کژمنشی: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس تحقیقات دمب(Dembe) و بودن(Boden)، استفاده از واژه کژمنشی به قرن ۱۷ بر می‌گردد و در اواخر قرن ۱۹ به طوربه‌طور گسترده در مؤسسات [[بیمه]] [[انگلستان]] استفاده می شده استمی‌شده‌است. در ابتدا استفاده از این واژه به طوربه‌طور ضمنی بر کلاه برداریکلاه‌برداری و رفتارهای غیراخلاقی فرد بیمه شده دلالت داشته استداشته‌است.

[[قضیه اول رفاه]] بیانگر این است که در شرایط [[بازار رقابت کامل|رقابت کامل]] که [[بازار]]ها از طریق مراوده داوطلبانه عاملان اقتصادی شکل می‌گیرد، خروجی بازار بر اساس [[معیار پارتو]] بهینه است. یکی از فروض ضمنی قضیه اول رفاه، وجود [[اطلاعات کامل]] است. اطلاعات نامتقارن که منشامنشأ بروز مسئله کژمنشی است، یکی از مصادیق [[اطلاعات ناکامل]] است؛ بنابراین با وجود مسئله کژمنشی خروجی بازار بهینه پارتو نخواهد بود، که این به معنای [[شکست بازار]] است؛ بنابراین رسیدن به خروجی پارتو مستلزم رفع مسئله کژمنشی است. برای این کار انگیزه کارگزار باید طوری تغییر کند که با وجود اطلاعات نامتقارن، کارگزار میزان تلاش بهینه را انجام دهد.

منظور از [[اقتصاد اطلاعات]]، بررسی چگونگی توزیع اطلاعات بین عاملان اقتصادی و نحوه تأثیرگذاری وجود یا عدم وجود این اطلاعات بر [[رفاه]] عاملان اقتصادی است. منظور از رفاه در این تعریف منافع عمومی عاملان اقتصادی است که به عنوان مثال در مورد [[مصرف کنندهمصرف‌کننده]] به [[مطلوبیت]] و در مورد [[بنگاه]] به [[سود (حسابداری)|سود]] اشاره می‌کند. مباحثی از قبیل اطلاعات ناکامل و اطلاعات نامتقارن از جمله مباحثی هستند که در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در ادبیات اقتصاد مسئله [[اطلاعات نامتفارن|عدم تقارن اطلاعات]] معمولاً در دو گروه عمده تقسیم بندیتقسیم‌بندی می‌شود. دسته اول مسائلی است که در آن یک طرف مبادله از اطلاعات طرف دیگر بی خبربی‌خبر است درحالیکه آن اطلاعات می‌توانست بر تصمیم وی اثر بگذارد. این دسته با عنوان [[اطلاعات پنهان]] شناخته می‌شود. به عنوان مثال وقتی یک خریدار به یک فروشگاه مراجعه می‌کند و فروشنده محصول را تولید [[آلمان]] معرفی می‌کند در صورتی که فروشنده می داندمی‌داند محصول تولید [[چین]] و از نوع کم کیفیت است. دسته دوم مربوط به حالاتی است که یک طرف مبادله اعمالی را انجام می‌دهد که بر طرف دیگر پوشیده استپوشیده‌است اما بر [[رفاه]] طرف دوم نیز تأثیرگذار است. از این دسته به عنوان [[عمل پنهان]] نام برده می‌شود. کژمنشی و [[کژگزینی]] دو مسئله شایع در اقتصاد اطلاعات هستند که اولی مربوط به عمل پنهان و دومی مربوط به اطلاعات پنهان است.

مسئله کژمنشی معمولاً توسط مدل کارفرما- کارگزار توضیح داده می‌شود. کژمنشی در داخل هر بنگاهی وجود دارد؛ زیرا کارفرما نمی‌تواند همه تصمیم‌های کارگزار را کنترل کند. مسئله کارفرما- کارگزار مربوط به حالتی است که تصمیم یا عمل کارگزار علاوه بر اینکه بر [[مطلوبیت]] خودش تاثیرتأثیر می‌گذارد، بر مطلوبیت کارفرما نیز تاثیرتأثیر دارد. همچنین کارفرما فقط خروجی کار کارگزار را مشاهده می‌کند که این خروجی، سیگنالی ناقص از عمل کارگزار است؛ به این معنا که خروجی بنگاه (میزان تولید یا میزان [[سود (حسابداری)|سود]]) هم تابع میزان کار و تلاش کارگزار است و هم تابع عوامل تصادفی. در این حالت میزان تلاش کارگزار [[بهینه پارتو]] نیست. به دلیل اینکه عمل کارگزار قابل مشاهده نیست، کارفرما نمی‌تواند کارگزار را مجبور کند که میزان تلاشی که بهینه پارتو است را ارائه دهد. برای رسیدن به تلاشی که بهینه پارتو است، کارفرما فقط می‌تواند مطلوبیت کارگزار را به تنها متغیر قابل مشاهده (که میزان خروجی بنگاه است) مرتبط کند. بدیهی است که مورد فوق فقط در صورتی امکان‌پذیر است که کارفرما حقوق کارگزار را به میزان خروجی مرتبط سازد.

تفاوت کژمنشی و کژگزینی در این است که در کژگزینی، عدم تقارن اطلاعات در زمان بستن قرارداد وجود دارد؛ ولی در کژمنشی، عدم تقارن اطلاعات پس از بستن قرارداد وجود دارد. حتی در مواردی که عدم تقارن اطلاعات در زمان بستن قرارداد وجود ندارد، طرفین قرارداد اغلب انتظار دارند که عدم تقارن اطلاعات در زمانی پس از بستن قرارداد به وجود آید. به عنوان مثال هنگامی که مالک یک بنگاه یک مدیر را استخدام می‌کند، مالک بنگاه نمی‌تواند مشاهده کند که مدیر در انجام کار خود چه مقدار تلاش کرده استکرده‌است. همچنین مدیر بنگاه در رابطه با فرصت‌هایی که پیش روی بنگاه قرار دارد، اطلاعات بیشتری نسبت به مالک بنگاه دارد. پس با توجه به این که انتظار می‌رود پس از بسته شدن قرارداد عدم تقارن اطلاعات وجود داشته باشد، طرفین قرارداد به دنبال طراحی قراردادی هستند که این مشکلات را تا حد امکان از بین ببرد و طراحی این نوع قراردادها مطلبی است که در بحث [[نظریه قرارداد]]ها مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

هرمسئله کژمنشی را می‌توان تحت مسئله کارفرما- کارگزار بررسی کرد. در مسئله کارفرما- کارگزار چالش اصلی مشاهده پذیر نبودن تلاش کارگزار است. این نکته را باید مورد توجه قرار داد که واژه تلاش ممکن است کمی گمراه کننده باشد؛ از این جهت که این مطلب را در ذهن تداعی می‌کند که مسئله کژمنشی فقط شامل مواردی می‌شود که کارگران پس از استخدام شدن، از زیر کار شانه خالی می‌کنند. واژه تلاش که در این مسئله استفاده می‌شود برای اشاره به این مطلب است که این متغیر یک متغیر غیر قابلغیرقابل مشاهده است و بنابراین کارفرما نمی‌تواند میزان حقوق کارگزار را مستقیماً به میزان تلاش کارگزار مرتبط کند؛ بلکه کارفرما برای این که بتواند کارگزار را به میزان تلاش بیشتری تشویق کند باید میزان حقوق کارگزار را به میزان تولید یا دیگر متغیرهای قابل مشاهده مرتبط سازد.

در بیمه‌های دارایی نیز مسئله کژمنشی وجود دارد؛ به این صورت که بیمه گر نمی‌تواند مشاهده کند که بیمه شده چقدر در مقابل دزدی، آتش‌سوزی و...و… احتیاط می‌کند؛ در حالی که میزان احتیاط او بر روی سود بیمه گر تاثیرتأثیر دارد.

در فعالیت‌های خدماتی نیز مسئله کژمنشی حضور دارد. در این فعالیت‌ها، کیفیت خدمات به میزان تلاش ارائه کننده خدمت وابسته است. رابطه میان مالک خودرو و تعمیرکار یا رابطه بین بیمار و پزشک از این موارد است. برای مثال، میزان تلاش پزشک در تشخیص و رفع بیماری برای بیمار غیر قابلغیرقابل مشاهده است و میزان تلاش پزشک بر روی مطلوبیت بیمار تاثیرتأثیر خواهد گذاشت.

"«اگر کارگزار در انجام کار خود به اندازه کافی تلاش کند، کارفرما حقوق او را به طور کامل پرداخت خواهد کرد و اگر در انجام کار خود سستی کند، دستمزدی به او نخواهد داد."»

در این جااین‌جا دیده می‌شود که حتی اگر کارگزار در انجام وظیفه خود سستی کند، اثبات ادعای حقوقی علیه کارگزار بسیار پر هزینه است و به نتیجه مطلوب نخواهد رسیدرسید؛ بنابراین برای رفع مسئله کژمنشی باید نوعی [[سیستم انگیزشی]] طراحی شود تا کارگزار انگیزه لازم را برای تلاش بیشتر داشته باشد. ایجاد انگیزه، برای کارفرما هزینه دارد و از طرف دیگر اگر میزان انگیزه ایجاد شده از طرف کارفرما از یک حدی کمتر باشد، کارگزار میزان تلاش بهینه را انجام نخواهد داد؛ بنابراین آنچه که اهمیت دارد، تعیین یک چارچوب قرارداد بهینه است؛ به این معنا که با تحمیل حداقل هزینه به کارفرما، انگیزه لازم برای کارگزار جهت انجام تلاش بهینه ایجاد شود.

=== عوامل تعیین کنندهتعیین‌کننده قرارداد بهینه ===

از آنجا که سود کارفرما متناسب با تلاش کارگزار است، و از طرفی تلاش کارگزار برای کارفرما قابل مشاهده نیست، لذا کارفرما سود انتظاری خود را بیشینه می‌کند. کارفرما مسئله زیر را حل می‌کند:{{سخ}}

<math>\max_{w(\cdot)} E\left[ y(\hat{e}) - w(y(\hat{e}))\right]</math>

[[سیستم انگیزشی|نظام انگیزشی]] باید به گونه‌ای باشد که میزان مطلوبیت انتظاری کارگزار در صورتی که تلاش بهینه ر انتخاب کند، نباید از مطلوبیت آستانه‌ای او کمتر باشد:{{سخ}}

نظام انگیزشی باید به گونه‌ای باشد که میزان مطلوبیت انتظاری کارگزار هنگامی که تلاش بهینه را انتخاب کند از مطلوبیت انتظاری او هنگامی که تلاش کمتر را انتخاب می‌کند، کمتر نباشد:{{سخ}}

<math>\hat{e} = \arg \max_e E \left[ w(y(e)) - c(e) \right] \geq \bar{u}</math>

== افراد تاثیرگذارتأثیرگذار در این حوزه ==

از افراد تاثیرتأثیر گذار در این حوزه می‌توان به هولمشتروم(B. Holmstrom)، ماسکین(E. Maskin)، هارت(O.D. Hart)، گرین(J. Green)، میلگروم(P. Milgrom)، راجرسون(W. Rogerson) و مایرسون(R. Myerson) اشاره کرد که بخش زیادی از ادبیات کژمنشی حاصل تلاش این افراد است.

* Salanié، Bernard،Bernard, ۱۹۹۷1997. "[http://www.amazon.com/Economics-Contracts-Primer-2nd/dp/0262195259/ref=sr_1_1?ie=UTF8&s=books&qid=1279391970&sr=1-1 The Economics of Contracts]" (MIT Press،Press, Cambridge،Cambridge, Mass. & London،London, England)

* Andreu Mas-Colell ،Michael,Michael D. Whinston،Whinston, Michael D. Whinston. "[http://www.amazon.com/Microeconomic-Theory-Andreu-Mas-Colell/dp/0195073401/ref=sr_1_1?ie=UTF8&s=books&qid=1279850267&sr=1-1 Microeconomic Theory]"

[[رده:شیوه‌های غیر اخلاقیغیراخلاقی مناقشه کسب و کار]]