دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز حذف پیوند تاریخ (سال‌ها و روزهای خورشیدی) با استفاده از AWB |
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر |
||
خط ۱۴:
|معاون پژوهشی =
|کارمندان =
|
|دانشجویان =
|کاردانی =
خط ۲۶:
'''دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران''' یکی از دانشکده‌های [[دانشگاه تهران]] است که در زمینه آموزش و پژوهش در رشته‌های [[جغرافیای طبیعی]]، [[جغرافیای انسانی]]، [[جغرافیای سیاسی]]، [[سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی]] فعالیت می‌کند.
پیشینه آموزش و فعالیت‌های جغرافیای دانشگاهی به [[دارالفنون]] در [[دوره قاجار]] برمی‌گردد. در دورهٔ [[دودمان پهلوی|پهلوی]] علوم «تاریخ و جغرافیا» نخست به عنوان یک رشته دانشگاهی آموزش داده می‌شد، اما با گسترش فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی جغرافیا در [[دانشگاه تهران]]، رشته جغرافیا در سال تحصیلی
== پیشینه ==
پیش از بنیان [[دارالفنون]]، [[میرزا تقی خان امیرکبیر]] در گسترش دانش جغرافیا، که مانند سایر علوم در غرب دگرگون شده و گسترش یافته بود، اقداماتی انجام داد. وی از اهمیت و تأثیر جغرافیا در رشد آگاهی ایرانیان از مسائل جهانی آگاه بود. برای نمونه، در زمان اقامتش در تبریز در دوره ولایت عهدی [[ناصرالدین‌شاه قاجار|ناصرالدین شاه]]، پس از پایان مأموریتش در [[ارزروم]] مترجم خود را به ترجمه کتابی جغرافیایی گماشت. همچنین در آغاز دوره صدراعظمی، امیر کبیر هزینه چاپ کتاب فلوغون رفائیل با عنوان «جهان‌نما» را که از [[زبان فرانسه]] ترجمه شده بود پرداخت در حالی که چنین اقدامی از سوی وی
{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | جلد =۱ | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد | صفحه =۲۵-۲۶ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>▼
=== دارالفنون ===
جغرافیای جدید در ایران با تأسیس دارالفنون در سال [[۱۲۶۸ (قمری)|۱۲۶۸ هجری قمری]] آغاز شد.<ref name=momeni /><ref name=hashemian /><ref name=ganji />
در نخستین سالهای گشایش دارالفنون، جغرافیا توسط آموزگاران عمومی و غیرمتخصص تدریس می‌شد،<ref name=ganji /><ref name=adamiat>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =آدمیت | نام =فریدون | عنوان = امیرکبیر و ایران | سال = ۱۳۵۴ |مکان = تهران | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
▲{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =آدمیت | نام =فریدون | عنوان = امیرکبیر و ایران | سال = ۱۳۵۴ |مکان = تهران | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>، اما با آغاز تدریس این علم توسط [[عبدالغفار نجم‌الدوله|میرزا عبدالغفار خان اصفهانی ملقب به نجم‌الدوله]]، [[ستاره‌شناس]] [[قاجاریه|دوره قاجار]]، اهمیت جغرافیا در دارالفنون افزایش یافت. اهمیت نقش نجم الدوله از این جهت بود که نخستین کتاب جغرافیایی را با عنوان «جغرافیا: طبیعی و سیاسی» در سال ۱۲۵۹ خورشیدی به [[زبان فارسی]] در [[تهران]] به چاپ رساند.<ref name=rajabloo>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =رجبلو | نام =نیما | عنوان = بررسی سیر تحولات جغرافیای سیاسی در ایران از تاسیس دارالفنون تا زمان حاضر | دیگران = دکتر دره میرحیدر |نوع=پایان‌نامه کارشناسی ارشد | سال = شهریور ۱۳۸۴ | ناشر =دانشگاه تهران| تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref name=jalali>
شاگردانی چون [[میرزا رضاخان نجمی]] ملقب به مهندس‌الملک (از نویسندگان [[دوره قاجار]]) و [[عبدالرزاق بغایری]] زیر نظر نجم‌الدوله پرورش یافتند.<ref name=ganji29>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | جلد =۱ | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد | صفحه =۲۹| تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref name=jalali>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =جلالی | نام =نادره | عنوان = «خدمات نجم‌الدوله در عهد ناصری» در زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم‌میرزا عبدالغفارخان نجم‌الدوله | سال = ۱۳۸۳ |مکان = تهران |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =۷۸–۷۹ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
از دیگر کارهای نجم الدوله در زمینه جغرافیا می‌توان به [[نقشه‌برداری]] از شهرهای [[قم]]، [[کاشان]] و [[خرم‌آباد]]، ترسیم نقشه اراضی تهران، بررسی رودهای [[کارون]] و [[زاینده‌رود]] برای برآورد هزینه بازسازی سدهای کارون و [[سد کوهرنگ|کوهرنگ]]،<ref name=dabirsiaghi>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =دبیرسیاقی | نام =محمد | عنوان = «نجم‌الدوله: دانشمندی جامعِ علوم و فنون قدیم و جدید | سال = ۱۳۸۳ |مکان = تهران |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =
▲{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =دبیرسیاقی | نام =محمد | عنوان = «نجم‌الدوله: دانشمندی جامعِ علوم و فنون قدیم و جدید | سال = ۱۳۸۳ |مکان = تهران |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =۷۸-۷۹ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>، سرشماری تهران در ۱۲۸۴ (با عنوان «تشخیص نفوس دارالخلافه») و تهیه نقشه تهران<ref name=ganji29 /><ref name=jalali /> اشاره کرد.
[[عبدالرزاق بغایری]] در سال [[۱۳۰۸ (قمری)|۱۳۰۸ هجری قمری]] ترسیم نقشه ایران را آغاز کرد و آن را بر اساس مقابله و تصحیح ۱۷ نسخه نقشه موجود به زبانهای انگلیسی، آلمانی، فرانسوی و روسی انجام داد، و به این ترتیب پایه‌گذار سازمان جغرافیایی کشور ([[سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح]] امروزی) گردید.
تا سالهای پایانی [[سده ۱۳|سده سیزدهم]] خورشیدی، جغرافیا در دبیرستان‌های ایران آموزش تخصصی نداشت و تا اوایل [[دوره پهلوی]] آثار [[عباس اقبال آشتیانی]] در زمینه جغرافیا، تنها کتابهای معتبر جغرافیا در ایران
=== دانشسرای عالی ===
[[File:Daneshsara-Geography-class-1330s.jpg|thumb|کلاس آموزش جغرافیا در [[دانشسرای عالی]]
سال ۱۳۰۷ آغاز مرحله واقعی آموزش و گسترش جغرافیا در ایران بود. در آن سال [[دارالمعلمین مرکزی]]، با هدف تربیت معلم، به [[دارالمعلمین عالی]] بدل شد و قانون اعزام دانشجو به خارج تصویب شد. در [[دارالمعلمین عالی]]، رشته مشترک «تاریخ و جغرافیا» یکی از پنج رشته اصلی بود. فارغ‌التحصیلان این دانشسرا یا به آموزش در دبیرستان می‌پرداختند یا برای ادامه تحصیل به خارج فرستاده می‌شدند.<ref name=ganji3235>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =۳۲–۳۵ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
=== دانشگاه تهران ===
آموزش جغرافیا که تاحدودی تحت تأثیر شیوه رایج در [[فرانسه]] بود، تا سال ۱۳۱۳ تحول عمده‌ای نکرد. پس از تأسیس [[دانشگاه تهران]]، برنامه‌ها و محتوای جغرافیا به سرعت در مراکز علمی و دیگر شهرها گسترش یافت.<ref name=ganji39>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =۳۹ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref name=vadii1575862>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =ودیعی | نام =کاظم | نام خانوادگی۲ = صوفی | نام۲ =جهانگیر | عنوان = تعلیم جغرافیا در ایران | سال = ۱۳۳۹ |مکان = تبریز |صفحه =۱۵۷–۱۵۸ و ۱۶۲ |ناشر= نشریه دانشکده ادبیات تبریز | سری = سال ۱۲ شماره ۹ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
نقشه‌خوانی و نقشه‌برداری در سال ۱۳۱۷ در محتوای علم جغرافیا گنجانده شد، و آزمایشگاه جغرافی در سالهای
پس از تهران، آموزش تاریخ و جغرافیا به عنوان یک رشته اصلی در [[تبریز]] (۱۳۲۶) و [[مشهد]] (۱۳۳۴) پایه‌گذاری شد.<ref name=ganji117118121>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =
▲{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد |ناشر=انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | صفحه =۱۱۷-۱۱۸ و ۱۲۱ | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>. برای نخستین بار، دوره دکترای تاریخ و جغرافیا در سال تحصیلی ۱۳۳۶-۱۳۳۷ در [[دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران|دانشکده ادبیات دانشگاه تهران]] ایجاد شد<ref name=ganji107109>
==== استقلال رشته جغرافیا ====
[[File:Tehran-University-Geography-Lecturers-Council-1340s.jpg|thumb|شورای استادان گروه جغرافیا پس از استقلال این رشته؛ {{نشکن|دهه ۱۳۴۰ خورشیدی}}]]
[[File:Tehran-University-Geography-Group-Room313-Iranian-American-1350s.jpg|thumb|استادان میهمان آمریکایی در کنار استادان گروه جغرافیای [[دانشگاه تهران]] در اتاق ۳۱۳ [[دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران|دانشکده ادبیات و علوم انسانی]] ویژهٔ جغرافیا؛ دهه ۱۳۵۰]]
در سال تحصیلی
و سه تخصص [[کارتوگرافی]]، [[جغرافیای انسانی]] و [[جغرافیای اقتصادی|اقتصادی]]، و [[جغرافیای طبیعی]] برای آن ایجاد گردید.<ref name=ganji5965>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =
▲سپس، آموزش رشته جغرافیا به دانشگاه‌های [[دانشگاه شیراز|شیراز]] (۱۳۴۰)، [[دانشگاه اصفهان|اصفهان]] (۱۳۴۵) و در [[دانشگاه ملی]] (۱۳۴۸) گسترش یافت.<ref name=ganji130135>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | جلد =۱ | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد | صفحه =
مهمترین آثار جغرافیایی چاپ شده پیش از پیروزی انقلاب در قالب کتاب، اطلس، مرجع و مجله مربوط به این دوره است.<ref name=ganji504505>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =گنجی | نام =محمدحسن | عنوان = جغرافیا در ایران: از دارالفنون تا انقلاب | جلد =۱ | سال = ۱۳۶۷ |مکان = مشهد | صفحه =۵۰۴–۵۰۵| تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref name=safinezhad>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =صفی‌نژاد | نام =جواد | عنوان = «معرفی کتب چاپی جغرافیائی دوران قاجار»، رشد آموزش جغرافیا | جلد = سال ۱ شماره ۲، سال ۲ شماره ۶ و ۷ | سال = ۱۳۶۴ و ۱۳۶۵| تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref name=fanni>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =فنی | نام =زهره | عنوان = مقدمه‌ای بر تاریخ علم جغرافیا |سال = ۱۳۸۱ |مکان = تهران | صفحه =۲۳۲| تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref>
در
==== دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران ====
گروه جغرافیا تا سال ۱۳۸۰ دارای گرایش‌های [[جغرافیای انسانی]]، [[جغرافیای طبیعی]] و [[کارتوگرافی]] بود، ولی با توجه به افزایش رشته‌ها و گرایش‌های گروه جغرافیا، افزایش تعداد دانشجو، عدم سنخیت تکنیک‌های مدرن جغرافیا با رشته‌های [[علوم انسانی]] و گرایش آن به سمت [[برنامه‌ریزی محیطی]] و [[برنامه‌ریزی فضایی|فضایی]]، و همچنین برای فراهم آوردن امکان توسعه پژوهشی جغرافیا، اندیشهٔ گسترش گروه و تبدیل آن به دانشکده مستقل شتاب گرفت و با پشتیبانی اساتید گروه جغرافیا و بسیاری از جغرافی‌دانان ایران در آبان ماه ۱۳۸۰ ایجاد دانشکده مستقلی برای علم جغرافیا در [[شورای گسترش آموزش عالی]] به تصویب رسید.
بدین ترتیب
هرچند پس از تصویب شورای گسترش آموزش عالی و انتصاب ریاست و متعاقب آن معاونین دانشکده از همان تاریخ فعالیت دانشکده آغاز گردید، ولی تشکیلات دانشکده توسط [[سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی]] در تاریخ ۱۳۸۱ به دانشگاه ابلاغ و دانشکده رسماً فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و اداری خود را به عنوان دانشکده جغرافیا آغاز نمود. این دانشکده در سال ۱۳۸۶ از [[دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران]] خارج و دارای فضایی مستقل در خارج از [[پردیس مرکزی دانشگاه تهران]] شد. روسای این دانشکده از ابتدای
همچنین این دانشکده به عنوان [[قطب علمی]] از طرف [[وزارت علوم، تحقیقات و فناوری]] به سایر دانشکده‌های ایران معرفی
== رشته‌ها و گرایش‌های موجود در دانشکده جغرافیا ==
* گروه جغرافیای انسانی: شامل رشته‌های [[برنامه‌ریزی شهری|جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری]]، [[برنامه‌ریزی روستایی|جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی]] و [[برنامه‌ریزی گردشگری|جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری]] در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
* گروه جغرافیای سیاسی: شامل رشته [[جغرافیای سیاسی]] در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
* گروه جغرافیای طبیعی: شامل رشته‌های [[ژئومورفولوژی]] و [[آب‌وهواشناسی]] در گرایش‌های مختلف در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ورشته [[
* گروه [[کارتوگرافی]] و [[سنجش از دور]]: شامل رشته سنجش از دور و [[سیستم اطلاعات جغرافیایی]] در گرایش‌های مختلف در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
== بزرگان آموزش جغرافیا در دانشگاه تهران ==
[[File:Geography-Lecturers-Tehran-University-1385-v2.jpg|thumb|عکس دسته جمعی استادان دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران؛ سال ۱۳۸۵]]
از آغاز تأسیس [[دانشسرای عالی]] در سال ۱۳۰۷ به مدت ۱۰ سال تمام تدریس جغرافیا بر عهده [[مسعود کیهان|ماژور مسعودخان کیهان]] و [[عباس اقبال آشتیانی]] بود، تا اینکه در سال تحصیلی
پس از جدا شدن و استقلال رشتهٔ جغرافیا از تاریخ در سال ۱۳۴۰ و بازنشسته شدن ماژور مسعودخان کیهان و عباس اقبال، گروه تازه‌تاسیس جغرافیا در سال ۱۳۴۲ [[دره میرحیدر]] را که دکترای خود را در گرایش [[جغرافیای سیاسی]] از [[آمریکا]] دریافت کرده بود به عضویت هیئت علمی دانشگاه درآورد، و مسولیت آموزش بسیاری از درس‌هایی که قبلاً بر عهدهٔ [[محمدحسن گنجی|دکتر گنجی]] و دکتر مستوفی بود، به وی سپرده شد. در همان زمان کاظم ودیعی و جهانگیر صوفی، و دکتر ربیع بدیعی به صورت استاد حق‌التدریسی برای آموزش دروس تخصصی خود با دانشگاه تهران همکاری می‌کردند. از دیگر استادان پیشکسوت جغرافیای دانشگاه تهران می‌توان از [[فرج‌الله محمودی]]، رحیم مشیری، شاپور گودرزی‌نژاد، فاطمه بهفروز، خدیجه اسدیان، محمد پورکمال، مسعود مهدوی، محمدتقی رهنمایی، رحمت‌الله فرهودی، پرویز کردوانی، ابراهیم جعفرپور، جمشید عیوضی، و حسین محمدی یاد کرد.<ref name=ganjisimple />
سطر ۱۲۴ ⟵ ۹۴:
== پیوند به بیرون ==
* [http://geography.ut.ac.ir/ وبگاه دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران]
{{دانشگاه تهران}}
| |||