سده نوزدهم میلادی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خنثی‌سازی ویرایش 19533890 توسط Fatranslator (بحث) اصلاح پیوندهای به اشتباه جایگزین‌شده
ابهام‌زدایی تاریخ با ویرایشگر خودکار فارسی
خط ۱۰:
|}
 
'''سدهٔ ۱۹ میلادی''' به فاصلهٔ بین سال‌های [[۱۸۰۱ (میلادی)|۱۸۰۱]] تا [[۱۹۰۰ (میلادی)|۱۹۰۰]] در [[گاهشماری گریگوری]] گفته می‌شود. این دوره برابر با سال‌های بین [[۱۱۷۹ (میلادی)|۱۱۷۹]] تا [[۱۲۷۸ (میلادی)|۱۲۷۸]] در [[گاهشماری خورشیدی]] است.
 
گاهی اوقات مورخین از «سدهٔ نوزدهم میلادی» برای اشاره به [[دوران تاریخی]] بین سال‌های [[۱۸۱۵ (میلادی)|۱۸۱۵]] ([[۱۱۹۳ (میلادی)|۱۱۹۳]]) ([[کنگره وین|کنگرهٔ وین]]) تا [[۱۹۱۴ (میلادی)|۱۹۱۴]] ([[۱۲۹۲ (میلادی)|۱۲۹۲]]) (آغاز [[جنگ جهانی اول]]) استفاده می‌کنند. [[اریک هابس‌باوم]] نیز اصطلاحی به نام «[[سده نوزدهم میلادی طولانی|سدهٔ نوزدهم میلادی طولانی]]» برای اشاره به سال‌های بین [[۱۷۸۹ (میلادی)|۱۷۸۹]] ([[۱۱۶۷ (میلادی)|۱۱۶۷]]) تا [[۱۹۱۴ (میلادی)|۱۹۱۴]] ساخته است.
 
در این سده [[امپراتوری عثمانی|امپراتوری‌های عثمانی]]، [[امپراتوری اسپانیا|اسپانیا]] و [[امپراتوری پرتغال|پرتغال]] نابود شدند و [[امپراتوری مغول|امپراتوری‌های مغول]] و [[امپراتوری روم مقدس|روم مقدس]] نیز به پایان رسیدند.
خط ۲۳:
 
== قارهٔ اروپا ==
[[پرونده:Queen Victoria bw.jpg|بندانگشتی|راست|[[ملکه ویکتوریا]]، ملکهٔ [[امپراتوری بریتانیا]] از سال [[۱۸۳۷ (میلادی)|۱۸۳۷]] ([[۱۲۱۵ (میلادی)|۱۲۱۵]]) تا پایان سدهٔ نوزدهم. دوران تحت سلطنت وی به [[عصر ویکتوریا]] مشهور است.]]
در سال [[۱۸۰۱ (میلادی)|۱۸۰۱]] (۱۱۷۹) [[پارلمان ایرلند]] رای به اتحاد با [[انگلستان]] داد و در نتیجه [[پادشاهی متحد بریتانیا]] به وجود آمد. [[ایرلند]] تا سال [[۱۹۲۲ (میلادی)|۱۹۲۲]] ([[۱۳۰۰ (میلادی)|۱۳۰۰]]) زیر نظر بریتانیا بود ولی پس از اینکه اکثریت شهرستان‌های ایرلندی‌نشین و اکثریت جمعیت ایرلندی‌ها خواستار جدایی از انگلیس شدند، [[ایالت خودمختار ایرلند]] به وجود آمد. شهرستان‌های شمالی همچنان به بریتانیا وفادار ماندند و تا به امروز تحت عنوان [[ایرلند شمالی]] از کشور ایرلند جدا هستند.
 
در [[۱۷ مه]] [[۱۸۱۴ (میلادی)|۱۸۱۴]] ([[۲۷ اردیبهشت]] ۱۱۹۳)، [[نروژ]] از کنترل [[سوئد]] خارج شد و استقلال خود را اعلام کرد. هر چند این کشور مجبور به ادامهٔ یک اتحاد خصوصی با سوئد شد ولی قانون اساسی آزاد خود را حفظ کرد. روند افزایش ملی‌گرایی نروژی آن قدر در طول این سده ادامه یافت تا بالاخره نروژ توانست در سال [[۱۹۰۵ (میلادی)|۱۹۰۵]] ([[۱۲۸۳ (میلادی)|۱۲۸۳]]) استقلال خود را به دست آورد.
 
آغاز سدهٔ ۱۹ میلادی با شروع کشمکش‌هایی بین [[فرانسه]] و [[انگلیس]] و متحدانشان بر سر کنترل اروپا و جهان هم‌زمان بود. جنگ‌هایی را که در این زمینه به وقوع پیوستند [[جنگ‌های ناپلئونی]] می‌گویند که در پایان آنها، [[ناپلئون بناپارت|ناپلئون]] در سال [[۱۸۱۵ (میلادی)|۱۸۱۵]] (۱۱۹۳) در [[جنگ واترلو|واترلو]] شکست خورد.
خط ۳۲:
همچنین در سال [[۱۸۱۵ (میلادی)|۱۸۱۵]] (۱۱۹۳) [[گرینلند]] به طور رسمی از کنترل [[نروژ]] خارج شد و زیر نظر [[دانمارک]] رفت.
 
یونان در سال [[۱۸۲۱ (میلادی)|۱۸۲۱]] ([[۱۱۹۹ (میلادی)|۱۱۹۹]]) استقلال خود از [[امپراتوری عثمانی]] را اعلام کرد ولی نتوانست در جنگ‌های پس از آن تا سال [[۱۸۲۹ (میلادی)|۱۸۲۹]] ([[۱۲۰۷ (میلادی)|۱۲۰۷]]) پیروز شود.
 
دورهٔ ویکتوریایی در بریتانیای کبیر اوج دوران [[انقلاب صنعتی]] بریتانیا و شاخصهٔ [[امپراتوری بریتانیا]] به شمار می‌رود. این دوره را غالباً بین سال‌های [[۱۸۳۷ (میلادی)|۱۸۳۷]] تا [[۱۹۰۱ (میلادی)|۱۹۰۱]] (۱۲۱۵ تا [[۱۲۷۹ (میلادی)|۱۲۷۹]]) یعنی زمان سلطنت [[ملکه ویکتوریا]] می‌دانند. انقلاب موجب گسترش راه‌آهن به کل کشور و پیشرفت‌های مهم در مهندسی شد. [[متروی زیرزمینی لندن]] افتتاح شد و لامپ‌های الکتریکی پرنور در خیابان‌های این شهر نصب شدند.
 
در سال [[۱۸۴۸ (میلادی)|۱۸۴۸]] ([[۱۲۲۶ (میلادی)|۱۲۲۶]]) انقلاب‌های زیادی با تأثیرگیری از [[انقلاب فرانسه]] در اروپا اتفاق افتادند. همچنین مفهومی به نام [[امپریالیسم جدید]] بر دورهٔ پایانی این سده مسلط شد. امپریالیسم نو به معنای تملک سریع مستعمرات جدید در سطح جهان توسط اروپا بود. در این میان [[غارت آفریقا]] قابل توجه است.
 
در بسیاری از کشورهای اروپایی به ویژه [[آلمان]] انقلاب صنعتی به وجود آمد. این انقلاب تا پایان این سده با ساخت کارخانجات و راه‌آهن در تمامی سطح قاره گسترش پیدا کرد.
خط ۴۲:
هر چند که تأثیر [[رومانتیسم]] تا حدود زیادی در [[دوره ویکتوریایی|دورهٔ ویکتوریایی]] قابل مشاهده بود ولی در میانهٔ این سده با مخالفت‌های جدی مواجه شد: بسیاری از اکتشافات علمی مثل [[نظریه تکامل داروین|نظریهٔ تکامل داروین]] و نظرات [[اگوست کنت]] فیلسوف فرانسوی که تا حدودی از انقلاب صنعتی تأثیر گرفته بودند، باعث قدرت‌گیری [[عقل‌گرایی جدید]] ([[پوزیتیویسم]]) که شاخصهٔ ادبی آن [[ناتورالیسم]] می‌باشد گردید. نظریهٔ آن، که تأثیر زیادی از [[فلسفه جبرگرا|فلسفهٔ جبرگرا]] و [[علم ژنتیک]] گرفته بود، بر روی اهمیت محیط در شکل‌دهی انسان و رمان‌های فرانسوی جدید تأکید داشت. همان‌طور که [[امپرسیونیسم]] در هنر نمایندهٔ چنین دیدگاهی است.
 
جمهوری [[ایتالیا]] در [[۱۷ مارس]] [[۱۸۶۱ (میلادی)|۱۸۶۱]] ([[۲۶ اسفند]] [[۱۲۳۹ (میلادی)|۱۲۳۹]]) تشکیل شد. شاه [[ویکتور امانوئل دوم]] توانست استان‌های ایتالیایی شبه جزیره را تحت یک ملت با هم متحد سازد. [[کنت کامیلو بنسو دی کاوور]] و [[جوزپه گاریبالدی]] نقش مهمی در طرح‌ریزی این اتحاد داشتند. شهر [[رم]] تا سال [[۱۸۷۰ (میلادی)|۱۸۷۰]] ([[۱۲۴۸ (میلادی)|۱۲۴۸]]) تحت کنترل پاپ بود. در این سال ارتش ایتالیا از طریق راه پورتا پیا به [[استان واتیکان]] وارد شدند. رم به ایتالیا ضمیمه شد ولی پاپ از امضای پیمان سر باز زد و به دژ گاندولفو پناه برد. از آنجا نیز حکمی اعلام کرد که طبق آن هرگونه مشارکت کاتولیک‌های ایتالیایی در زندگی سیاسی معادل ارتداد به شمار می‌رفت. [[ترنتینو]] و [[تیرول جنوبی]] در سدهٔ بعدی و پس از سال [[۱۹۱۸ (میلادی)|۱۹۱۸]] ([[۱۲۹۶ (میلادی)|۱۲۹۶]]) به خاک ایتالیا ضمیمه شدند. این چنین شد که روند متحدسازی ایتالیا که توسط ویکتور امانوئل دوم در [[سلسله ساووی|سلسلهٔ ساووی]] طرح‌ریزی شده بود به سر انجام رسید.
 
در سال [[۱۸۷۱ (میلادی)|۱۸۷۱]] ([[۱۲۴۹ (میلادی)|۱۲۴۹]]) [[امپراتوری آلمان]] با اتحاد [[پروس]] و [[کنفدراسیون جرمن شمالی]] توسط [[اتو ون بیسمارک]] به وجود آمد. این کشور قدرتمند تا سال [[۱۹۱۸ (میلادی)|۱۹۱۸]] (۱۲۹۶) ادامه یافت و با عنوان [[رایش دوم]] مشهور شد. بیسمارک توانست استان‌های جدید زیادی را طی جنگ‌های مبتکرانهٔ کوتاه و دیپلماتیک به دست آورد. او با [[اتریش]] هم پیمان شد تا [[دانمارک]] را شکست دهد و ناحیهٔ [[شلزویگ-هولشتاین]] را تصرف کند. او [[جنگ اتریش و پروس]] (آسترو-پروسیان) را آغاز کرد و پیروز شد اما اینکار فقط برای این بود که [[ایتالیا]] طرف آلمان را بگیرد. سپس پروس وارد [[جنگ فرانسه و پروس]] (فرانکو-پروسین) ([[۱۸۷۱ (میلادی)|۷۱]]-[[۱۸۷۰ (میلادی)|۱۸۷۰]] ([[۱۲۴۹|۴۹]]-۱۲۴۸)) شد و توانست شکست کاملی به فرانسه وارد سازد. [[ویلهلم اول]] به عنوان آخرین توهین به فرانسوی‌ها در [[کاخ ورسای]] در قلب فرانسه به عنوان امپراتور آلمان سوگند خورد. امپراتوری آلمان تا پایان [[جنگ جهانی اول]] یعنی زمانی که فرانسه توانست در [[پیمان ورسای]] تلافی بکند در اوج خود بود.
 
در سال [[۱۸۷۸ (میلادی)|۱۸۷۸]] ([[۱۲۵۶ (میلادی)|۱۲۵۶]]) [[پیمان سن استفانو]] به کشورهای [[رومانی]]، [[صربستان]] و [[مونتنگرو]] استقلال داد. [[بلغارستان]] نیز پادشاهی خودمختار به دست آورد. تمامی این رویدادها با شکست [[امپراتوری عثمانی]] توسط [[روسیه]] در [[جنگ روسیه و عثمانی]] ([[۱۸۷۸ (میلادی)|۷۸]]-[[۱۸۷۷ (میلادی)|۱۸۷۷]] ([[۱۲۵۶|۵۶]]-[[۱۲۵۵ (میلادی)|۱۲۵۵]])) ممکن شد. [[کنگره برلین|کنگرهٔ برلین]] که در همان سال برگزار گردید باعث قدرت‌گیری مجدد مسلمانان در منطقه و کم شدن ارزش پیروزی روسیه شد.
 
== قارهٔ آمریکا ==
[[پرونده:GoldenSpikev3.jpg|بندانگشتی|چپ|مراسم کوبیدن میخ طلایی در منطقهٔ [[نوک دماغه]] در ایالت [[اوتاها]] در سال [[۱۸۶۹ (میلادی)|۱۸۶۹]] ([[۱۲۴۷ (میلادی)|۱۲۴۷]]). اولین ارتباط ریلی در ایالات متحده]]
ایالات متحده گسترش خود به سوی شمال قارهٔ آمریکا را با [[خرید ایالت لوییزیانا]] در سال [[۱۸۰۳ (میلادی)|۱۸۰۳]] ([[۱۱۸۱ (میلادی)|۱۱۸۱]]) آغاز کرد. این گسترش به عنوان هدف نهایی کشور تلقی شد. این کار با انقیاد و پراکنده‌سازی آمریکایی‌های بومی همراه بود. گسترش ایالات متحده با ساخت [[راه‌آهن‌های قاره‌پیما|راه‌آهن‌هایی در سراسر قاره]] و جذب مهاجران جدید افزایش یافت. در تاریخ [[۲۴ ژانویه]] [[۱۸۴۸ (میلادی)|۱۸۴۸]] ([[۴ بهمن]] ۱۲۲۶) در [[کالیفرنیا]] طلا کشف شد. با این کشف، در طول سده افراد زیادی برای یافتن طلا و نقره به آنجا سرازیر شدند. میلیون‌ها نفر از مردم به معادن و شهرهای مناطق غربی آمریکا هجوم آوردند و این امر باعث توسعهٔ مناطق غربی در آن زمان شد. چینی‌های زیادی به کالیفرنیا آمدند و جذب فرهنگ جدید شدند. کالیفرنیا در تاریخ [[۹ سپتامبر]] [[۱۸۵۰ (میلادی)|۱۸۵۰]] ([[۱۸ شهریور]] [[۱۲۲۹ (میلادی)|۱۲۲۹]]) به عنوان ایالت جدید پذیرفته شد. این گسترش به تدریج کشور را مجبور به مقابله با مسئلهٔ برده‌داری قانونی در ایالت‌های غربی کرد زیرا این مشکل باعث به هم خوردن تعادل بین «ایالت‌های آزاد» و «ایالت‌های برده‌دار» می‌شد.
[[پرونده:Abraham Lincoln head on shoulders photo portrait.jpg|بندانگشتی|راست|[[آبراهام لینکلن]]، رئیس‌جمهور ایالات متحده، یکی از بزرگ‌ترین رهبران آمریکایی تاریخ]]
[[جنگ داخلی ایالات متحده آمریکا|جنگ داخلی ایالات متحده]] از سال [[۱۸۶۱ (میلادی)|۱۸۶۱]] تا [[۱۸۶۵ (میلادی)|۱۸۶۵]] (۱۲۳۹ تا [[۱۲۴۳ (میلادی)|۱۲۴۳]]) طول کشید. در طول جنگ [[آبراهام لینکلن]] رئیس‌جمهور بود. امروزه او را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رهبران جهان غرب تلقی می‌کنند. در همین زمان، آمدن نیروی بخار در کنار [[انقلاب صنعتی]] رو به رشد، گسترش شدیدی در کارخانجات صنعتی ایجاد کرد. در سال [[۱۸۷۸ (میلادی)|۱۸۷۸]] (۱۲۵۶) [[توماس ادیسون]] لامپ برق جدید خود را به نمایش گذاشت و در طول یک دهه سیستم توزیع برق بزرگی را در تمام کشور راه‌اندازی کرد. تأثیر اقتصادی به تدریج به خارج از ایالات متحده و به سمت [[اقیانوس آرام]] و [[آمریکای لاتین]] گسترش پیدا کرد.
 
در تاریخ [[۲ اکتبر]] [[۱۸۳۵ (میلادی)|۱۸۳۵]] ([[۱۰ مهر]] [[۱۲۱۴ (میلادی)|۱۲۱۴]]) [[انقلاب تکزاس]] با اعلام استقلال استان [[تجاس]] مکزیک از دولت مکزیک به وقوع پیوست. [[سانتا آنا]] استقلال را با انتصاب خود به سمت دیکتاتور جمهوری مکزیک اعلام کرد. پس از [[نبرد آلامو]]، ژنرال [[سام هاستون]] توانست در نبرد [[سان جاسینتو]] شکست بزرگی به مکزیکی‌ها وارد سازد و سانتا آنا را شخصاً دستگیر کند. جمهوری تکزاس همچنان در خطر فروپاشی و اشغال توسط مکزیکی‌ها بود تا اینکه در سال [[۱۸۴۵ (میلادی)|۱۸۴۵]] ([[۱۲۲۳ (میلادی)|۱۲۲۳]]) به ایالات متحده ضمیمه شد.
 
درست پس از آغاز سده، مستعمره‌های [[اسپانیا]] و [[پرتغال]] به تبع ایالات متحده شروع به انقلاب و اعلام استقلال کردند. این انقلاب‌ها موفق بودند و حاصل آنها تشکیل کشورهای مستقلی همچون [[مکزیک]] ([[۱۸۲۱ (میلادی)|۱۸۲۱]] (۱۱۹۹)) در آمریکای شمالی و شیلی در آمریکای جنوبی ([[۱۸۱۸ (میلادی)|۱۸۱۸]] ([[۱۱۹۶ (میلادی)|۱۱۹۶]])) بود. در تاریخ [[۷ سپتامبر]] [[۱۸۲۲ (میلادی)|۱۸۲۲]] ([[۱۶ شهریور]] [[۱۲۰۱ (میلادی)|۱۲۰۱]]) [[امپراتوری برزیل]] نیز استقلال خود از پرتغال را اعلام کرد. اما این کشورهای لاتین در طول سدهٔ نوزدهم بر خلاف ایالات متحد آمریکا دارای دولت‌های باثباتی نبودند. این مسئله موجب دخالت قدرت‌های اروپایی به ویژه [[بریتانیای کبیر]] در امور داخلی این کشورها شد. در پایان سدهٔ نوزدهم ایالات متحده نیز وارد این میدان شد. چهار مستعمرهٔ پیشین اروپایی با نام‌های [[پاراگوئه]]، [[برزیل]]، [[آرژانتین]] و [[اروگوئه]] از سال [[۱۸۶۴ (میلادی)|۱۸۶۴]] تا [[۱۸۷۰ (میلادی)|۱۸۷۰]] ([[۱۲۴۲ (میلادی)|۱۲۴۲]] تا ۱۲۴۸) وارد خونین‌ترین جنگ تاریخ آمریکای لاتین به نام [[جنگ ائتلاف سه‌گانه]] شدند.
 
آن بخش از قارهٔ آمریکا که هنوز در دست [[بریتانیای کبیر]] بود به آرامی ولی با اطمینان توسعه پیدا کرد. این توسعه باعث به وجود آمدن حکومتی در [[کانادا]] در سال [[۱۸۶۷ (میلادی)|۱۸۶۷]] ([[۱۲۴۵ (میلادی)|۱۲۴۵]]) شد.
 
== مناطق دیگر جهان ==
خط ۶۷:
نواحی تحت کنترل [[امپراتوری عثمانی]] شروع به کاهش پیدا کرد و کشورهایی همچون [[یونان]] و [[مصر]] از کنترل آن خارج شدند. بریتانیا و فرانسه در [[جنگ کریمه]] با [[روسیه]] جنگیدند. دلیل آن تا حدودی به خاطر این بود که آنها نسبت به توان مقابلهٔ عثمانی با روسیه تردید داشتند.
 
[[آفریقا]] که در ابتدای سدهٔ نوزدهم تقریباً به طور کامل از استعمار اروپاییان جان سالم به در برده بود، در پایان این سده به طور کامل تحت تسلط آنها درآمد. هجوم به سمت آفریقا در دهه‌های [[دهه ۱۸۸۰ (میلادی)|۱۸۸۰]] تا [[دهه ۱۸۹۰ (میلادی)|۱۸۹۰]] (حدوداً از [[۱۲۵۸ (میلادی)|۱۲۵۸]] تا ۱۲۷۸) آغاز شد.
 
== رویدادها ==
[[پرونده:British Empire 1897.jpg|بندانگشتی|نقشهٔ جهان در سال [[۱۸۹۷ (میلادی)|۱۸۹۷]] ([[۱۲۷۵ (میلادی)|۱۲۷۵]]). امپراتوری بریتانیا (رنگ صورتی) ابرقدرت سدهٔ ۱۹ بود.]]
 
=== [[دهه ۱۸۰۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۰۰]] ===
خط ۷۶:
* [[۱۸۰۵ (میلادی)|۰۵]]-[[۱۸۰۱ (میلادی)|۱۸۰۱]] - ([[۱۱۸۳|۸۳]]-۱۱۷۹): [[جنگ‌های بربری]] بین [[ایالات متحده]] و [[کشورهای بربر]] [[شمال آفریقا]]
* [[۱۸۰۳ (میلادی)|۱۸۰۳]] - (۱۱۸۱): ایالات متحده سرزمین‌های شمالی را که [[فرانسه]] ادعای مالکیت آنها را داشت به همراه [[لوییزیانا]] خرید. این خرید اولین حرکت ایالات متحده در گسترش به سوی غرب و اقیانوس آرام بود. این کار طبق هدف نهایی روشن آمریکا که شامل ضمیمه‌سازی و غلبه بر خاک سرزمین‌های مکزیک، بریتانیا و آمریکایی‌های بومی بود انجام شد.
* [[۱۸۰۴ (میلادی)|۱۸۰۴]] - ([[۱۱۸۲ (میلادی)|۱۱۸۲]]): ایجاد [[جمهوری هاییتی]]
* [[۱۸۰۴ (میلادی)|۱۸۰۴]] - (۱۱۸۲): [[امپراتوری اتریش]] توسط [[فرانسیس اول]] ایجاد شد.
* [[۱۸۴۸ (میلادی)|۴۸]]-[[۱۸۰۵ (میلادی)|۱۸۰۵]] - (۱۲۲۶-[[۱۱۸۳ (میلادی)|۱۱۸۳]]): آغاز مدرنیزه‌سازی [[مصر]] توسط [[محمدعلی (مصر)|محمد علی]]
* [[۱۸۰۶ (میلادی)|۱۸۰۶]] - ([[۱۱۸۴ (میلادی)|۱۱۸۴]]): [[امپراتوری روم مقدس]] با امضای [[پیمان لونویل]] از بین رفت.
* [[۱۸۰۹ (میلادی)|۰۹]]-[[۱۸۰۸ (میلادی)|۱۸۰۸]] - ([[۱۱۸۷|۸۷]]-[[۱۱۸۶ (میلادی)|۱۱۸۶]]): [[روسیه]] در [[جنگ فنلاند]]، این کشور را از [[سوئد]] گرفت.
* [[۱۸۰۹ (میلادی)|۱۸۰۹]] - ([[۱۱۸۷ (میلادی)|۱۱۸۷]]): [[ناپلئون]] [[شوالیه‌های توتنی]] را از آخرین زمین‌هایشان در [[بد مرگنت‌هایم]] پاک‌سازی کرد.
 
=== [[دهه ۱۸۱۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۱۰]] ===
* [[۱۸۱۰ (میلادی)|۱۸۱۰]] - ([[۱۱۸۸ (میلادی)|۱۱۸۸]]): اولین دانشگاه تحقیقاتی جهان به نام [[دانشگاه برلین]] به وجود آمد. از دانشجویان و استادانی که تا به حال در آن بوده‌اند می‌توان [[جرج ویلهلم فردریش هگل|هگل]]، [[کارل مارکس|مارکس]]، [[اتو ون بیسمارک|بیسمارک]] و [[آلبرت اینشتین|اینشتین]] را نام برد. اصلاحیهٔ دانشگاه آلمان آنچنان موفق بود که در تمامی جهان از آن الگوبرداری شد.
* دههٔ [[دهه ۱۸۲۰ (میلادی)|۱۸۲۰]]-[[دهه ۱۸۱۰ (میلادی)|۱۸۱۰]] - (۱۱۸۸ تا [[۱۲۰۸ (میلادی)|۱۲۰۸]]): پس از [[جنگ استقلال مکزیک|جنگ‌های استقلال‌طلبانهٔ مکزیک]] و [[جنگ استقلال آمریکای جنوبی|آمریکای جنوبی]] بسیاری از مستعمرات آمریکای لاتین خود را از چنگ [[امپراتوری اسپانیا|امپراتوری‌های اسپانیا]] و [[امپراتوری پرتغال|پرتغال]] آزاد ساختند.
* [[۱۸۱۵ (میلادی)|۱۵]]-[[۱۸۱۲ (میلادی)|۱۸۱۲]] - ([[۱۱۹۳|۹۳]]-[[۱۱۹۰ (میلادی)|۱۱۹۰]]): [[جنگ ۱۸۱۲]] بین [[ایالات متحده]] و [[بریتانیای کبیر]] درگرفت.
* [[۱۹۰۷ (میلادی)|۱۹۰۷]]-[[۱۸۱۳ (میلادی)|۱۸۱۳]] - ([[۱۲۸۵ (میلادی)|۱۲۸۵]]-[[۱۱۹۱ (میلادی)|۱۱۹۱]]): کشمکش بین [[بریتانیای کبیر]] و [[امپراتوری روسیه]] بر سر کنترل آسیای مرکزی که از آن به عنوان بازی بزرگ یاد می‌شود.
* [[۱۸۱۵ (میلادی)|۱۸۱۵]] - (۱۱۹۳): [[کنگره وین|کنگرهٔ وین]] نقشهٔ [[اروپا]] را بار دیگر رسم کرد. [[انجمن اروپا]] کوشید تا این نقشه را پیاده کند ولی نتوانست در برابر موج آزادی‌خواهی و ملی‌گرایی که رفته رفته سراسر قاره را فرا می‌گرفت مقابله کند.
* [[۱۸۱۵ (میلادی)|۱۸۱۵]] - (۱۱۹۳): شکست [[ناپلئون]] در [[نبرد واترلو|واترلو]]، سرنوشت [[جنگ‌های ناپلئونی]] را مشخص کرد. از آن پس دوران [[صلح بریتانیایی]] آغاز شد که تا سال [[۱۸۷۰ (میلادی)|۱۸۷۰]] (۱۲۴۸) طول کشید.
[[۱۸۱۶ (میلادی)|۱۸۱۶]] ([[۱۱۹۴ (میلادی)|۱۱۹۴]]): [[سال بی‌تابستان]]
* [[۱۸۲۸ (میلادی)|۲۸]]-[[۱۸۱۶ (میلادی)|۱۸۱۶]] - ([[۱۲۰۶ (میلادی)|۱۲۰۶]]-۱۱۹۴): [[شاکا]] در پادشاهی [[زولو]] به سلطنت رسید و آن را تبدیل به بزرگ‌ترین پادشاهی [[آفریقای جنوبی]] کرد.
* [[۱۸۱۹ (میلادی)|۱۸۱۹]] ([[۱۱۹۷ (میلادی)|۱۱۹۷]]): شهر مدرن [[سنگاپور]] توسط [[کمپانی هند شرقی]] بریتانیا ساخته شد.
 
=== [[دهه ۱۸۲۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۲۰]] ===
* [[۱۸۲۰ (میلادی)|۱۸۲۰]] - ([[۱۱۹۸ (میلادی)|۱۱۹۸]]): [[لیبریا]] توسط [[انجمن اسکان‌دهی آمریکا]] برای برده‌های آزادشدهٔ آمریکایی ایجاد شد.
* [[۱۸۲۷ (میلادی)|۲۷]]-[[۱۸۲۱ (میلادی)|۱۸۲۱]] - ([[۱۲۰۵ (میلادی)|۱۲۰۵]]-۱۱۹۹): [[یونان]] به عنوان اولین کشور توانست پس از [[جنگ استقلال یونان|جنگ برای استقلال]] خود را از دست [[امپراتوری عثمانی]] آزاد سازد.
 
=== [[دهه ۱۸۳۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۳۰]] ===
خط ۱۰۲:
* [[۱۸۳۰ (میلادی)|۱۸۳۰]] - (۱۲۰۸): [[انقلاب بلژیک]] در [[پادشاهی متحد هلند]] موجب تشکیل کشوری به نام [[بلژیک]] شد.
* [[۱۸۳۰ (میلادی)|۱۸۳۰]] - (۱۲۰۸): [[جمهوری کلمبیای بزرگ]] از بین رفته و کشورهای [[کلمبیا]]، [[اکوادور]]، [[ونزوئلا]] و [[پاناما]] جای آن را گرفتند.
* [[۱۸۳۳ (میلادی)|۱۸۳۳]] - ([[۱۲۱۱ (میلادی)|۱۲۱۱]]): [[آیا وایکوندار]] از دریا در [[تیروچندور]] برآمد.
* [[۱۸۳۳ (میلادی)|۱۸۳۳]] - (۱۲۱۱): [[قانون منع برده‌داری]]، هرگونه برده‌داری در سراسر [[امپراتوری بریتانیا]] را ممنوع کرد.
* [[۱۸۷۶ (میلادی)|۷۶]]-[[۱۸۳۳ (میلادی)|۱۸۳۳]] - ([[۱۲۵۴|۵۴]]-۱۲۱۱): [[جنگ‌های کارلیست]] در [[اسپانیا]]
* [[۱۸۳۴ (میلادی)|۱۸۳۴]] - ([[۱۲۱۲ (میلادی)|۱۲۱۲]]): [[تفتیش عقاید در اسپانیا]] به طور رسمی پایان یافت.
* [[۱۸۳۶ (میلادی)|۳۶]]-[[۱۸۳۵ (میلادی)|۱۸۳۵]] - ([[۱۲۱۴|۱۴]]-[[۱۲۱۳ (میلادی)|۱۲۱۳]]): [[انقلاب تکزاس]] در [[مکزیک]] باعث شد تا [[جمهوری تکزاس]] برای مدت زمان کمی به وجود آید.
* [[۱۹۰۱ (میلادی)|۱۹۰۱]]-[[۱۸۳۷ (میلادی)|۱۸۳۷]] - ([[۱۲۷۹|۷۹]]-۱۲۱۵): دوران سلطنت [[ملکه ویکتوریا]] که قلهٔ رفیع [[امپراتوری بریتانیا]] قلمداد می‌شود و به [[عصر ویکتوریا]] مشهور است.
* [[۱۸۴۰ (میلادی)|۴۰]]-[[۱۸۳۸ (میلادی)|۱۸۳۸]] - ([[۱۲۱۸|۱۸]]-[[۱۲۱۶ (میلادی)|۱۲۱۶]]): جنگ داخلی در [[ایالت‌های متحد آمریکای مرکزی]] منجر به ایجاد کشورهای [[گواتمالا]]، [[السالوادور]]، [[هندوراس]]، [[نیکاراگوئه]] و [[کاستاریکا]] شد.
* [[۱۸۶۰ (میلادی)|۶۰]]-[[۱۸۳۹ (میلادی)|۱۸۳۹]] - ([[۱۲۳۸|۳۸]]-[[۱۲۱۷ (میلادی)|۱۲۱۷]]): پس از دو [[جنگ‌های تریاک|جنگ تریاک]] در [[چین]]، کشورهای [[بریتانیای کبیر]]، [[فرانسه]]، [[ایالات متحده]] و [[روسیه]] امتیازات زیادی از چین گرفتند و [[سلسله چینگ|سلسلهٔ چینگ]] رو به زوال رفت.
 
=== [[دهه ۱۸۴۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۴۰]] ===
* [[۱۸۴۰ (میلادی)|۱۸۴۰]] - ([[۱۲۱۸ (میلادی)|۱۲۱۸]]): [[نیوزیلند]] به وجود آمد.
* [[۱۸۴۴ (میلادی)|۱۸۴۴]] - ([[۱۲۲۲ (میلادی)|۱۲۲۲]]): شخصی به نام [[باب]] در [[ایران]] ادعای پیامبری کرد.
* [[۱۸۴۹ (میلادی)|۴۹]]-[[۱۸۴۵ (میلادی)|۱۸۴۵]] - ([[۱۲۲۷ (میلادی)|۱۲۲۷]]-۱۲۲۳): [[قحطی سیب‌زمینی ایرلندی]]
* [[۱۸۴۸ (میلادی)|۴۸]]-[[۱۸۴۶ (میلادی)|۱۸۴۶]] - (۱۲۲۶-[[۱۲۲۴ (میلادی)|۱۲۲۴]]): [[جنگ آمریکا و مکزیک]] که باعث واگذاری بسیاری از [[آمریکای جنوب غربی|سرزمین‌های جنوب غربی]] امروزی از [[مکزیک]] به [[ایالات متحده]] شد.
* [[۱۸۴۷ (میلادی)|۴۷]]-[[۱۸۴۶ (میلادی)|۱۸۴۶]] - ([[۱۲۲۵|۲۵]]-۱۲۲۴): مهاجرت [[مورمونیسم|مورمون‌ها]] به [[اوتاها]]
* [[۱۸۴۸ (میلادی)|۱۸۴۸]] - (۱۲۲۶): انتشار [[اعلامیه کمونیسم|اعلامیهٔ کمونیسم]]
* [[۱۸۴۸ (میلادی)|۱۸۴۸]] - (۱۲۲۶): [[انقلاب‌های ۱۸۴۸]] [[اروپا]]
* [[۱۸۵۸ (میلادی)|۵۸]]-[[۱۸۴۸ (میلادی)|۱۸۴۸]] - ([[۱۲۳۶ (میلادی)|۱۲۳۶]]-۱۲۲۶): [[تب طلا در کالیفرنیا]]
 
=== [[دهه ۱۸۵۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۵۰]] ===
[[پرونده:Mashhad in 1858.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|نمایی از خانه‌ها و مدرسه‌ای در مشهد، سال [[۱۸۵۸ (میلادی)|۱۸۵۸]]]]
[[پرونده:CatonWoodvilleLightBrigade.jpeg|بندانگشتی|200px|[[یورش تیپ سبک]] در [[جنگ کریمه]]]]
* [[۱۸۵۰ (میلادی)|۱۸۵۰]] - ([[۱۲۲۸ (میلادی)|۱۲۲۸]]): [[عصر یخی کوتاه]] حدوداً در این سال پایان یافت.
* [[دهه ۱۸۶۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۶۰]]-[[۱۸۵۱ (میلادی)|۱۸۵۱]] - (۱۲۴۷–۱۲۲۹): [[تب طلای ویکتوریایی]] در [[استرالیا]]
* [[۱۸۶۴ (میلادی)|۶۴]]-[[۱۸۵۱ (میلادی)|۱۸۵۱]] - (۱۲۴۲–۱۲۲۹): [[شورش تایپینگ]] در [[چین]]، خونین‌ترین نبرد سدهٔ نوزدهم
* [[۱۸۵۴ (میلادی)|۱۸۵۴]] - ([[۱۲۳۲ (میلادی)|۱۲۳۲]]): [[قرارداد کاناگاوا]] سیاست [[ساکوکو|ساکوکوی]] [[ژاپن]] را متوقف کرد.
* [[۱۸۵۶ (میلادی)|۵۶]]-[[۱۸۵۴ (میلادی)|۱۸۵۴]] - ([[۱۲۳۴|۳۴]]-۱۲۳۲): [[جنگ کریمه]] بین [[بریتانیای کبیر]]، [[فرانسه]]، [[امپراتوری عثمانی]] و [[روسیه]]
* [[۱۸۵۵ (میلادی)|۱۸۵۵]] - ([[۱۲۳۳ (میلادی)|۱۲۳۳]]): [[فرایند بسمر]] امکان تولید بالای [[فولاد]] را فراهم کرد.
* [[۱۸۵۶ (میلادی)|۱۸۵۶]] - ([[۱۲۳۴ (میلادی)|۱۲۳۴]]): ساخت اولین [[پالایشگاه نفت]] در [[رومانی]]
* [[۱۸۵۸ (میلادی)|۵۸]]-[[۱۸۵۷ (میلادی)|۱۸۵۷]] - (۱۲۳۶-[[۱۲۳۵ (میلادی)|۱۲۳۵]]): [[شورش هندیان در سال ۱۸۵۷]]
* [[۱۸۵۹ (میلادی)|۱۸۵۹]] - ([[۱۲۳۷ (میلادی)|۱۲۳۷]]): انتشار کتاب [[اصل انواع]]
 
=== [[دهه ۱۸۶۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۶۰]] ===
خط ۱۳۸:
* [[۱۸۶۵ (میلادی)|۶۵]]-[[۱۸۶۱ (میلادی)|۱۸۶۱]] - ([[۱۲۴۳|۴۳]]-۱۲۳۹): [[جنگ داخلی آمریکا]] بین اتحادیه و جدایی‌طلبان متحد
* [[۱۸۶۱ (میلادی)|۱۸۶۱]] - (۱۲۳۹): [[روسیه]] برده‌داری را لغو کرد.
* [[۱۸۶۳ (میلادی)|۱۸۶۳]] - ([[۱۲۴۱ (میلادی)|۱۲۴۱]]): ایجاد [[صلیب سرخ جهانی]] پس از ایجاد [[اولین قرارداد جنوا]] در سال [[۱۸۶۴ (میلادی)|۱۸۶۴]] (۱۲۴۲).
* [[۱۸۶۷ (میلادی)|۶۷]]-[[۱۸۶۴ (میلادی)|۱۸۶۴]] - ([[۱۲۴۵|۴۵]]-۱۲۴۲): [[مداخله فرانسه در مکزیک|مداخلهٔ فرانسه در مکزیک]]
* [[۱۸۷۰ (میلادی)|۷۰]]-[[۱۸۶۴ (میلادی)|۱۸۶۴]] - ([[۱۲۴۸|۴۸]]-۱۲۴۲): [[جنگ ائتلاف سه‌گانه]] به جاه‌طلبی‌های [[پاراگوئه]] پایان داد و بخش زیادی از جمعیت این کشور را نابود ساخت.
* [[۱۸۷۷ (میلادی)|۷۷]]-[[۱۸۶۵ (میلادی)|۱۸۶۵]] - ([[۱۲۵۵|۵۵]]-۱۲۴۳): [[نوسازی]] در [[ایالات متحده]]
* [[۱۸۶۶ (میلادی)|۱۸۶۶]] - ([[۱۲۴۴ (میلادی)|۱۲۴۴]]): کشیدن کابل تلگرافی به آن سوی اقیانوس اطلس پس از تلاش ناکام سال [[۱۸۵۸ (میلادی)|۱۸۵۸]] (۱۲۳۶) با موفقیت انجام شد.
* [[۱۸۶۶ (میلادی)|۱۸۶۶]] - (۱۲۴۴): [[جنگ اتریش و پروس]] (آسترو-پروسین) موجب تجزیهٔ [[کنفدراسیون آلمان]] و خلق [[کنفدراسیون آلمان شمالی]] و [[پادشاهی دو طرفه اتریش-مجارستان|پادشاهی دو طرفهٔ اتریش-مجارستان]] شد.
* [[۱۸۶۹ (میلادی)|۶۹]]-[[۱۸۶۶ (میلادی)|۱۸۶۶]] - ([[۱۲۴۷|۴۷]]-۱۲۴۴): پس از [[استقرار مجدد میجی]] در [[ژاپن]]، این کشور برنامهٔ [[مدرنیزه‌سازی]] سریع خود را آغاز کرد.
خط ۱۵۴:
* [[۱۹۱۴ (میلادی)|۱۹۱۴]]-[[۱۸۷۱ (میلادی)|۱۸۷۱]] - ([[۱۲۹۲|۹۲]]-۱۲۴۹): [[انقلاب صنعتی دوم]]
* [[دهه ۱۸۹۰ (میلادی)|دهه ۱۸۹۰]]-[[دهه ۱۸۷۰ (میلادی)|دهه ۱۸۷۰]] - ([[۱۲۷۷|۷۷]]-۱۲۴۸): [[کسادی طولانی]] در [[اروپای غربی]] و [[آمریکای شمالی]]
* [[۱۸۷۲ (میلادی)|۱۸۷۲]] - ([[۱۲۵۰ (میلادی)|۱۲۵۰]]): [[پارک ملی یلواستون]] (سنگ زرد) ساخته شد.
* [[۱۸۷۳ (میلادی)|۱۸۷۳]] - ([[۱۲۵۱ (میلادی)|۱۲۵۱]]): ماکسول [[مقاله‌ای بر الکتریسیته و مغناطیس]] را منتشر کرد.
* [[۱۸۷۴ (میلادی)|۱۸۷۴]] - ([[۱۲۵۲ (میلادی)|۱۲۵۲]]): [[کمپانی هند شرقی]] [[بریتانیا]] از بین رفت.
* [[۱۹۱۴ (میلادی)|۱۹۱۴]] - [[۱۸۷۶ (میلادی)|۱۸۷۶]] - ([[۱۲۹۲|۹۲]]-[[۱۲۵۴ (میلادی)|۱۲۵۴]]): گسترش کلان جمعیت، سرزمین، صنعت و دارایی [[ایالات متحده]] که از آن به عنوان [[عصر طلایی آمریکا]] یاد می‌شود.
[[۱۸۷۷ (میلادی)|۱۸۷۷]] - (۱۲۵۵): [[اعتصاب بزرگ کارکنان راه‌آهن آمریکا|اعتصاب بزرگ کارکنان راه‌آهن]] در [[ایالات متحده]] که احتمالاً اولین [[اعتصاب|اعتصاب سراسری کارگری]] در دنیا بوده است.
* [[۱۸۷۸ (میلادی)|۷۸]]-[[۱۸۷۷ (میلادی)|۱۸۷۷]] - ([[۱۲۵۶|۵۶]]-۱۲۵۵): وقوع [[جنگ روسیه و عثمانی (۱۸۷۸-۱۸۷۷)|جنگ دیگری بین روسیه و عثمانی]] موجب آزادی [[بالکانی‌ها]] از سلطهٔ [[امپراتوری عثمانی]] شد.
* [[۱۸۷۸ (میلادی)|۱۸۷۸]] - (۱۲۵۶): ساخت اولین سویچر تجاری تلفن در [[نیوهاون]] [[کانکتیکات]].
* [[۱۸۷۹ (میلادی)|۱۸۷۹]] - ([[۱۲۵۷ (میلادی)|۱۲۵۷]]): [[جنگ انگلستان و زولو]] (آنگلو-زولو) در [[آفریقای جنوبی]].
* [[۱۸۸۴ (میلادی)|۸۴]]-[[۱۸۷۹ (میلادی)|۱۸۷۹]] - ([[۱۲۶۲|۶۲]]-۱۲۵۷): [[جنگ اقیانوس آرام]] بین [[پرو]]، [[بولیوی]] و [[شیلی]].
 
=== [[دهه ۱۸۸۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۸۰]] ===
* [[۱۹۰۲ (میلادی)|۱۹۰۲]]-[[۱۸۸۰ (میلادی)|۱۸۸۰]] - ([[۱۲۸۰|۸۰]]-۱۲۵۸: [[بریتانیای کبیر]] در دو [[جنگ‌های بوئر|جنگ بوئر]] بر مهاجرین هلندی در آفریقای جنوبی پیروز می‌شود.
* [[۱۸۸۲ (میلادی)|۱۸۸۲]] - ([[۱۲۶۰ (میلادی)|۱۲۶۰]]): ساخت اولین [[نیروگاه برق|نیروگاه]] و سیستم [[توزیع برق]] در [[منهتن]]
* [[۱۸۸۵ (میلادی)|۸۵]]-[[۱۸۸۴ (میلادی)|۱۸۸۴]] - ([[۱۲۶۳|۶۳]]-[[۱۲۶۲ (میلادی)|۱۲۶۲]]): [[کنفرانس برلین]] چراغ سبز [[تهاجم اروپا به آفریقا|حرکت اروپا به سمت آفریقا]] را نشان داد. همچنین کشورهای حاضر توافق کردند که به تجارت برده نپردازند.
* [[۱۸۸۵ (میلادی)|۸۵]]-[[۱۸۸۴ (میلادی)|۱۸۸۴]] - ([[۱۲۶۳|۶۳]]-۱۲۶۲): [[جنگ چین و فرانسه]] منجر به تشکیل [[هندوچین فرانسه]] شد.
* [[۱۸۸۵ (میلادی)|۱۸۸۵]] - ([[۱۲۶۳ (میلادی)|۱۲۶۳]]): [[اتحاد بلغارستان]]
* [[۱۸۸۸ (میلادی)|۱۸۸۸]] - ([[۱۲۶۶ (میلادی)|۱۲۶۶]]): [[منع برده‌داری در برزیل]]
 
=== [[دهه ۱۸۹۰ (میلادی)|دههٔ ۱۸۹۰]] ===
* [[۱۸۹۰ (میلادی)|۱۸۹۰]] - ([[۱۲۶۸ (میلادی)|۱۲۶۸]]): [[کشتار زانوی زخمی]] آخرین پیکار از سلسله [[جنگ‌های بومیان آمریکا]] بود.
* [[۱۸۹۵ (میلادی)|۹۵]]-[[۱۸۹۴ (میلادی)|۱۸۹۴]] - ([[۱۲۷۳|۷۳]]-[[۱۲۷۲ (میلادی)|۱۲۷۲]]): پس از پایان یافتن اولین [[جنگ چین و ژاپن اول|جنگ چین و ژاپن]]، [[چین]] [[تایوان]] را به [[ژاپن]] واگذار کرد و اجازهٔ تام برای دخالت در [[کره (کشور)|کره]] را به ژاپن داد.
* [[۱۸۹۶ (میلادی)|۹۶]]-[[۱۸۹۵ (میلادی)|۱۸۹۵]] - ([[۱۲۷۴|۷۴]]-[[۱۲۷۳ (میلادی)|۱۲۷۳]]): [[حبشه]] [[ایتالیا]] را در اولین [[جنگ ایتالیا و حبشه اول|جنگ ایتالیا و حبشه]] (ایتالو-ابیسینین) شکست داد.
* [[۱۸۹۶ (میلادی)|۱۸۹۶]] - ([[۱۲۷۴ (میلادی)|۱۲۷۴]]): [[بازی‌های المپیک]] در [[آتن]] احیا شد.
* [[۱۸۹۶ (میلادی)|۱۸۹۶]] - (۱۲۷۴): [[تب طلای کلوندیک]] در [[کانادا]]
* [[۱۸۹۸ (میلادی)|۱۸۹۸]] - ([[۱۲۷۶ (میلادی)|۱۲۷۶]]): پس از پایان یافتن [[جنگ اسپانیا و آمریکا]]، [[آمریکا]] کنترل کشورهای [[کوبا]]، [[پورتوریکو]] و [[فیلیپین]] را به دست آورد.
* [[۱۹۰۰ (میلادی)|۱۹۰۰]]-[[۱۸۹۸ (میلادی)|۱۸۹۸]] - ([[۱۲۷۸|۷۸]]-۱۲۷۶): [[شورش مشت‌زنان]] در [[چین]] توسط [[ائتلاف هشت کشور]] متوقف شد.
* [[۱۹۱۳ (میلادی)|۱۹۱۳]]-[[۱۸۹۹ (میلادی)|۱۸۹۹]] - ([[۱۲۹۱|۹۱]]-[[۱۲۷۷ (میلادی)|۱۲۷۷]]): [[جنگ فیلیپین و آمریکا]]
 
== شخصیت‌های مهم ==
خط ۲۰۵:
 
=== [[نقاشی]] ===
[[پرونده:Claude Monet, Impression, soleil levant.jpg|بندانگشتی|[[دریافتی از طلوع آفتاب]] اثر نقاش فرانسوی [[کلود مونه]] ([[۱۸۴۰ (میلادی)|۱۸۴۰]] - [[۱۹۲۶ (میلادی)|۱۹۲۶]] میلادی) که نام [[امپرسیونیسم]] از آن گرفته شده است.]]
[[رئالیسم (هنر)|رئالیسم]] و [[رمانتیسیم|رمانتیسمی]] که در ابتدای سدهٔ ۱۹ وجود داشت موجب به وجود آمدن [[امپرسیونیسم]] و [[پساامپرسیونیسم]] در سال‌های پایانی این سده شد. [[پاریس]] به عنوان پایتخت هنری جهان آن روزگار شناخته می‌شد. نقاشان مشهور این سده عبارت‌اند از:
* [[پل سزان]]
خط ۳۳۸:
 
== اختراعات، اکتشافات و نوآوری‌ها ==
[[پرونده:View from the Window at Le Gras, Joseph Nicéphore Niépce.jpg|بندانگشتی|یکی از اولین عکس‌های گرفته‌شده، که در سال [[۱۸۲۶ (میلادی)|۱۸۲۶]] ([[۱۲۰۴ (میلادی)|۱۲۰۴]]) توسط [[نیسفور نیپسه]] تولید شده است.]]
تحقیق در دانشگاه‌های تحقیقاتی نظیر [[دانشگاه برلین]] و آزمایشگاه‌های ثبت‌شده همچون [[پارک منلو]] ادیسون صنعتی شده و باعث رشد سرعت اکتشافات و نوآوری‌ها می‌شود.
* [[فروشگاه‌های زنجیره‌ای]]