عبدالملک یکم سامانی: تفاوت میان نسخه‌ها

پس از مرگ [[نوح بن نصر]] پسر بزرگ او [[ابوالفوارس عبدالملک بن نوح]] به حکومت رسید. در این زمان هر کس طمع رسیدن به خلافت را داشت. در آغاز فرمانروایی او [[ابومنصور محمد بن عزیر]] به مقام وزارت رسید. [[ابو سعید بکر بن مالک فرغانی]] که توسط نوح بن نصر به مقام سپهسالاری [[خراسان]] انتخاب شده بود در جایگاه خود باقی ماند. او قبل از آنکه [[بخارا]] را ترک کند در تثبیت حکومت عبدالملک تلاش کرد و در شعبان ۳۴۳ وارد [[نیشابور]] شد. [[ابوعلی بن محتاج]] که از برکناری و عزل خود ناخشنود بود در نیشابور خطبه به نام خود خواند. اما پس از آنکه وضعیت خراسان را آشفته دید به [[رکن الدوله]] در [[ری]] پناه برد و در سال ۳۴۳ حکومت خراسان را با کمک [[ال بویه]] به دست گرفت؛ بنابراین [[معزالدوله]] با لشکر کشی خود نیشابور و شهرهای دیگر خراسان را تحت سلطه خود گرفت. اما بعد از به خلافت رسیدن [[عبدالملک بن نوح]] او توسط سپهسالار خراسان به نام بکر بن مالک شکست خورد و به رکن الدوله در ری پناه برد. رکن الدوله در سال ۳۴۳ با کمک [[ابوعلی]] [[گرگان]] را تصرف کرد و و آنجا را تحت سلطه خود گرفت و [[حسن بن فیروزان]] تا جاجرم پیش‌آمد. سرانجام سپاه خراسان مهاجمان را سرکوب کرد و در اول محرم ۳۴۳ آنان به ری بازگشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص ۶۵}}</ref> در آخر رجب ۳۴۳ [[ابوعلی چغانی]] که [[سامانیان]] بیم او را داشتند در اثر بیماری وبا در ری درگذشت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=صص۶۵–۶۶|صفحات=صص ۶۵-۶۶}}</ref> بدون شک مرگ این سپهسالار برای [[سامانیان]] خبر خوشی بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دورهٔ سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۴}}</ref> در سال ۳۴۳ سامانیان به همراه دو لشکر از خراسان به ری و [[اصفهان]] رسیدند. [[محمد بن ماکان]] پس از تصرف اصفهان در ربیع الاول ۳۴۴ در جنگی که با [[ابوالفضل بن العمید]] داشت به دست او اسیر شد. سپس رکن الدوله با بکر بن مالک مصالحه کرد و با پرداخت سالانه دویست هزار دینار ری و تمام شهرهای جبل را تحت سلطه خود حفظ کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی درقلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref> اما پس از این مصالحه دربار شهر [[بخارا]] از سپهسالار جدید آزرده خاطر گشت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران دردوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سیدابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص ۱۰۴}}</ref> پس از مدتی لشکریان به منظور شکایت از بکر نزد عبدالملک رفتند و گفتند که بکر آنان را تحقیر کرده و در تحقق نیازهایشان کوتاهی می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref> اما احتمالاً هنگامی که رکن الدوله تعهد داد که از خلیفه عباسی برای بکر بن مالک هدایا و حکم فرمانروایی دریافت کند این مسئله باعث شد دربار سامانی از بکر بن مالک رنجیده خاطر شود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سیدابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۴}}</ref> به همین دلیل زمانی که بکر در رمضان ۳۴۵ به منظور دریافت هدایا از امیر سامانی به بخارا آمد و ادای احترام کرد ا[[لپتکین حاجب]] در دربار امیر بر اساس توطئه ای از پیش تعیین شده او را به قتل رساند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمد رضا|ناشر=امیر کبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref>همچنین وزیر، ابن عزیر را زندانی کردند. بعد از این ماجراها مقام وزارت را به ا[[بوجعفر محمد بن حسین]] (ابوجعفر عتبی) واگذار کردند و [[ابوالحسن محمد بن ابراهیم]] (ابوالحسن سیمجور) به مقام سپهسالاری رسید.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۵}}</ref> اما عتبی و سیمجور مدت زیادی در مقام خود باقی نماندند. عتبی در سال ۳۴۸، به دلیل ضبط اموال و املاک مردم مورد خشم و اعتراض آنان قرار گرفت و در نتیجه عبدالملک او را از وزارت برداشت و [[ابومنصور یوسف بن اسحاق]] را به جای او منصوب کرد. همچنین ابوالحسن سیمجور در سال ۳۴۹ قمری به دلیل ظلم و ستم فراوان به مردم خراسان و نیشابور توسط عبدالملک از مقام سپه سالاری کنار گذاشته شد و به جای او [[ابومنصور محمد بن عبدالرزاق]] به مقام سپه سالاری رسید.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref> ابومنصور در انجام مسئولیت خود موفق بود. وی در مدت زمانی که در این مقام بود، شهر خراسان را با روشی نیکو و همراه با عدالت اداره کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۵}}</ref> همزمان با این حوادث، به دستور عبدالملک یکی از فرماندهان سپاه سامانی به نام [[نجتکین]]، دستگیر و سپس کشته شد. در نتیجه خراسان را آشوب و شورش فراگرفت. به هر ترتیب، درباریان سامانی، در کارهای وزیر و سپه سالار جدید دخالت می‌کردند و آنان را آسوده‌خاطر نگذاشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref> مدتی کوتاه بعد از این حوادث، وزیر ابومنصور یوسف از مقام خود برکنار شد و [[ابوعلی محمد بلعمی]] به جای به مقام وزارت رسید. در این زمان روابط روابط عبدالملک و حاجب ترک نژاد او الپتگین به سردی گراییده بود. عبدالملک به الپتگین دستور داد تا به عنوان حاکم [[بلخ]] به ان دیار برود. اما او از پذیرش این فرمان سرپیچی کرد. در نتیجه دربار سامانی در سال ۳۴۹ قمری ابومنصور عبدالرزاق را از مقام سپه سالاری برکنار کرد و الپتگین را به جای او انتخاب کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تادیخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۵}}</ref> کمتر از یکسال بعد از این ماجراها، عبدالملک در یازدهم شوال ۳۵۰ هنگام چوگان زدن از اسب افتاد و مرد. مدت فرمانروایی وی بیش از هفت سال و نیم طول کشید (حک ۳۴۳–۳۵۰). او را بعد از مرگش، رشید لقب دادند. در زمان فرمانروایی او خراسان امنیت و آرامش داشت. اما بعد از مرگ عبدالملک آشوب و شورش خراسان را فراگرفت. سرانجام برادرش [[منصور بن نوح]] به جای او به سلطنت رسید.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قتمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیر کبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۷}}</ref>