تخمیدگی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ماني (بحث | مشارکت‌ها)
جز ماني صفحهٔ مانندگی را به تخمیدگی منتقل کرد: فرهنگستان
ماني (بحث | مشارکت‌ها)
ابرابزار
خط ۱:
{{سره‌نویسی افراطی}}
{{بهبود منبع}}
در ژنتیک، '''تُخمیدگی''' (Zygosity) حالت درهم‌آمیختگی است به‌خصوص اگر از یک تخمک یا بیش از یک تخمک مشتق شده باشد یا اگر دارای ژن‌های یک‌جور یا ناجور برای نشان دادن صفات مغبنی باشند.
'''مانندگی'''، '''زیگوسیتی''' یا '''جورزاگ'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=جورزاگ 1، جورتخم | بیگانه=homozygote | بیگانه در فارسی= | حوزه=زیست‌شناسی-ژن‌شناسی و زیست‌فنّاوری | دفتر=سیزدهم | بخش=فارسی | سرواژه=جورزاگ 1}}</ref> به همانندی دو [[فنوتیپ]] (رخ‌مانه) در یک [[الل]] (صفت) یک [[ارگانیسم]] (اندامگان) می‌گویند.
 
به عبارتی دیگر، تخمیدگی همانندی دو [[فنوتیپ]] (رخ‌مانه) در یک [[الل]] (صفت) یک [[ارگانیسم]] است.
اگر هر دو [[فنوتیپ]] یک ارگانیسم یکسان باشند به آن «هم‌ماننده» یا [[هموزیگوس|هُموزیگوس]] (Homozygous) می‌گویند؛ اگر دو فنوتیپ با هم تفاوت داشته‌باشند به آن «دگرماننده» یا [[هتروزیگوس|هِتروزیگوس]] (Heterozygous) می‌گویند؛ اگر یکی از دو فنوتیپ در اندامگان نباشد به آن «نیمه‌ماننده» یا [[همیزیگوس|هِمیزیگوس]] (Hemizygous) می‌گویند و اگر هر دو فنوتیپ نباشند به آن «هیچ‌ماننده» یا «نولی‌زیگوس» (Nullizygous) می‌گویند.
 
'''مانندگی'''،اگر هر دو [[فنوتیپ]] یک ارگانیسم یکسان باشند به آن '''زیگوسیتیجورتخم''' (یا '''جورزاگ'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=جورزاگ 1، جورتخم | بیگانه=homozygote | بیگانه در فارسی= | حوزه=زیست‌شناسی-ژن‌شناسی و زیست‌فنّاوری | دفتر=سیزدهم | بخش=فارسی | سرواژه=جورزاگ 1}}</ref>( به(Homozygous) می‌گویند؛ همانندیاگر دو [[فنوتیپ]] با هم تفاوت داشته‌باشند به آن '''ناجورتخم''' (رخ‌مانهیا ناجورزاگ) (Heterozygous) می‌گویند؛ اگر یکی از دو فنوتیپ در یکاندامگان [[الل]]نباشد به آن نیمه‌جورتخم (صفتHemizygous) یکمی‌گویند [[ارگانیسم]]و اگر هر دو فنوتیپ نباشند به آن «هیچ‌جور (اندامگانNullizygous) می‌گویند.
== هم‌مانند (هُموزیگوت) ==
یک [[سلول]] یا ارگانیسم، هنگامی برای یک [[ژن]] ویژه هموزیگوس است که فنوتیپ‌های یکسانی از آن ژن در هر دو [[کروموزوم]] همتا [[فام‌تن همتا|فام‌تن همتای]] آن سلول (یاخته) موجود باشد. به آن سلول یا ارگانیسم «هم‌مانند» یا «هُموزیگوت» (Homozygote) می‌گویند.
 
== جورتخمی ==
به [[ارگانیسم]] [[دیپلوئید|دیپلوئیدی]] می‌گویند که هر دو [[الل]] مربوط به ژن آن مثل هم باشد. برای آن‌که الل [[جهش‌یافته]] از نوع مغلوب بتواند در صفت ژنتیکی بروز کند حتماً باید ارگانیسم از نوع هُموزیگوت باشد، یعنی هر دو الل جهش‌یافته با هم در آن باشد تا صفت ژنتیکیِ مربوطه را نشان دهد.<ref name="Lodish, Berk p. 424">''Biologie moléculaire de la cellule'', by Lodish, Berk, Matsudaira et al. , Publisher: De Boeck & Larcier, chapitre 10: La structure moléculaire des gènes et des chromosomes, p. 424, 3ème édition, 2005</ref>
یک [[سلول]] یا ارگانیسم، هنگامی برای یک [[ژن]] ویژه هموزیگوسجورتخم است که فنوتیپ‌های یکسانی از آن ژن در هر دو [[کروموزوم]] همتا [[فام‌تن همتا|فام‌تن همتای]] آن سلول (یاخته) موجود باشد. به آن سلولیاخته یا ارگانیسم «هم‌مانند» یا «هُموزیگوت» (Homozygote)جورتخم می‌گویند.
 
به [[ارگانیسم]] [[دیپلوئید|دیپلوئیدی]] می‌گویند که هر دو [[الل]] مربوط به ژن آن مثل هم باشد. برای آن‌که الل [[جهش‌یافته]] از نوع مغلوب بتواند در صفت ژنتیکی بروز کند حتماً باید ارگانیسم از نوع هُموزیگوتجورتخم باشد، یعنی هر دو الل جهش‌یافته با هم در آن باشد تا صفت ژنتیکیِ مربوطه را نشان دهد.<ref name="Lodish, Berk p. 424">''Biologie moléculaire de la cellule'', by Lodish, Berk, Matsudaira et al. , Publisher: De Boeck & Larcier, chapitre 10: La structure moléculaire des gènes et des chromosomes, p. 424, 3ème édition, 2005</ref>
== دگرماننده ==
یک اندامگان یا یاخته، هنگامی برای یک ژن دگرماننده است که دارای دو رخ‌مانهٔ گوناگون از آن ژن باشد. به آن یاخته یا اندامگان «دگرمانند» می‌گویند.
 
== ناجورتخم ==
به ارگانیسم دیپلوئیدی می‌گویند که دو الل مربوط به ژن آن متفاوت از هم باشد. برای آن‌که الل جهش‌یافته از نوع غالب بتواند در [[صفت ژنتیکی]] بروز کند ارگانیسم می‌تواند از نوع هِتروزیگوت باشد، یعنی هر دو الل جهش‌یافتهٔ غالب لازم نیست در آن باشد تا صفت ژنتیکیِ مربوطه را نشان دهد، بلکه اگر یکی از الل‌های جهش‌یافتهٔ غالب در آن باشد برای بروز صفت ژنتیکیِ مربوطه در آن ارگانیسم کافی است.<ref name="Lodish, Berk p. 424" />
یک اندامگانارگانیسم یا یاخته، هنگامی برای یک ژن دگرمانندهناجورتخم است که دارای دو رخ‌مانهٔ گوناگون از آن ژن باشد. به آن یاخته یا اندامگان «دگرمانند» می‌گویند.
 
ناجورتخم به ارگانیسم دیپلوئیدی می‌گویند که دو الل مربوط به ژن آن متفاوت از هم باشد. برای آن‌که الل جهش‌یافته از نوع غالب بتواند در [[صفت ژنتیکی]] بروز کند ارگانیسم می‌تواند از نوع هِتروزیگوتناجورتخم باشد، یعنی هر دو الل جهش‌یافتهٔ غالب لازم نیست در آن باشد تا صفت ژنتیکیِ مربوطه را نشان دهد، بلکه اگر یکی از الل‌های جهش‌یافتهٔ غالب در آن باشد برای بروز صفت ژنتیکیِ مربوطه در آن ارگانیسم کافی است.<ref name="Lodish, Berk p. 424" />
== نیمه‌ماننده ==
هنگامی که یک یاخته یا اندامگان [[دستگی|دوگان]] تنها برروی یکی از فام‌تنهای همتای خود ژن یک صفت ویژه را دارا باشد و برروی فام‌تن دیگر، آن ژن موجود نباشد، به آن اندامگان «نیمه‌مانند» می‌گویند و آن یاخته یا اندامگان برای آن صفت «نیمه‌ماننده» است.{{سخ}}
«نیمه‌مانندگی» هنگامی دیده می‌شود که یک ژن از روی یکی از فام‌تن‌ها پاک شده‌باشد یا اینکه در اندامگان‌های [[دگرکامه|دگرکامه (هِتروگامِتیک)]] (Heterogametic)، یکی از ژن‌ها برروی یکی از [[فام‌تن‌های جنسی]] جای داشته‌باشد.
 
== نیمه‌جورتخم==
== هیج‌ماننده ==
هنگامی که یک یاخته یا اندامگانارگانیسم [[دستگی|دوگان]] تنها برروی یکی از فام‌تنهای همتای خود ژن یک صفت ویژه را دارا باشد و برروی فام‌تن دیگر، آن ژن موجود نباشد، به آن اندامگان «نیمه‌مانند»نیمه‌جورتخم می‌گویند و آن یاخته یا اندامگان برای آن صفت «نیمه‌ماننده»نیمه‌جورتخم است.{{سخ}}
یک اندامگان هیج‌ماننده دارای دو رخ‌مانهٔ جهش‌یافته از یک ژن است. به این اندامگان جهش‌یافته «هیج‌ماننده (Nullizygote) می‌گویند.
«نیمه‌مانندگی»نیمه‌جورتخمی هنگامی دیده می‌شود که یک ژن از روی یکی از فام‌تن‌ها پاک شده‌باشد یا اینکه در اندامگان‌های [[دگرکامه|دگرکامه (هِتروگامِتیک)]] (Heterogametic)، یکی از ژن‌ها برروی یکی از [[فام‌تن‌های جنسی]] جای داشته‌باشد.
 
== هیج‌جورتخم ==
یک ارگانیسم هیج‌جورتخم دارای دو رخ‌مانهٔ جهش‌یافته از یک ژن است.
 
== منابع ==