دادائیسم: تفاوت میان نسخه‌ها

کشف این کلمه به اعضای گوناگون محفل [[کاباره ولتر]] نسبت داده شده استشده‌است.

واژهٔ «دادا» در زبان فرانسه به معنی «اسب اسباب‌بازی» است. همچنین معنای «همه یا هیچ» نیز از آن استنباط می‌شود. برخی آن را به معنای «بابا» در مقابل ماما دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص ۱۲۵ | نام کتاب=فرهنگ اصطلاحات ادبی | چاپ=دوم}}</ref>. در یکی از زبان‌های آفریقایی نیز به معنای «دم گاو» آمده استآمده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص ۲۰۵ | نام کتاب=آشنایی با مکتب هایمکتب‌های ادبی | چاپ=اول}}</ref> البته هیچ یکهیچ‌یک از این معانی با مکتبی که در ذیل به تعریف آن خواهیم پرداخت، ارتباطی ندارد.

این واژه در واقع با بازکردن فرهنگ لغت و دیدن اولین لغت، به صورت کاملاً اتفاقی انتخاب شده استشده‌است.

دادائیسم را می‌توان زاییدهٔ ناامیدی، اضطراب و هرج و مرج ناشی از آدمکشی‌ها و خرابی‌های جنگ جهانی اول دانست. دادائیسم زبان حال کسانی است که به پایداری و دوام هیچ امری امید ندارند، در واقع دادائیسم با همه چیز مخالف است حتی با دادائیسم.<ref>روزنامه شرق/شماره ۸۵۷/صفحه ۱۷/مقالهٔ داستان دوشهر</ref> غرض پیروان این مکتب طغیانی بر ضد هنر، اخلاق و اجتماع بود. آنان می‌خواستند بشریت و در آغاز ادبیات را از زیر یوغ عقل و منطق و زبان آزاد کنند و بی‌شک چون بنای این مکتب بر نفی بود ناچار می‌بایست شیوهٔ کار خود را هم بر نفی استوار و عبارت‌هایی غیرقابل فهم انشا کنند. در واقع دادا واکنشی است انقلابی به پیامدهای ناگوار جنگ جهانی اول. با شروع جنگ، انتشار کتابها و مجلات متوقف شد و این امر، سبب رکود ادبیات و هنر در جهان گردید. اوضاع نابسامان و آشفته، حتی افکار هنرمندان را مشوش نموده بود. در همان سال‌ها، نوجوانانی پا به عرصه اجتماع نهادند که بلافاصله از آغوش خانواده و مدرسه، رهسپار میدان‌های جنگ می‌شدند. روشن است که آنها در بدو ورود به جامعه با چه صحنه‌هایی مواجه می‌شدند؛ صحنه‌هایی مانند مرگ، نابودی، ویرانی، قتل و خون ریزی و اسارت. این عامل سبب شد آنها به همه قرار دادهای اجتماعی، سیاسی و حتی هنری بدبین گردند و این قوانین را عامل جنگ و ویرانی بدانند. آنان امیدی به بازگشت ثبات و آرامش جهان نداشتند. از این رو، پس از جنگ، واکنشی ناگهانی و ویرانگر از خود نشان دادند و مکتب دادائیسم را پایه‌گذاری کردند.<ref group="4">رضا سید حسینیحسینی، ،مکتب‌های مکتب های ادبی ،ادبی، چاپ سیزدهم ،سیزدهم، جلد دوم ،دوم، صفحه 749-758</ref>

شاید بتوان دادا را تاحدی واکنشی نیهیلیستی و آنارشیستی در برابر جنگ جهانی اول دانست. دادا بر عقل گریزی، و عزم بنیادستیزانه برای مبارزه با قراردادها و نهادهای هنریِ موجود تاکیدتأکید داشت.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=ادگار،اندروادگار، اندرو و سج ویک،پیترویک، پیتر |مترجم= مهران مهاجر و محمد نبوی |کتاب=مفاهیم بنیادی نظریه هاینظریه‌های فرهنگی |ناشر=اگه |سال=۱۳۸۷ |صفحه=۱۲۷}}</ref>

مرکز فعالیتهای دادائیستی در زوریخ «کاباره ولتر» بود، کلوپ شبانه‌ای که در فوریهٔ ۱۹۱۶ به وسیلهٔ [[هوگو بال]]، شاعر و موسیقیدان [[آلمان|آلمانی]]، تأسیس شد. خواندن شعرهای بی‌معنا، که گاه به تکرار در یک زمان، همراه با موسیقی گوش‌خراش، از جمله برنامه‌های معمول این کاباره بودند. در تابستان ۱۹۱۶، لفظ «دادا» به جای نام [[ولتر]]، که نویسندهٔ بزرگ اخلاق و طنزپرداز بود، برای نامیدن کار و هدف این گروه برگزیده شد. اعمال و رفتار غیر متعارف در این کلوپ شبانه موجب شکایت ساکنان اطراف آن شد در نتیجه، در ۱۹۱۷ به اجبار تعطیل گردید.<ref name="لینتن۱۳۸۲، ص ۴۹۲" /><ref>لینتن(۱۳۸۲)، ص ۱۴۸</ref>

اگر چه عقاید و رفتار دادائیست‌ها مبتنی بر ویرانگری و نقض همه امور عقلانی و قوانین اجتماعی بود، اما در پس این ویرانگری، آنها در پی خلق دنیایی زیبا و عاری از جنگ و نفرت بودند. به عقیده آنها هنرمند باید در پی خلاقیت باشد و این خلاقیت را در وجود خود جستجو کند. سنت‌های گذشته نباید ذوق و قریحه او را محدود سازد.<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص ۵۵۳ | عنوان کتاب=مکتب هایمکتب‌های ادبی و هنری | چاپ=سوم}}</ref>

دادا، جنبش هنری که به عنوان طغیانی در برابر سرخوردگی‌های ناشی از جنگ جهانی اول بود، تا ۱۹۲۲ ادامه یافت. [[پل ویریلیو]] متفکر فرانسوی دادائیسم را نتیجه واکنش هنرمندان اتریشی به ارزش‌های محافظه کارانه در میانه جنگ جهانی اول می‌داند و معتقد است دادائیسم شورشی علیه ارزش‌های مسلط آن زمانه بوده استبوده‌است. پس از مدتی دادائیسم که ریشه در مکتب‌هایی چون [[امپرسیونیسم]]، [[کوبیسم]] و [[فوتوریسم]] داشت، با تغییراتی که در جهان‌بینی و نگرش اعضای آن به وجود آمد، زمینه ایجاد مکتب [[سوررئالیسم]] را فراهم آوردند. نخستین پایه‌گذاران مکتب [[سوررئالیسم]] کسانی بودند که روزی در مکتب دادائیسم فعالیت داستند. [[آندره برتون]] (Andre Breton) یکی از این افراد است. به همین ترتیب، ویریلیو ظهور [[سوررئالیسم]] پس از جنگ جهانی اول و در دهه ۱۹۲۰ را واکنش هنرمندان فرانسوی به وحشی گری‌های جنگ جهانی اول می‌دانست.<ref>احسان شاه قاسمی (۱۳۹۲). پدیدار شناسی پل ویریلیو. نشریه جهانی رسانه، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ - شماره ۱۶. http://gmj.ut.ac.ir/Attachments/20143912358676.pdf</ref> دادا هر چند عمر کوتاهی داشت و فقط در چند شهر متمرکز بود، تأثیر فوق‌العاده‌ای از خود به جای گذاشت، و موجب شد که جنبش‌های هنر پیشتاز، میثاق‌ها، ارزش‌های فرهنگی دیرینه را به چالش گیرند. دادا از جمله حرکت‌های مهمی بود که جنبش [[فراواقع‌گرایی]] (سورئالیسم) در [[پاریس]] از آن نشأت گرفت.<ref name="لینتن۱۳۸۲، ص ۴۹۲" />

دادا در اواخر جنگ به آلمان انتقال یافت و به ویژه در [[برلین]] رنگ سیاسی به خود گرفت و [[میلیتاریسم]] و [[ناسیونالیسم]] را مورد حمله قرار داد.<ref name="لینتن۱۳۸۲، ص ۴۹۲" />

* ثروت ،ثروت، منصور، آشنایی با مکتب هایمکتب‌های ادبی، چاپ اول ،اول، ۱۳۸۵

* سید حسینی، رضا، مکتبمکتب‌های های ادبی ،ادبی، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۴

* مکتب هایمکتب‌های ادبی و هنری جهان تا پایان قرن بیستم، چاپ سوم، ۱۳۸۵

* سفر دادائیسم به دور دنیا، علی امینی نجفی، سایت فارسی بی بی سیبی‌بی‌سی