[[پرونده:Makarem Shirazi.JPG|200px|بندانگشتی|راست|آیت الله مکارم شیرازی]]
این واژه بطور رسمی امروزه کمتر کاربرد دارد، و توسط واژهٔ «روحانی» در ادبیات متداول ایران جایگزین گردیدهاست.<ref>[http://www.peykeiran.com/(X(1)S(0e1eqk4vnfpb351sp3hoyi))/Content.aspx?ID=8900 ریشههای اصطلاحات و ضربالمثلها ملاخورشدن<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> اما در قدیمالایام، واژه آخوند بطور رایج بعنوان استاد مذهبی امثال مکتبخانه<ref>http://www.rismoon.com/moeenworddetail-326-fa.html</ref> بکار میرفت.<ref>''Poetry and mysticism in Islam: the heritage of Rūmī''. Volume 11 of Giorgio Levi Della Vida conferences. Giorgio Levi Della Vida conferences ; 11th conference. Giorgio Levi Della Vida Bienniel Conference proceedings ; 11. Amin Banani, Richard G. Hovannisian, Georges Sabagh. Publisher Cambridge University Press, 1994. {{ISBN|0-521-45476-X|en}} pp.163</ref> در روسیه و [[سیبری]]، استفاده از این لقب در متون اوایل قرن هفدهم به بعد دیده میشود.<ref name=autogenerated1 />
به جز از پیشه، از کلمه ''آخوند'' گاهی بعنوان قسمتی از نام یا لقب اشخاص نیز بکار برده میشدهاست، همانند [[محمد آخوند گرگانی]]، [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، [[محمد آخوند]] و غیره.
اخوند و یا ملا واژهای متداول در ایران، به معنی دانشمند،، پیشوای دینی و معلم علوم شرعیه و یا آدمی که از طریق دین امرار معاش می کند و گویند: از عهد تیموریان در این کشور رایج شده مأخذ و منشأ اشتقاق این کلمه به وضوح روشن نیست: دهخدا احتمال داده که مخفف آغا و خوند «به معنی خداوندگار» باشد، مانند میرخواند و خواندمیر بعضی آن را تحریفی از آرخون یا آرگون یونانی که در آنجا عنوان روحانیان مسیحی است دانستهاند برخی آن را مرکب از آ «مخفف آقا» و خواند «فعل خواندن» پنداشتهاند.
در نظام عالمان شیعه با عناوینی هم چون [[ثقةالاسلام]]، [[حجتالاسلام]]، [[آیت الله]]، [[آیت الله العظمی]] خوانده میشوند.