'''نظریهٔ انتقادی'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوبمصوّب=نظریهٔ انتقادی | بیگانه=critical theory | بیگانه در فارسی= | حوزه=آینده‌پژوهیآینده پژوهی | دفتر=سیزدهم | بخش=فارسی | سرواژه=نظریهٔ انتقادی}}</ref> جنبشی فکری-فلسفی است که به نقد [[جامعه]] و [[فرهنگ]] در سرتاسر [[علوم اجتماعی]] و [[علوم انسانی|انسانی]] می‌پردازد. این اصطلاح دارای دو معنای کاملاً مختلف با ریشه‌های متفاوت دارد کهاست. یکی ریشه در [[جامعه‌شناسی]] و دیگری ریشه در [[نقد ادبی]] دارد؛ که در بخش جامعه‌شناسی و فلسفهفلسفهٔ سیاسیسیاسی، اصطلاح نظریهنظریهٔ انتقادی با فلسفهفلسفهٔ نئومارکسیستی و [[مکتب فرانکفورت]] توصیف شده است. این نظریه از سوی متفکرانمتفکّران [[مکتب فرانکفورت]] ارائه شد و تأثیر شگرفی بر اندیشهاندیشهٔ سیاسی، جامعه‌شناسیجامعه شناسی و اندیشهاندیشهٔ فرهنگی قرن بیستم بر جای گذاشت.<ref>[http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1566330 ]</ref>
این نظریه در سال ۱۹۳۰ در آلمان ارائه شد. دراین سال [[ماکس هورکهایمر]] کتاب کوچکی با عنوان «سرآغاز فلسفهفلسفهٔ بورژوایی تاریخ» منتشر کرد که دربارهٔ تاریخ فلسفه مدرن بود.<ref>خاطرات ظلمت، بابک احمدی؛ نشر مرکز؛ ۱۳۷۶</ref>
از جمله آثار کلیدی که در بدو تولدتولّد این نظریه نگاشته شده است، مقالهمقالهٔ «نظریهنظریهٔ سنتیسنّتی و نظریهنظریهٔ انتقادی» اثر [[ماکس هورکهایمر]] است. در این مقاله هورکهایمر در مقابلبرابر نظریهنظریهٔ سنتیِسنّتیِ مبتنی بر روش شناسیِ [[دکارت]]، نظریهنظریهٔ انتقادی را مطرح می‌نماید. این نظریه نشاتنشأت گرفته از عقاید [[مارکس]] است و بر نظریه‌های سنتیسنّتی به دلیل عدم توجهتوجّه به ساختارهای فراگیرتر اجتماعی که دانش از آنان تأثیر می‌گیرد و بر آنهاآن‌ها تأثیر می‌گذارد خرده گرفته است.<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/horkheimer/#TraCriTheSumDisEarPro دانشنامه فلسفه استنفورد، صفحه ماکس دورکهایمر.].</ref>
