|
|rels = [[شیعه]]
}}
'''ایل هداوند''' یکی از ایل‌های [[مردم لک| لک تبار]] [[استان تهران]] با اصالت [[مردمان کرد|کردی]] هستند که بیشتر در منطقهٔ ورامین شامل شهرستان‌های [[شهرستان ورامین|ورامین]]، [[شهرستان پیشوا|پیشوا]]، [[شهرستان پاکدشت|پاکدشت]] ساکنند.<ref>تبارشناسی قومی وحیات ملی. اسماعیل یوردشاهیان.انتشارات فرزان روز. تهران1380، چاپ اول. ص191تا194</ref><ref>آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲</ref><ref>http://www.ilna.ir/بخش-کرمانشاه-103/352905-نگاهی-به-تغییرات-زیستی-اسمی-قوم-لک-به-گواهی-قدمت-تاریخ</ref><ref>http://aznakhabar.ir/fa/news/903/“قوم%20لک”%20در%20گذر%20تاریخ/</ref><ref>http://ashayer.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=160</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-tribes |عنوان =KURDISH TRIBES | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ فوریه ۲۰۱۵}}</ref><ref>جامعه‌شناسی مردم کرد، مارتین وان برویین سن، نشرپانیذ، تهران1378</ref> امروزه گویش هداوندی در حال فراموشی است.<ref>شیرکوند، ورامین بهشت گردشگران، ص ۵۵ و ۵۶</ref>
'''ایل هداوند''' یکی از ایل‌های [[لر]]<ref name=":2">شیرکوند، ورامین بهشت گردشگران، صفحه ۵۵–۵۶</ref><ref name=":0">{{یادکرد کتاب| نام خانوادگی=امان الهی بهاروند | نام=سکندر | عنوان=پژوهشی دربارهٔ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران | ناشر=آگاه | ماه=آذر |سال=1393 |صفحه= صفحهٔ ۱۸۴| شابک=964-329-135-9}}</ref><ref name=":1">تناولی، دستبافت‌های روستایی و عشایری ورامین، صفحهٔ ۱۳</ref><ref>http://archive.is/B9ZZ9#selection-555.0-555.28</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = محمد سعید جانب اللهی|نشانی=http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1017170/زیست-اقتصادی-عشایر؛-مطالعه-موردی-عشایر-هداوند?q=هداوند&score=6.856193&rownumber=1 |عنوان=زیست اقتصادی عشایر؛ مطالعه موردی عشایر هداوند| ناشر = فصلنامه فرهنگ مردم |تاریخ = بهار و تابستان ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی=}}</ref> [[استان تهران]] هستند که بیشتر در منطقهٔ ورامین شامل شهرستان‌های [[شهرستان ورامین|ورامین]]، [[شهرستان پیشوا|پیشوا]] و [[شهرستان پاکدشت|پاکدشت]] ساکنند. امروزه گویش هداوندی که [[لری]] است در حال فراموشی است.<ref name=":2" />
== تاریخ ==
در خصوص نحوه تبعید لرهای هداوند اطلاع دقیقی در دست نیست.<ref name=":0" /> در قرن هشتم [[رشیدالدین فضل‌الله همدانی]] اشارهٔ کوتاهی به لرهالکها در ورامین کرده. اما نخستین دستهٔ لرهالکها را شاه عباس در سال ۱۰۰۱ هجری به ورامین تبعید کرد. اینان شاخه‌ای از هداوندها بودندو مطابق اسناد [[کریم خان زند]] گروهی از هداوندها را از لرستان به فارس آورد و [[آغا محمد خان قاجار]] آنان را به تهران آورد و ماند گروگان زیر نظر داشت.<ref>آیت name=":1"محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲</ref><ref>تناولی، دستبافت‌های روستایی و عشایری ورامین، ص۱۳</ref><ref>http://aznakhabar.ir/fa/news/903/“قوم%20لک”%20در%20گذر%20تاریخ/</ref><ref>http://www.ilna.ir/بخش-کرمانشاه-103/352905-نگاهی-به-تغییرات-زیستی-اسمی-قوم-لک-به-گواهی-قدمت-تاریخ</ref>
=== اجتماعی ===
اجتماعی هداوندها“ تخمه“ (toxma) است که از مجموع چند «تخمه» تیره و از مجموع چند خانوارچندخانوار یک «بیله» (beila) شکل می‌گیرد. بیله‌ها جد مشترک دارندو خویشاوندی آنان پدر تباری است. درجای دیگر به تفصیل ازاین طایفه سخن خواهم گفت واما طوایف دیگری هم درورامین حضور دارندحضوردارند مانند شصتی‌ها و شاهسوندها. …
=== معاصر ===
تا یکيك نسل قبل در طول تاریخ،تاريخ تیره،تيره"[[هداوندخانیهداوندخاني]]"، وظیفه،وظيفه هدایتهدايت و مسیرمسير دهیدهي و تصمیم‌گیریتصميم کلِگيري كلِ طايفه طایفه هداوند را به عهده داشت.
خانواده [[هداوندخانیهداوندخاني]] در روستایروستاي علیعلي آبادِ زواره بیدبيد سکونتسكونت داشته ودارند و هم اکنوناكنون خانواده ایاي پرنفوذاند.
آخرینآخرين کسیكسي کهكه لقب خان به خود گرفت، "[[بابا خانِ هداوندخانیهداوندخاني]] "بود کهكه در سال ۱۳۴۷١٣٤٧ دار فانیفاني را وداع گفت.
اگر چه فرزندان و خانواده ایشانايشان هنوز بعد از گذشت ۵۰٥٠ سال بسیاربسيار صاحب نفوذ و مورد احترامند اما پس از انقلاب سپیدسپيد دیگرديگر کسیكسي در ایناين طایفهطايفه لقب خان نگرفت .
تیرهتيره ایاي دیگرديگر از طایفهطايفه هداوندخانی،هداوندخاني ، در [[شهرریشهرري]] ساکنساكن شدند کهكه بزرگ ایشانايشان "[[سلطانمحمد هداوندخانیهداوندخاني]]" [[فرزندِ حیدرحيدر قلیقلي]] ، نوه [[حضرت قلیقلي]] و نتیجهنتيجه "[[امیداميد خان]]" ، خان بزرگِ هداوندهاهداوند ها بود کهكه دو دوره قبل از" بابا خان" و در سال ۱۲۵۰١٢٥٠ خان بوده و در ضمن جدِّ بابا خان هم بوده‌استبوده است.
"[[سلطانمحمد هداوندخانیهداوندخاني]] "به همراه مادر و برادرش احمد در خردسالگیخردسالگي به شهرریشهرري می‌آید،ميآيد، گوییگويي بعد از فوت پدرش [[حیدرحيدر قلي قلی]] چون دعوایدعواي شدیدیشديدي بر سر خان بودن سر می‌گیرد،ميگيرد ، مادرش از ترس جانِ فرزندان، همراه ایشانايشان مهاجرت می‌کند…ميكند...
[[سلطانمحمد]] در اوایلاوايل جوانیجواني به واسطه فتوت و جوانمردیجوانمردي بسیاربسيار در شهرریشهرري شهره می‌شودميشود و مورد وثوق اهالیاهالي شهرریشهرري قرار می‌گیردميگيرد .
سلطان محمد را به لقب "محمدِمحمد سلطانِسلطان" می‌شناختندميشناختند..
از ایشانايشان در دستگیریدستگيري از فقرا و گرفتن دست ضعفا و احقاق حق مظلوم بسیار بسيار داستان نقل می‌شود…ميشود...
با توجه به اینکهاينكه ایشانايشان در ورامینورامين نبوده ولیولي نام ایشانايشان همیشههميشه در طوایفطوايف هداوند زبانزد بوده‌استبوده است و در دوران نوجوانینوجواني دوباره روابط خود را با خاندان پدریپدري از سر می‌گیردميگيرد و به سرعت در خاندان باتوجه به سن کمكم بسیاربسيار محبوب می‌شود،ميشود ، طوریطوري کهكه کلكل خاندان همیشههميشه در امور مهم به شهرریشهرري آمده و از ایشانايشان مشورت می‌گرفتند…ميگرفتند...
ایشان روحیه ای عارفانه داشتند و با دراویش [[نعمت الهی]] پا قلعه اصفهان دررفت و آمد بوده اندو صاحبدلی اهل ذکر و ریاضت بوده‌اند. ▼وی در سال ۱۳۶۲ در میانسالی به سرطان حنجره مبتلا و فوت می‌شود ولی هنوز نام ایشان به عنوان پهلوان زبانزد اهالی پیر و جوان شهرری می‌باشد و در بسیاری از مکان‌های عمومی عکسش در کنار دیگر پهلوانان زیبنده دیوارهای اماکن است. ▼
▲ایشانايشان روحیهروحيه ایاي عارفانه داشتند و با دراویشدراويش [[نعمت الهیالهي]] پا قلعه اصفهان دررفتدر رفت و آمد بوده اندو صاحبدلیصاحبدلي اهل ذکرذكر و ریاضترياضت بوده بوده‌انداند.
▲ویوي در سال ۱۳۶۲١٣٦٢ در میانسالیميانسالي به سرطان حنجره مبتلا و فوت می‌شودميشود ولیولي هنوز نام ایشانايشان به عنوان پهلوان زبانزد اهالیاهالي پیرپير و جوان شهرریشهرري می‌باشدميباشد و در بسیاریبسياري از مکان‌هایمكان عمومیهاي عکسشعمومي عكسش در کناركنار دیگرديگر پهلوانان زیبندهزيبنده ديوار دیوارهایهاي اماکناماكن است.
== تیره‌های ایل هداوند ==
{{بخش بدون منبع}}
! طوایف !! تیره‌ها !! محل سکونت
|-
| خانی || شیرکوند، شرکه وند، کلووند، میلاخور، سلک بند، فیلی، اتابکی و… || پیشوای ورامین، علی‌آباد زواره بید و زره در، چنار…
|-
| میرزایی || میرزاوند، نسیه شاهیوند، طهماسب وند، شروی وند (شاه اردی وند) نقدی، || قشلاق جلیل‌آباد، سنجاریون، ترقیون حیدر آباد بهنام سوخته، چالتا سیان، محمودآباد نو، موره و محسن آباد. اصطلک باغکمش، تماشا، پلنگ آواز و پوئینک…
|
|}
هداوند در اصل دارای سه طایفه خانی، میرزایی و سیری بوده که بعدها هر تیره انشعابات جدیدی پیدا کرده‌است مثلاً” خانی به زیر تیره‌های دیگری بنام‌های شیرکوند، گوهروند، اتابکی، شاهی بکی و شهبازوند تقسیم شده‌است؛ و حتی سیری‌ها به هداوندسوری تغییر کرده‌اند. آیت محمدی کلهر می‌گوید: هداوند یکی از طوایف بزرگ قوم لک است که همراه با کریم خان زند به شیراز رفته‌اند. پس از به روی کار آمدن قاجارها به دستور [[آقا محمد خان قاجار]] لک‌ها به مناطقی چون اطراف تهران، دماوند، ورامین، لار، توچال و [[بخش ایوانکی]]، روستاهای سنگاب و کرسی علیا، کرسی سفلی و چنداب منتقل شدند. شماری از آنها نیز در ساوه و زرند و قزوین وزنجان ساکن شدند. لک هداوند در شهرستان ایوانکی [[استان سمنان]] از سه طایفه اصلی سیرس، خانی و میرزایی تشکیل شده‌اند و در مجموع بالغ بر ۴۲ طایفه را شامل می‌شوند.<ref>http://aznakhabar.ir/fa/news/903/“قوم%20لک”%20در%20گذر%20تاریخ/</ref><ref>http://www.ilna.ir/بخش-کرمانشاه-103/352905-نگاهی-به-تغییرات-زیستی-اسمی-قوم-لک-به-گواهی-قدمت-تاریخ</ref>
== پراکندگی ایل هداوند ==
در روایتبرخی اولمنابع مانند دانشنامه ایرانیکا به عنوان بخشی از کردهای ورامین و تهران به آن اشاره شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-tribes |عنوان =KURDISH TRIBES | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ فوریه ۲۰۱۵}}</ref><ref>جامعه‌شناسی مردم کرد، مارتین وان برویین سن، نشرپانیذ، تهران1378</ref> در روایات اولیه گفته‌ای آمد که هداوند وقتی به ورامین آمدند ۶۰۰ خانوار بودند و در ۶۰ روستا وطن کردند. کسی البته نام آن روستاها را به تمامی نمی‌داند، در مآخذ مربوط به ورامین از برخی از این روستاها نام برده شده‌است. مثلاً” بنا به قول امینی بیشتر آنها در روستاهای علی آبادِزواره بید، جلیل‌آباد، اَهیه، شورون، توچال. امر آباد کاظم‌آباد، سرگل، پوئینک، [[خیرآباد خالصه|خیرآباد]]، صالح آباد، پلنگ دره، حمامک، سوره، معین آباد، قوئینک (درخشانی)، کلین، شوش آباد، گل عباس، شوران، حیدرآباد و محمودآباد و شترخوار و چند روستا به نام قشلاق ساکن می‌باشند. بخشی از طایفه هداوند درشهرستان‌های خمین دهستان اشناخور واستان لرستان سکونت دارند.
== محل ییلاق و قشلاق ایل هداوند ==
| 