußvolk stellen 216 West Asien II Abtheilung IV Abschnitt 19</ref><ref>صفحه 216 Die Erdkunde Asien, Klaien, Arabien</ref>
 
لک‌ها به «طوایف وند» و لرها به «فیلی» شهرت داشتند. لک‌ها در واقع جنوبی‌ترین قبایل کرد به شماربه‌شمار می‌آمده‌اند که امروزه با طوایف لر آمیخته و همسان شده‌اند.<ref>http://www.ashayer.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=160</ref>
 
[[حمدالله مستوفی]] در زبدة التواریخ در مورد معنای واژه لر چنین گفته:<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-df0c8e2e2ac94ddda5fdcbc63a503cf7-fa.html |عنوان =لر | ناشر =لغتنامه دهخدا |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۰ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
خط ۳۲:
خاندان‌های لر کوچک ایل‌هایی بودند که در حدود بین [[عراق]] [[عجم]] و [[عراق]] [[عرب]] [[ییلاق]] و [[قشلاق]] می‌کردند و خراج خود را به دیوان [بغداد] می‌دادند و به بسیار کم فرمانروایی جداگانه‌ای داشتند. سرزمین [[لرستان]] به دو بخش [[لر کوچک]] و [[لر بزرگ]] بخش می‌شود.<ref>امان‌اللهی بهاروند، سکندر. قوم لر. آگه، ۱۳۹۱. ۷۷. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۹۱۳۵۸</ref> در کتاب [[تاریخ مغول]] در صفحه ۴۴۲ و در کتاب [[مجمل‌التواریخ گلستانه]] در صفحه ۲۰۴ به این شرح در خصوص سرزمین‌های لر کوچک و بزرگ آمده‌است:
{{نقل قول| لر کوچک همان است که حالیه هم آن را [[لرستان]] می‌گوییم و غرض از این قسمت اخیر که در آن ایام لر کوچک خواند می‌شده بیشتر ناحیه فیلی یعنی اطراف [[خرم‌آباد]] و اراضی پشت کوه بوده‌است. مراد از لر کوچک، ایلات لرستان، ایلام، بخشی از کرمانشاه و همدان و شمال شرقی عراق حالیه (شامل طوایف [لک] و [فیلی]) و مراد از لر بزرگ، ایلات [بختیاری]، [ممسنی] و [کهگیلویه] دانسته شده‌است یعنی به خلاف تقسیم فوق.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.mibosearch.com/Dictionary.aspx?wId=18225&DicName=dehkhoda&word=اتابکان+لرستان|عنوان =اتابکان لر کوچک | ناشر =میبو سرچ |تاریخ = |تاریخ بازدید =۶ آبان ۱۳۸۹|زبان=فارسی}}</ref>}}<ref>پشتدار، علی محمد. لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. ج. ۷. علوم انسانی «ایران شناخت»، ۱۳۷۶. ۱۶۰ تا ۱۸۳. بازبینی‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴</ref>
[[رضاقلی‌خان هدایت]]، در مورد قلمرو جغرافیای لر کوچک می‌نویسد:{{سرخط}}مخفی نماناد که لر کوچک که در خرم‌آباد و خاوه و الشتر و صدمره [صیمره=سیمره در مشرق و جنوب شرقی استان ایلام] و یدمن [هندمینی] سکنی دارند جمعی بوده‌اند و هستند و عرض ولایت ایشان بر جنوب عراق واقع است از طرفی به همدان و قلمرو علیشکر بهارلوی ترکمان و طرفی بالکان خوزستان متصل است، و طول آن ولایت از قصبه بروجرد الی بغداد و سایر محال تخمینا یکصد فرسخ است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=رضا قلی خان هدایت|کتاب=تاریخ روضه الصفای ناصری|سال=1380|فصل=|صفحه=6662|جلد=|زبان=}}</ref> {{سخ}}دینور که یکی از مراکز عمده مردمان لک می‌باشد نزدیک به دو قرن پایتخت حکومت کردهای برزیکانی بوده استبوده‌است.<ref>کتاب دینور پایتخت فراموش شده قوم کرد، تألیف برومند اعظمی پور</ref> بیشترین نبردهای
[[‏کریم خان زند]] پادشاه لک زبان ایران زمین با حاکمان لر بود.<ref>http://newtadbir.ir/کریم-خان-زند-پادشاهی-لک-زبان/</ref>
[[‏کریم خان زند]] بنیانگذار سلسله پادشاهی زندیه در جملهای چنین می‌گوید: (اگر شما ما را لر ساده بی وقوفی پنداشتهاید اشتباه کردهاید ‏) و بسیاری سخنان دیگر از این پادشاه زند در کتاب ‏[[رستم التواریخ]] اثری از محمدهاشم آصف از مورخین دوره زندیه و اوایل دوره قاجار، به ثبت رسیده است<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=آصف| نام=محمدهاشم| عنوان=رستم التواریخ| سال=1357| ناشر=امیرکبیر| مکان=تهرن|شابک=}}</ref>
 
== زبان ==
خط ۴۰:
پروفسور [[رودیگر اشمیت]] در کتاب [[راهنمای زبان‌های ایرانی]] لکی رو یک زبان کردی معرفی می‌کند<ref>کتاب راهنمای زبان‌های ایرانی صفحه 328</ref><ref>https://archive.org/stream/CompendiumLinguarumIranicarum1989/Schmitt1989CompendiumLinguarumIranicarum#page/n339/mode/2up/search/4.1.2.3.2.3</ref>
بیشتر زبانشناسان لکی را در شاخه [[گویش‌های جنوبی کردی]] طبقه‌بندی می‌کنند،<ref>Windfuhr, G. (۲۰۰۹). The Iranian Languages, Routledge, p. ۵۸۷</ref><ref>Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden (Reichert) 2000.</ref><ref>Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden (Reichert) 1989.</ref><ref>V. Minorsky, “Lak”, Encyclopaedia of Islam.</ref> اتنولوگ آن را یک زیرشاخه چهارم [[زبان کردی|کردی]] طبقه‌بندی می‌کند.<ref name="Ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lki Ethnologue report for Laki]</ref> بعد از تحقیقات اسکار مان و کارل هادانک همهٔ زبان شناسان و برخی از دانشمندان دیگر زبان لکی را درشاخهٔ شمال غربی زبان‌های ایرانی قرار دادند اما به تازگی برخی از زبانشناسان بر اساس یک رویکرد علمی جدید که آغاز کرده‌اند به طور کلی در مورد این شیوهٔ طبقیه بندی شک دارند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/lak-tribe Both of these linguists declared that Laki was related to Kurdish and different from Lori. Since then, all linguists and other scholars consider Laki to be included in the Northwest group of Iranian language and include Lori among the Southwest group of Iranian languages. It has been only recently that some linguists, on the basis of a new scientific approach, have begun to have doubt about this kind of classifications in general.]</ref>
اسکار مان معتقد بود لکی تفاوت‌هایی با سایر گویش‌های کردی دارد اما از لری نیز جدا است بنابراین در دسته‌بندی وی لکی به عنوان یک دسته جدا از گویش‌های جنوبی زبان کردی دسته‌بندی شده استشده‌است.<ref name=lak-tribe /><ref name=lak-tribe /> [[محمد دبیرمقدم]] در کتاب رده شناسی زبان‌های ایرانی [[لکی]] را به عنوان زبانی مستقل طبقه‌بندی کرده استکرده‌است. وی در این پژوهش بر لهجه [[دلفان]] و [[کوهدشت]] متمرکز بوده استبوده‌است.<ref>[http://rjhll.basu.ac.ir/article_699_0.html کتاب رده شناسی زبان‌های ایرانی]</ref>
 
== دین ==
خط ۴۶:
 
== تبارشناسی ==
[[حمدالله مستوفی]] درقرن هفتم اعتقاد داشته که طوایف لک از[[کردستان سوریه]] کنونی کوچ کرده‌اند و این نظریه را می‌توان به علت شباهت زبان لکی اصیل با هورامی و [[کرمانجی]] تصدیق کرد.<ref name="ReferenceB">به نقل از محمدعلی سلطانی، ایلات و طوایف کرمانشاهان، جلد۲، صفحهٔ ۶۴۹</ref> چنین به نظر می‌رسد که روند اخذ هویت [[کردی]] که از سده‌ها پیش مردم [[گوران (منطقه)|گوران]] مناطق [[اردلان]] (به مرکزیت سنندج) و سرزمین کرمانشاه دربر گرفت،<ref name="akupof" /> در منطقه لک‌نشین تکمیل نشده و باعث مناقشه‌آمیز بودن موضوع تعلق قومیتی لک‌ها شده‌است.نتیجتاً چنین به نظر می‌رسد که لکی از هر دو زبان کردی‌تبار و لری تبارلری‌تبار عناصری داراست.<ref name="akupof">آکوپوف، گ.ب. حصارف، م.ا. ترجمه سیروس ایزدی، کردان گوران، مسئله کرد در ترکیه: از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان، تهران: انتشارات زوار، ۱۳۸۶/۲۰۰۷، صص۸۸–۹۱.</ref><ref>لطفی، احمد، طوایف پراکنده، ص۷۲ پی‌نوشت</ref><ref name=encyclopaediaislamica>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=346 |عنوان= بالَه وند (یا بالَوَنْد)| ناشر = دانشنامه جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۰ دسامبر ۲۰۱۳}}</ref> لک‌های [[پیشکوه]] قویاً خود را لر می‌دانند و لک‌های [[پشتکوه]] پیوندهای قوی فرهنگی هم با لرها و هم با کردها نشان می‌دهند.<ref>Anonby, Erik John, [http://anonby.balafon.net/wp-content/uploads/2007/03/laki-article-typset.pdf Kurdish or Luri?] Laki’s disputed identity in the Luristan province. بازدید: مه ۲۰۱۰. (PDF)</ref>
 
۷۰ درصد واژگان لکی با زبان فارسی مشترک است. ۷۸ درصد با [[لری خرم‌آبادی]] و ۶۹ درصد با لری شمالی.<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lki Ethnologue report for language code: lki<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
خط ۵۶:
 
برخی منابع لکی را در [[زنجیره گویشی|پیوستار]] تدریجی [[فارسی]]-[[لری]]-[[کردی]] در میان لری و کردی گورانی قرار داده‌اند.<ref>Anonby, Erik John, [http://anonby.balafon.net/wp-content/uploads/2007/03/laki-article-typset.pdf Kurdish or Luri?]</ref><ref>Laki’s disputed identity in the Luristan province. ص. ۱۵، بازدید: آوریل ۲۰۰۹. (پی‌دی‌اف)</ref><ref>نقل منابع از ایزدپناه، ح. فرهنگ لکی، مؤسسه فرهنگی جهانگیری، تهران ۱۳۶۷خ، ص ۱۱.</ref> اتنولوگ لکی را در دسته لری ودر زیرشاخه چهارم زبان کردی قرارداده است.<ref>B. Grimes, (ed.), Luri, in Ethnologues (13th edition), Dallas 1996, p.677</ref>
ماری شیل محقق انگلیسی لک‌ها را بعنوان قومی مستقل در کنار لرها و کردها معرفی کرده استکرده‌است.<ref>شیل، ماری. نظری اجمالی بر آداب و زندگی ایرانیان. لندن: ۱۸۵۱</ref>
[[رومن گیرشمن]] باستان‌شناس معروف فرانسوی لک‌ها را بعنوان قومی مستقل و قدیمی معرفی می‌کند. گیرشمن لک‌ها را از نژاد سکاها می‌داند.<ref name="ReferenceA">گیرشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین. نگاه، تهران: ۱۳۸۸</ref>
"'''معین الدین نطنزی'''" مؤلف کتاب [[منتخب‌التواریخ]] به سال ۸۱۶ هجری لک‌ها را یکی از طوایف اصلی قوم لر می‌داند و می‌نویسد: چون قوم لر در آن موضع (مانرود) بسیار شدند و بعد از آن هر قبیله به جهت علفخواری (چرای احشام) رو به موضعی نهادند، بعضی به لقب و بعضی به اسم موضعی که قرار گرفتند نام قبیله بدان مشهور شد، مثل روزبهانی، فضلی، داود عباسی، ایازکی، عبدالمالکی و ابوالعباسی که به نام پدر موسوم اند و سلوزی، جنگروی، لک، هسته، کوشکی، کارند، سنوبدی، الانی، زخوارکی، زنگنه، براوند (بیرانوند)، مانکره‌ای، رازی، سلگی و جودکی که به اسم مواضع خود مشهورند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = نطنزی | نام = معین الدین | عنوان = منتخب التواریخ| سال = 1336 | ناشر = انتشارات خیام |مکان = تهران | صفحه = 53 | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
خط ۶۲:
=== نظریه کردی‌تبار ===
دانشنامه جهان اسلام مردم لک را [[کرد]] تبار معرفی می‌کند<ref>Author(s): Minorsky, V. 1. The most southern group of Kurd tribes in Persia. According to Zayn al-ʿĀbidīn, their name (Läk, often Läkk) is explained by the Persian word läk (100,000), which is said to have been the original number of families of Lak. The group is of importance in that the Zand dynasty arose from it. The Lak now living in northern Luristān [ q.v.] are sometimes confused with the Lur (Zayn al-ʿĀbidīn), whom they resemble from the somatic and ethnic point of view. The facts of history, however, show that the Lak have immigrated to their present settlements from lan… Source: Encyclopaedia of Islam, Second Edition</ref><ref>http://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=lak&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&s.rows=20&search-go=Search</ref><ref>دانشنامه جهان اسلام آخرین ویرایش به زبان انگلیسی</ref>
لک‌ها جنوبی‌ترین گروه از طوایف کرد ایران هستند.<ref>دایرة المعارف اسلامی، ذیل واژه لک</ref><ref>عبدالله شهبازی، مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر، تهران:1369، ص134</ref><ref>http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/*-COM_0562</ref> [[حمدالله مستوفی]] درقرن هفتم اعتقاد داشته که طوایف لک از[[کردستان سوریه]] کنونی کوچ کرده‌اند واین نظریه را می‌توان به علت شباهت زبان لکی اصیل با هورامی و [[کرمانجی]] تصدیق کرد.<ref name="ReferenceB" />{{سرخط}}در شرفنامه [[شرف خان بدلیسی]] (تاریخ نویس کُرد) لک‌ها به عنوان قبیله‌ای از کردها معرفی شده استشده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده =Erika Glassen |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/bedlisi-saraf-al-din-khan-b |عنوان =BEDLĪSĪ, ŠARAF-AL-DĪN KHAN | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ =۱۵ دسامبر ۱۹۸۹ |تاریخ بازدید = ۲۱ فوریه ۲۰۱۶}}</ref> [[ولادیمیر مینورسکی]] معتقد است لک‌ها قبایلی از کردها بوده‌اند که به سکونتگاه فعلی خود کوچ کرده و در اثر همزیستی با مردمان بومی فرایند ادغام فرهنگی و قومی میان لک‌ها و بومیان صورت گرفته استگرفته‌است.<ref name="lak-tribe" />{{سخ}}
از این نظر در بسیاری از مواقع لک‌ها با همسایگان خود به خصوص در جنوب و به خصوص با لرها اشتباه گرفته می‌شوند. این در حالی است که زبان لکی با لری متفاوت است.<ref name="lak-tribe" /> برخی از مسافرانی که از لرستان دیدن کرده‌اند در توصیف لک‌ها و لرها، لک‌ها را با قد بلندتر و زنان آنان را زیباتر از زنان لر معرفی می‌کنند و اینکه چنین دیدگاهی بتواند از نظر فیزیولوژیکی و دلیلی بر مهاجر بودن لک‌ها باشد به طور کامل مورد تأیید نیست.<ref name="lak-tribe" />
 
در جدول مقاله عشایر [[دانشنامه ایرانیکا]] به ترکیب بندی قومی و برخی از نظریات محققان بزرگ جهان در مورد تخمین جمعیتی [[ایلات ایران]] در [[قرن نوزدهم]] اشاره می‌کند که در آن محققان بزرگی مانند [[جورج کرزن|لرد کرزن]]، زولتاریو، [[آلبرت هوتوم-شیندلر|شیندلر]] و… لکها را در مجموعه کردها و جدا از لرها آورده‌اند.<ref name=ToolAutoGenRef1>{{یادکرد وب|نویسنده =F. Towfīq |نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/asayer-tribes |عنوان =AŠĀYER | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = ۱۵ دسامبر ۱٩٨٧|تاریخ بازدید = ۱۶ آگوست ۲۰۱۱}}</ref> هنری راولینسون می‌گوید: گروه زیادی از کردها در لرستان زندگی می‌کنند، این طوایف لک بیشتر در شمال لرستان هستند.<ref>دو سفرنامه دربارهٔ لرستان،c.j.edmonds، ترجمه اسکندر امان‌اللهی بهاروند و لیلی بختیار1917</ref>{{سرخط}}دهخدا در مورد لک‌ها می‌گوید:کردهای لکی در لرستان ساکن و خوش هیکل و تنومندند. رنگ آنها گندمی و مویشان سیاه یا خرمایی تیره است.<ref>لغت نامه دهخدا، لکی</ref> درکتاب دانشنامه جهان اسلام آمده استآمده‌است که: در لرستان قدیم برخی اقوام کرد (قبایل لک درشمال وهمچنین فیلیها وایل محکی) زندگی می‌کنند.<ref>the encyclopaedia of islam by sir h.a.r.gibb,volume v،page823</ref>
 
=== نظریه لری تبارلری‌تبار ===
برخی محققان را عقیده بر این است که قوم لر را نخستین بار [[بهرام گور]] از هندوستان به ایران آورد و آنها مطربان و نوازندگان چیره‌دستی بودند که اوقات فراغت پادشاه و بزرگان را با ساز و آواز پر می‌کردند. اینکه بهرام‌گور عده‌ای را از هندوستان آورده و در جایی مسکن داده باشد مستند است حتی اگر ایشان را به لُر یا لوری خطاب کرده باشند و شاید لوریان دوره [[ساسانی]] لقبی شده برای همه قبایل و ایلات آن منطقه که گاهی دست به چپاول هم می‌زدند:
در گزارشی که برای دولت [[قاجار]] در سال ۱۲۱۵ شمسی بمنظور سنجیدن درآمد و مالیات قوای نظامی منطقه‌ای جمع‌آوری شده، ایلات ایران را در دو گروه طبقه‌بندی کردند، گروه ایرانی‌تبار و گروه غیرایرانی که گروه ایرانی را به دو بخش تقسیم کرده شامل عشایر کرد و عشایر لر و بخش اول که شامل عشایر لر می‌باشد به چهار بخش [[لک]] یا [[زند]] و [[بختیاری]] و [[ممسنی]] و [[فیلی]] تقسیم می‌شود. عشایر فیلی در نزدیکی خرم‌آباد، که بخشهایی از آن به طور فصلی به جایی با فاصله سه روز پیاده‌روی تا بغداد مهاجرت کردند.<ref name=ToolAutoGenRef1 />▼
{{شعر}}
{{ب|ازان '''لوریان''' بر گزین ده هزار|نر و ماده بر زخم بربط سوار}}
{{ب|به ایران فرستش که رامشگری|کند پیش هر کهتری بهتری<ref>[[شاهنامه]] نسخه مسکو. جلد هفتم. ملحقات، ص ۵۵۱</ref>}}
▲{{پایان شعر}}در گزارشی که برای دولت [[قاجار]] در سال ۱۲۱۵ شمسی بمنظور سنجیدن درآمد و مالیات قوای نظامی منطقه‌ای جمع‌آوری شده، ایلات ایران را در دو گروه طبقه‌بندی کردند، گروه ایرانی‌تبار و گروه غیرایرانی که گروه ایرانی را به دو بخش تقسیم کرده شامل عشایر کرد و عشایر لر و بخش اول که شامل عشایر لر می‌باشد به چهار بخش [[لک]] یا [[زند]] و [[بختیاری]] و [[ممسنی]] و [[فیلی]] تقسیم می‌شود. عشایر فیلی در نزدیکی خرم‌آباد، که بخشهایی از آن به طور فصلی به جایی با فاصله سه روز پیاده‌روی تا بغداد مهاجرت کردند.<ref name=ToolAutoGenRef1 />
زین‌العابدین شیروانی نویسنده کتاب تاریخی [[بستان‌السیاحه]] در سدهٔ نوزدهم، لک‌ها به عنوان یکی از ایل‌های [[لر]] می‌نامد.<ref>شیروانی، زین‌العابدین، بستان‌السیاحه، تهران: کتاب‌خانهٔ سنایی، حدود ۱۹۸۰.</ref> در دوران معاصر نیز ح. ایزدپناه نویسنده فرهنگ لکی، کرد دانستن لک‌ها را یک «سوءتفاهم» و ناشی از استفاده واژه [[کرد]] از قدیم در معنی مردمان کوچ‌نشین ایرانی‌تبار در سراسر منطقه می‌داند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ایزدپناه | نام = حمید | عنوان = فرهنگ لکی | سال = ۱۳۶۷ | ناشر = مؤسسه فرهنگی جهانگیری |مکان = تهران | صفحه = ۱۰ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>{{سخ}}
اسکندر بیک ترکمان مورخ دوران صفویه در جلد اول کتاب ''عالم آرای عباسی'' لک‌ها را لر و مناطق لک‌نشین را جزء لرستان و لر کوچک ذکر می‌کند، او می‌نویسد:
سطر ۷۸ ⟵ ۸۲:
سکندر امان‌اللهی نویسنده و انسان‌شناس، در کتاب ''قوم لر'' می‌نویسد:
گویش لکی جزو لری است که با گویش‌های هورامی و کردی جنوبی همبستگی زیادی دارد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = امان‌اللهی بهاروند | نام = اسکندر | عنوان = قوم لر | سال = ۱۳۷۰ | ناشر = انتشارات آگاه |مکان = تهران | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>{{سخ}}
رحیمی عثمانوندی که خود از لک‌های هلشیِ (فیروزآباد) کرمانشاه است{{مدرک}} در کتاب ''بومیان دره مهرگان'' می‌نویسد: ''لک‌ها در فرهنگ و منش‌های تباری با لر وکردها همانند و در تمام وجوه اعتقادی و کنش‌های فرهنگی و بومی با یکدیگر همسان و همانندند و تنها از حیث گویش تفاوت‌هایی با هم دارند.''<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = رحیمی عثمانوندی | نام = رستم | عنوان = بومیان دره مهرگان | سال = 1379 | ناشر = ماهیدشت |مکان = ماهیدشت | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>{{سخ}}
علیمردان عسگری عالم مؤلف کتاب‌های ''ادبیات شفاهی قوم لر و فرهنگ واژگان لری که خود از لک‌های الشتر است لک‌ها را شاخه‌ای از قوم لر دانسته و مدعی‌است پیشتاز عرصه شعر و ادب در غرب کشور هستند. وی واژه‌های لکی و فیلی را تحت عنوان فرهنگ واژگان لری گردآوری کرده استکرده‌است و قسمت عمده‌ای از کتاب ادبیات شفاهی لر زبانان را به ادبیات لکی اختصاص داده استداده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = عسگری عالم | نام = علیمردان | عنوان = ادبیات شفاهی قوم لر | سال = ۱۳۸۸ | ناشر = انتشارات آرون |مکان = تهران | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
[[ملا منوچهر کولیوند]] شاعر لک در شعری بدین مضمون خود را لر معرفی می‌کند.{{مدرک}}
{{شعر}}
{{ب|گفت کی لر بچه گر من در برویت واکنم|در بر اهل نهاوند خویش را رسوا کنم}}
{{پایان شعر}}
کتاب [[شاهنامه لکی]] که به دستور رستم شاه عباسی [[اتابکان لرستان|اتابک لرستان]] سروده شده استشده‌است این نظریه که لک‌ها در زمان صفویه به درون خاک لرستان مهاجرت کرده‌اند را مورد تردید قرار می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ایزدپناه | نام = حمید | عنوان = شاهنامه لکی | سال = ۱۳۸۴ | ناشر = انتشارات اساطیر |مکان = تهران | شابک = ۹۶۴–۳۳۱–۲۸۵–۲ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>{{سخ}}
اسفندیار غنضفری امرایی (گردآورندهٔ دیوان ملا پریشان) معتقد است که ملا پریشان لرستانی شاعر لک که در قرن هشتم هجری می‌زیسته در این بیت خود را لر معرفی می‌کند:<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = غضنفری امرایی | نام = اسکندر | عنوان = دیوان ملاپریشان لرستانی | شابک = 2_36_2707_964_978 | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
{{شعر}}
سطر ۹۴ ⟵ ۹۸:
[[پرونده:قوه لکی.jpg|بندانگشتی|قوه لکی |چپ|150px]] [[File:P amirahmadi 1.jpg|thumb|سپهبد احمد آقا امیر احمدی در لباس رزمی عشایر لک|چپ|150px]]
{{اصلی|لباس لکی}}
لباس لکی (به لکی: پرتاڵ له‌کی) لباس سنتی لکی برگرفته از فرهنگ، دین و… مردمان لک در گذشته و حال است؛ و از نمادهای مهم مردم لک می‌باشد. کاربرد این پوشاک در بین مردم لک به قدری فراگیر بوده استبوده‌است که اشعاری هم به این مضمون سروده‌اند. این لباس بر حسب شغل و فصل‌های سال و سن افراد دچار دگرگونی می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= عسکری عالم |نام= علیمردان |کتاب= ادبیات شفاهی قوم لُر | ناشر= آرون |سال= ۱۳۸۸، صفحه ۸۱}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= پهلوانی|نام= لیلا|کتاب= مستندنگاری البسه محلی لرستان | ناشر= اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان لرستان – معاونت صنایع دستی |سال= بهار ۱۳۹۲}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= رشیدی مفرد|نام= ناهید|کتاب= گزارش تکمیلی مردم نگاری شهرستان الشتر| ناشر= پژوهشکده مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان لرستان|سال= تیر - مرداد ۱۳۸۵}}</ref><ref name="mehrnews">{{یادکرد وب |نویسنده = مهدی زینی |نشانی= http://lakha.ir/پوشش-سنتی-مردم-لک/|عنوان=پوشش سنتی مردم لک}}</ref>
{{-}}
 
سطر ۱۰۴ ⟵ ۱۰۸:
سازمان امور عشایری ایران سرزمین محل سکونت مردم لک را اینگونه توصیف می‌کند:
 
{{نقل قول|ایلات و طوایف لک در شمال و شمال غربی لرستان سکونت دارند و سرزمین لک نشین به صورت خط منحنی در دره‌های رودخانه سیمره میان [[بروجرد]]، [[نهاوند]]، [[خرم‌آباد]]، [[کرمانشاه]] و [[ایلام]] قرار گرفته استگرفته‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = سازمان امور عشایری ایران |نشانی=http://ashayer.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=160 |عنوان= ایلات ایران}}</ref>}}
 
در تاریخ‌های گذشتگان از جمله تاریخ گزیده نوشته حمدالله مستوفی از شانزده ولایت به عنوان کردستان یاد شده‌است. [[حمدالله مستوفی]] در سال ۷۴۰ هجری نخستین کسی بود که اسم کردستان و شانزده ولایت آن را آورده‌است:<ref>[[رشیدیاسمی]] (کُرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او. ص ۱۷۲–۱۸۱)</ref>
سطر ۱۱۱ ⟵ ۱۱۵:
 
=== جمعیت ===
هیچ سرشماری قابل اعتمادی از جمعیت لک‌ها در دست نیست. در یک مطالعه در سال ۱۹۹۲ میلادی جمعیت لک‌ها یک و نیم میلیون نفر برآورد شده استشده‌است (بر پایه [[مهرداد ایزدی]]). از آنجا که لک‌ها ۳۰ تا ۴۰ درصد جمعیت چهار استان را تشکیل می‌دهند، جمعیت آنها در سال ۲۰۰۹ می‌بایستی بیش از ۲ میلیون نفر باشد. بر پایهٔ گفتهٔ [[رحیم عثمانی]] بیش از ۶۵ درصد از جمعیت [[استان لرستان]] را لک‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین مناطق لک‌نشین زیادی هم در کشورهای همسایه وجود دارد.<ref name=lak-tribe />
 
به نظر می‌رسد که بررسی‌های انجام شده از جمعیت مردم لک دقیق نمی‌باشد. دانشنامه اتنولوگ تعداد مردم لک را ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ در (سال ۲۰۰۰) می‌داند.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=Laki | وب‌گاه=Ethnologue | پیوند=https://www.ethnologue.com/language/lki | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2016-12-20}}‏</ref>
سطر ۱۱۸ ⟵ ۱۲۲:
از ویژگی‌های لک‌ها، داشتن فرهنگ غنی مکتوب است. برخی آثار سرایندگان لک در تذکره به همت اسفندیارخان غضنفری تحت عنوان «گلزار ادب لرستان» گردآوری شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=Ghaz̤anfarī | نام=Isfandiyār | عنوان=Gulzār-i adab-i Luristān: majmūʻah-i ās̲ār-i shāʻirān va nigārandigān-i Luristān | ناشر=Mafāhīm | مکان=Tihrān | سال=1378 | شابک=964-5523-56-7 | زبان=lo | صفحه=}}‏</ref> شاعران برجسته‌ای از حوزه کولیوند (الشتر) مانند [[ملا پریشان]]، [[ملا منوچهر کولیوند]] شعرهایی به این زبان سروده‌اند.
 
یکی مهمترین و گران‌ترین آثار ادبی زبان لکی را می‌توان [[شاهنامه لکی]] دانست؛ که به همت [[حمید ایزدپناه]] گردآوری شده استشده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=ایزدپناه |نام=حمید |کتاب=شاهنامه لکی |تعداد صفحات= ۲۹۲ | ناشر=اساطیر | شابک=964-331-285-2}}</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
سطر ۱۳۸ ⟵ ۱۴۲:
راولنیسون، هنری / سفرنامه راولینسون؛ گذر از زهاب به خوزستان/ ترجمه سکندر امان‌اللهی بهاروند/ انتشارت آگاه ۱۳۶۲
 
رود کردستان نام قبلی رود جراحی است در همهٔ کتابهای قدیمی این رود به اسم کردستان معرفی شده استشده‌است.
 
سعیدیان، عبدالحسین / دائرةالمعارف سرزمین و مردم ایران / انتشارات مجله علم و زندگی ۱۳۶
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/مردم_لک»