(ISO) که مقر آن در ژنو میباشد، یک سازمان غیردولتی بینالمللی است که در ۲۴ فوریه سال ۱۹۴۷ تأسیس یافت. این سازمان متشکل از موسسههای ملی استاندارد کردن ۱۳۰ کشور بزرگ و کوچک، صنعتی و در حال توسعه از کلیه مناطق دنیا میباشد. وظیفه اصلی (ISO) توسعه استاندارد کردن و فعالیتهای مرتبط در جهان با نگرشی تسهیل کننده نسبت به تبادلات بینالمللی کالاها و خدمات، بهبود همکاری در محدوده علمی، فنی، اطلاعاتی و فعالیتهای اقتصادی و حمایت از تولیدکننده و مصرفکننده میباشد. سازمان بینالمللی استاندارد (ISO) تدوین استانداردهای فنی و اختیاری را بر عهده دارد.
این استانداردها تقریباً شامل کلیه موارد مربوط به تکنولوژی میگردد و نیز کمک به ساخت و عرضه کالاها و خدمات موثرتر، ایمن تر و بهداشتی تر مینماید. استانداردهای (ISO) تجارت و بازرگانی بین کشورها را آسان تر و صحیح تر میکند و به طور کلی از مصرفکنندگان کالاها و خدمات حمایت کرده و زندگی آنها را سهل تر مینماید. به عبارت دیگر اقدامات (ISO) که منتج به موافقت نامههای بینالمللی گشته، نهایتاً به صورت استانداردهای بینالمللی چاپ میشود.
سازمان بینالمللی استاندارد (ISO) از اعضای خود تشکیل شده است و سازمانهای عضو (اعضای اصلی یا Member baby) نمایندگان مراجع استاندارد کردن در کشورهای متبوع خود میباشند، بنابراین فقط یک سازمان میتواند به عنوان نماینده از هر کشور عضویت یابد.
از اعضای دیگر سازمان بینالمللی استاندارد (ISO) عضو مکاتبه ای (Correspondent Member) میباشد که معمولاً سازمانی از یک کشور است که تا به حال فعالیتی در ارتباط با استاندارد کردن و تدوین استاندارد نداشته است. این سازمان صرفاً در مواردی که ذینفع است اطلاعاتی کسب مینماید و در فعالیتهای فنی مشارکتی ندارد.
عضو دیگر (ISO) عضو مشترک (Subscriber Member) است که کشورهایی که دارای اقتصادی خرد میباشند میتوانند این عضویت را داشته باشند.
سازمان بینالمللی استاندارد تا پایان ژانویه ۲۰۰۱ دارای ۱۳۸ عضو شامل ۹۱ عضو اصلی، ۳۶ عضو مکاتبه ای و ۱۱ عضو مشترک بوده است. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از جمله اعضای اصلی آن بوده و در تدوین استانداردهای بینالمللی مشارکت دارد.
'''۲- ریشه کلمه (ISO) از چیست ؟'''
تصور میشود که کلمه (ISO) مخفف International Organization for Standardization
است، در حالی که مخفف عبارت فوق میبایست به صورت (IOS) باشد. (ISO) در اصل از کلمه یونانی (isos) مشتق شده و به معنی (برابر) و ریشه پیشوند (iso) در انگلیسی است.
از «برابر» تا «استاندارد» علت انتخاب کلمه (ISO)به عنوان نام یک سازمان بینالمللی به سهولت دانسته میشود. سازمان بینالمللی استاندارد، در صورت توجه به زبان کشورهای عضو، در انگلیسی به صورت (IOS) و در فرانسه به صورت (OIN) در میآید ولی به طور کلی بدون در نظر گرفتن زبان کشور خاص، نام سازمان بینالمللی استاندارد به صورت (ISO) خلاصه میشود.
۳- چرا نیاز به استانداردهای بینالمللی است و تدوین استانداردهای بینالمللی چگونه انجامی میگیرد؟
به طور کلی استانداردها توافق نامههای مستند شده، متضمن ویژگی ها، مشخصات فنی یا سایر ضوابط دقیق جهت استفاده به عنوان قوانین، راهنما یا شرح مشخصات به منظور حصول اطمینان از مناسبت مواد، کالاها، فرایندها و خدمات با اهداف مورد نظر میباشد وجود استانداردهای ناهماهنگ برای تکنولوژیهای مشابه در کشورها و مناطق مختلف منجر به ایجاد (موانع فنی فراراه تجارت) میگردد.
صنایع صادرات گرا نیاز به قبول کردن استانداردهای بینالمللی، به منظور منطقی کردن فرایند تجارت بینالمللی را حس کردهاند و این امر از دلایل اصلی تأسیس (ISO) بشمار میرود.
صنایع مختلف در دنیا نیاز به استاندارد خاص را به مؤسسه استاندارد ملی کشور متبوع اعلام مینمایند و تدوین استانداردها میتواند از اعضای اصلی به سازمان بینالمللی استاندارد انعکاس یابد. استانداردهای بینالمللی برای بسیاری از تکنولوژیها مانند ارتباطات، فرآیندهای اطلاعاتی، نساجی، بستهبندی، توزیع، تولید و مصرف انرژی، ساخت کشتی، بانکداری و خدمات اقتصادی تهیه میشوند و دلایل عمده تهیه آنها عبارتند از:
۱- پیشرفت جهانی در آزاد سازی تجارت
۲- تداخل بخشهای مختلف صنایع
۳- سیستمهای ارتباطات جهانی
۴- نیاز کشورهای در حال توسعه
۵- رشد و شکوفایی تکنولوژی
کار فنی (ISO) کاملاً غیر متمرکز و در چارچوب تشکیلات ۲۸۵۰ کمیته فنی، زیر کمیته و گروههای کاری انجام میگیرد. در این کمیتهها نمایندگان متخصصین صنعت، موسسههای تحقیقاتی، صاحب نظران دولتی، سازمانهای مصرفکننده و سازمانهای بینالمللی از کلیه نقاط دنیا به عنوان شرکای واحد حل مشکلات جهانی استاندارد کردن گرد هم میآیند. به طوری که در اجلاسیههای (ISO) در هر سال حدود ۳۰۰۰۰ متخصص شرکت مینمایند.
کمیتههای فنی (ISO) متشکل از اعضای فعال (P-member) و اعضای ناظر (O-member) میباشد که وظیفه دارند تدوین استانداردهایی را که ضروری به نظر میرسد، بررسی و مطرح نمایند. پس از موافقت اعضا با موضوع پیشنهادی، مدارک علمی و فنی مربوط (Draft Committee) تهیه و بین اعضا توزیع میگردد که پس از انجام اصلاحات لازم به صورت پیش نویس نهایی استاندارهای بینالمللی (Draft International Standard) در میآیند. پیش نویسهای مذکور مجدداً برای اعضا فرستاده میشوند تا پس از انجام آخرین اصلاحات بعمل آمده و تصویب نهایی به صورت استانداردهای بینالمللی ایزو به چاپ رسد.
به طور کلی دامنه کار (ISO) به یک شاخه اختصاصی محدود نمیشود و شامل کلیه موضوعات و رشتههای فنی به غیر از مهندس الکتریکی و الکترونیکی که از مسولیتهای کمیته IEC (International Electrical Commission) است، میگردد.
تاکنون حدود ۱۲۰۰۰ استاندارد بینالمللی به زبانهای انگلیسی و فرانسه تهیه گردیده است که فهرست کلیه استانداردها در کاتالوگ (ISO) موجود میباشد.
۴- تضمین کیفیت و استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰
از دیدگاه عمومی و بر پایه اصول علمی، (تضمین کیفیت) شواهدی را فراهم میآورد تا بر اساس آنها کلیه اشخاص ذیربط (از جمله مدیران، کارکنان و مشتریان) اعتماد داشته باشند که تمامی فعالیتهای مرتبط به کیفیت به طور مؤثر و کارا به اجرا در میآید.
در استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ به ممیزی سیستم کیفیت تأکید شده است، به وطوری که انجام توأم با هدف و برنامه آن ابزاری مؤثر برای تضمین کیفیت در هر سازمان طالب کیفیت، استمرار کیفیت و بهبود مستمر محسوب میشود.
استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ در واقع تعیین کننده، ویژگیها یا مشخصات فنی برای محصول نیستند بلکه استانداردهایی میباشند که بر فرایند و عملکرد تمامی فعالیتهایی که بر کیفیت محصول یا خدمت نهایی تأثیر گذار است، توجه دارد و به همین دلیل برای هر صنعتی دارای کاربرد است.
استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ استانداردهایی مدیریتی بوده و به این نکته تأکید دارد که کیفیت باید در فرایند تولید و در تمامی بخشهای یک سازمان (کارخانه یا شرکت) از جمله بخش طراحی، بخش تدارکات، بخش تولید، بخش کنترل کیفیت، بخش آموزش و غیره بوجود آید.
استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ به طور کلی در سه طبقه، قرار میگیرند:
الف – استانداردهای مربوط به مدیریت کیفیت و عناصر سیستم کیفیت (سری ایزو ۹۰۰۴)
ب – استانداردهای مربوط به الگوهای تضمین کیفیت (ایزو ۹۰۰۱, ۹۰۰۲, ۹۰۰۳)
پ – سایر استانداردهای راهنما و حمایت کننده (ایزو ۸۰۴۲, سری ایزو ۹۰۰۰ و سری ایزو ۱۰۰۰۰)
(۳۱۷۴) هستند، تحت عنوان الگوهای تضمین کیفیت، پذیرفته شدهاند و صدور گواهینامه برای سیستمهای کیفیت بر حسب انطباق با یکی از این استانداردها صورت میگیرد. لازم است ذکر شود که در ویرایش سال ۲۰۰۰ فقط یک استاندارد ISO 9001, جایگزین استانداردهای ۸۴۰۲ و ISO 9001 و ISO 9002 و ISO 9003 گردیده است.
عناوین کامل این استانداردها بدین صورت است:
۱- استاندارد ایران – ایزو ۹۰۰۱ (۱۳۷۴) – سیستم کیفیت – الگو برای تضمین کیفیت در طراحی، توسعه، تولید، نصب و ارایه خدمات
۲- استانداردهای ایران – ایزو ۹۰۰۲ (۱۳۷۴) – سیستم کیفیت – الگو برای تضمین کیفیت در تولید، نصب و ارایه خدمات
۳- استانداردهای ایران – ایزو ۹۰۰۳ (۱۳۷۴) – الگو برای تضمین کیفیت در بازرسی و آزمون نهایی
از جمله استانداردهای راهنما – استاندارد ایران – ایزو ۸۴۰۲ (۱۳۷۴) میباشد که در برگیرنده ۶۷ اصطلاح و تعریف در هر یک از زمینههای کیفیت، سیستم کیفیت، مدیریت کیفیت و ابزار و فنون مرتبط است.
'''لیست گواهینامههای سیستم مدیریت کیفیت:'''
ISO 9001 ISO 14001 OHSAS 18001 GMP ISO 22000 IFS HACCP ISO 27001 ISO/IEC 20000 ISO 13485 ISO/TS 16949 EN 16000 ISO 10002 ISO 10004 ISO 10006 ISO 10015 ISO 30000 ISO 31000 SA 8000 HSE-M{{جعبه اطلاعات سازمان
|نام سازمان = سازمان بینالمللی استاندارد
|تصویر = ISO members.png
|وبگاه = [http://www.iso.org/ www.iso.org]
|نام پیشین =}}
'''سازمان بینالمللی استانداردسازی''' {{انگلیسی|The International Organization for Standardization}} {{به فرانسوی|Organisation internationale de normalisation}} که معمولاً به نام '''ایزو''' {{انگلیسی|ISO}} شناخته میشود، مؤسسه بینالمللی تعیین [[استاندارد]] متشکل از نمایندگان موسسات استانداردسازی ملی است. این سازمان [[NGO|غیردولتی]] در سطح وسیع به وضع استانداردهای کلی و جزئی برای هماهنگ کردن استانداردهای متفاوت جهانی میپردازد. در عمل ایزو به صورت یک [[کنسرسیوم]] با ارتباطات قوی با دولتها فعالیت میکند. این مؤسسه انواع استانداردهای تجاری و صنعتی جهانی را تعیین مینماید. مرکز ایزو در [[ژنو]] [[سویس]] قرار دارد.<ref> http://www.iso.org/iso/home/about.htm</ref>
ایزو کار رسمی خود را از تاریخ [[۲۳ فوریه|بیست و سوم فوریه]] [[۱۹۴۷ (میلادی)|۱۹۴۷]] آغاز کرده است. این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای [[اقتصاد|اقتصادی]] و [[صنعت|صنعتی]] میپردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند.
سازمان بینالمللی استانداردسازی، باآنکه یک [[سازمان غیردولتی]] است، بهدلیل این که استانداردهای این مؤسسه تبدیل به قوانین میگردد از بیشتر [[سازمانهای غیردولتی]] قدرتمندتر است. امروزه نزدیک به ۱۵۷ کشور در این سازمان به عضویت درآمدهاند که [[ایران]] نیز یکی از آنهاست.
== نام و اختصار ==
[[پرونده:ISO english logo.svg|186px|راست|بندانگشتی|لوگوی سازمان بینالمللی استانداردسازی]]
لوگوهای سازمان در دو زبان، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] و فرانسوی، شامل حروف ISO ({{pron-en|ˈʌɪsəʊ}}) است و معمولاً با این حروف به آن اشاره میگردد. با این وجود این حروف اختصار نام کامل آن در هیچیک از این دو زبان نیست. نام این مؤسسه از کلمه [[زبان یونانی|یونانی]] (ἴσος (isos به معنای برابری گرفته شده است. با توجه به اینکه مؤسس این سازمان متوجه گشت که حروف مخفف این سازمان در زبانهای مختلف با یکدیگر یکسان نیست ISO را به عنوان نام سازمان انتخاب نمود و خود این مطلب نشان دهنده هدف این سازمان یعنی برابری و استانداردسازی فرهنگهاست.<ref> http://www.iso.org/iso/home/standards.htm</ref>
اولین تشکیلات [[مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران]] با تصویب قانون اوزان و مقیاسها در سال ۱۳۰۴ خورشیدی مطرح میشود. بعدها در سال ۱۳۳۲ به لحاظ ضرورت تعیین ویژگیها و نظارت بر کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی، ایجاد تشکیلاتی رسمی مورد توجه قرار گرفت و هسته اولیه تشکیلات سازمانی مؤسسه [[استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران]] به صورت ادارهای در [[اداره کل]] تجارت وقت شکل میگیرد. در سال ۱۳۳۹ با تصویب قانون تأسیس [[مؤسسه استاندارد]] و تحقیقات صنعتی، مؤسسه کار خود را در چارچوب هدفها و مسئولیتهای تعیین شده آغاز میکند و در همان سال به عضویت [[سازمان بینالمللی]] استاندارد ISO درآمد.
در سال ۱۹۸۷ کمیته فنی ۱۷۶ سازمان بینالمللی استاندارد (ISO/TC 176) سری استاندارد ISO 9000 را به جهانیان ارائه نمود. هدف از تدوین این سری از استاندارد، به وجود آوردن الگویی بینالمللی برای پیادهسازی و استقرار سیستمهای مدیریت و [[تضمین کیفیت]] بود که مورد استقبال فراوان در سطح دنیا قرار گرفت.
سیستمهای [[مدیریت کیفیت]] به منظور ثبات سطح کیفیت تعریف شده و بهبود کیفیت از طریق اصلاح فرایندها در سازمان پیادهسازی میشود.
الگوی اجرای این سری استاندارد برای بار چهارم در سال ۲۰۰۸ مورد بازبینی و ویرایش قرار گرفت. در ویرایش سال ۲۰۰۸ دیدگاه فرایند گرا همچنان مورد تأکید است.
استاندارد مدیریت کیفیت با تکی بر اصول ۸ گانه شکل گرفته است:
* مشتری محوری
* رهبری
* مشارکت کارکنان
* فرایند گرایی
* سیستم گرایی
* بهبود مستمر
* [[تصمیم گیری]] بر پایه واقعیات
* ارتباط متقابل سودمند با تأمین کنندگان
استاندارد ایزو ۹۰۰۱ برای هر سازمانی فارغ از نوع فعالیت و اندازه آنها قابل اجراست. گواهی نامه ISO 9001 نشان میدهد که سازمان سیستم مدیریت کیفیتی منطبق بر خواست و نیاز مشتری مستقر کرده است. یک سیستم با طراحی و اجرای خوب دارای فواید ذیل است:
. هدفمندی سیستم مدیریت کیفیت
. کنترل بهتر فرایندها
. افزایش بهرهوری
. کاهش هزینهها، ضایعات، مرجوعیها و بهبود اطمینان از محصول ایجاد چهارچوبی برای [[بهبود مستمر]] هر فرایند