|
[[پرونده:Ali_MTM.jpg|بندانگشتی|200px|گلیم پشم [[مرینوس]] فیرزآباد]]
'''گلیم''' دست بافته ایبافته‌ای است از تار و پود که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بر دار بافته شده و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشته استداشته‌است.
== معرفی ==
'''گلیم''' دست بافته ایبافته‌ای ساده است از (تار پنبه یا پشم) و پود (پشم) که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بر دار افراشته بافته شده که هر منطقه طرح مختص به خود را داراست و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشته استداشته‌است.
ممکن است بافت گلیم با تغییراتی کاربردهای دیگری غیر از فرش در بین عشایر داشته باشد: از جمله نمک دان ،دان، جل اسب، نوار چادر.
شاید بتوان گفت در آسیای مرکزی ،مرکزی، شرق اروپا و شمال آفریقا هر جا که پرورش بز و گوسفند و شتر رواج داشته و مردمانش در بافت فرش تخصص داشته اندداشته‌اند گلیم هم بافته اندبافته‌اند. مردمان ترکمن، ففقاز، ترک، عرب و...و… دستبافته گلیم را تولید و بکار برده اندبرده‌اند.
در ادبیات فارسی عموماً گلیم با زیلو یا جاجیم و...و… به یک معنی بکار رفته استرفته‌است ولی به طوربه‌طور مشخص گلیم فرشی است که از بافتن پود بر تار هاییتارهایی که بر دار افراشته تنیده شده استشده‌است بافته می شودمی‌شود و از دستگاه کمکی نظیر ماسوره و...و… استفاده نمی‌شود که این مورد تفاوت گلیم با زیلو یا جاجیم و انواع دیگر ذکر شده در ادبیات می باشدمی‌باشد.
'''مهم''': گلیم با [[زیلو]] و [[جاجیم]] تفاوت دارد.
'''گِلیم''' یا '''پَلاس''' یکی از انواع [[صنایع دستی]] زیراندازی و پوششی است که از [[ابریشم]]، موی [[بز]]، [[پشم]] [[گوسفند]] یا دیگر چهارپایان اهلی بافته می‌شود. گلیم به شکل سنتی‌اش، معمولاً برای پوشاندن زمین، دیوار یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می‌شود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه‌های شهری نیز خریداری می‌شود.
[[رنگ|رنگ‌های]]های استفاده شده در گلیم سنتی [[گیاه|گیاهی]] هستند. گاهی گلیم‌ها را برای جلوه بیشتر و کهنه شدن رنگ، با [[چای]] و پوست [[گردو]] شستشو می‌دهند.
عشایر و بافتندگان گلیم محدودیتی در اندازه گلیم نداشته اندنداشته‌اند و با توجه به نیاز خود گلیم را در اندازه کوچک برای واگیره یا بزرگتر برای تزئین (گلیمچه) یا فرش بافته اندبافته‌اند و استانداردی در ابن مورد وجود ندارد.
گلیم هاگلیم‌ها در اندازه رایج برای قالی هم بافته شده اندشده‌اند که می توانمی‌توان به
* ۷۰×۱۰۰ <small>سانتی‌متر</small>
* ۱۰۰×۱۵۰ <small>سانتی‌متر</small>، که به ذرع و نیم مشهور است و متداولترین اندازه‌است.
* ۲×۳ <small>متر</small>
* ۳×۴ <small>متر</small>
* [[کناره|کناره‌ها]]ها
و...و… اشاره کرد
== انواع گلیم ==
انواع گلیم با توجه به نوع بافت آن و نحوه ینحوهٔ پرداخت به صورت تک رو یا دو رو در مناطق مختلف تولید شده استشده‌است:
# گلیم سوزنی
== مواد اولیه ==
=== رنگرزی ===
در بافت گلیم هاگلیم‌ها در گذشته از نخ رنگرزی شده با مواد رنگرزی طبیعی استفاده شده استشده‌است که این سنت در بافت گلیم هایگلیم‌های سنتی مرغوب و اصیل تا به امروز هم ادامه دارد.
مواد رنگرزی عموماً از منابع گیاهی و معدنی تهیه می شود،می‌شود، هر چند ممکن است از منابع حیوانی نظیر قرمز دانه هم استفاه شود.
معمولاً نخ هاینخ‌های تار که عموماً از پشم حیوانات تهیه می شودمی‌شود را رنگرزی می کنندمی‌کنند که در بافت گلیم با ترکیب این نخ هاینخ‌های رنگرزی شده تنوع طرح هاطرح‌ها حاصل می گرددمی‌گردد.
=== نخ تار ===
عموماً نخ تار از پنبه بدست می آیدمی‌آید اما بافت گلیم بر تار هایتارهای جنس پشم نیز مشاهده است.
=== نخ پود ===
نخ پود معمولاً از پشم حیوانات اهلی که بدست می آیدمی‌آید. ممکن است در گلیم هایگلیم‌های ظریف تر که بیشتر برای تزئین استفاده می شده استمی‌شده‌است از نخ کرک (بدست آمده از کرک حیوانات) هم استفاده بشود.
== مناطق بافت ==
گلیم هی مناطق مختلف ایران از طرح و مواد اولیه ای که برای بافت آن استفاده می شودمی‌شود قابل تشخیص و طبقه بندیطبقه‌بندی هستند.
=== گلیم ایل شاهسون ===
مهمترین بافت آنها، گلیم هایگلیم‌های سوماک است که در زبان محلی به آن ورنی می گویندمی‌گویند. به طوربه‌طور کلی از طرح هایطرح‌های هندسی شکسته با رنگ هایرنگ‌های ملایم استفاده می کنندمی‌کنند و کمتر می توانمی‌توان دو گلیم ایل سون را از نظر طرح و رنگ مشابه یافت. بهترین رواسبی در ایران، جل اسب هایاسب‌های سون است که به صورت شش تکه با رنگ هایرنگ‌های متنوع است.
=== گلیم لری ===
لرها گلیم هایگلیم‌های مرغوبی می بافندمی‌بافند که بیشتر با رنگ هایرنگ‌های سیاه، سبز، آبی، سفید با نقوش خاص منطقه مشخص می شودمی‌شود. بهترین بافت لرها خورجین بزرگ برای نگهداری اثاث خانه است. حاشیه آنها را برای آنکه محکم باشد قالی بافی می کنندمی‌کنند.
=== گلیم هرسین ===
گلیم هرسین بنا بر ذوق و سلیقه بافنده و شرایط اطراف او بافته می شودمی‌شود. در حاشیه و زمینه، نقش هانقش‌ها ریز و پر بافته می شوند،می‌شوند، به طوری که جای خالی در این گلیم وجود ندارد. از پشم بز به علت ضد بید بودن در حاشیه گلیم استفاده می کنندمی‌کنند. رنگ هایرنگ‌های گلیم هرسین عمدتاً به سفید، سورمه ای، سبز و قرمز و اخیراً سرخابی محدود می شودمی‌شود.
=== گلیم بلوچ ===
بلوچ هابلوچ‌ها به دلیل شرایط اقلیمی همیشه با طبیعت در پیکارند و همواره آرزوی برخورداری از منابع فراوان آب و مرغزار را در بافت هایبافت‌های خود بیان کرده اندکرده‌اند. معمولاً سرتاسر گلیم بلوچ از بافت راه راه شکل گرفته که در هر ردیف آن نقوش متفاوت از طرح و رنگ به چشم می خوردمی‌خورد. رنگ هایرنگ‌های تیره مانند قهوه ای، قرمز تیره، شتری و آبی سیر و رنگ هایرنگ‌های روشن مثل سبز، زرد، قرمز مشخصه طرح هایطرح‌های بلوچ اند.
=== گلیم خمسه ===
خمسه از یگانگی پنج ایل شیراز تشکیل می شوندمی‌شوند. بافت هایبافت‌های سوماک خمسه ده بید نام دارد. متداولترین طرح گلیم هاگلیم‌ها زمینه ای طبیعی به رنگ تیره است که ستارگانی مورب به صورت لوزی هایلوزی‌های متداخل روی آن بافت شده استشده‌است. گلیم هایگلیم‌های ستاره ای را بیشتر به صورت کم عرض می بافندمی‌بافند و بعد به هم می دوزندمی‌دوزند. گلیم هایگلیم‌های جدیدتر گاه زمینه ای سفید با عرض بیشتر دارند.
=== گلیم سنه ===
سنه امروزه سنندج نامیده می شودمی‌شود. در هیچ جای ایران گلیم هاییگلیم‌هایی به ظرافت گلیم هایگلیم‌های سنه بافته نمی‌شود. طرح آن بیشتر طرح هراتی آمیخته با طرح بوته ای و خطوط مورب در رنگ هایرنگ‌های متعدد است. زیباترین طرح گلیم سنه، ترنجی در وسط و زمینه ای رنگی دارد و بته ای نیز با ظرافت در آن بافته شده استشده‌است.
=== گلیم قشقایی ===
رنگ هایرنگ‌های تند و شاد از ویژگی هایویژگی‌های گلیم قشقایی است اما رنگ هایرنگ‌های متضادی نیز در کنار رنگ هایرنگ‌های قرمز و زرد به کار می رودمی‌رود. نقوش هندسی بخش اساسی طرح هایطرح‌های قشقایی است. مانند: هشت ضلعی، ستاره هشت پره تصاویر طاووس، بز، آهو.
=== گلیم افشار ===
طرح مخصوص افشار معمولاً ستاره هایستاره‌های متعدد روی زمینه ای به رنگ طبیعی یا رنگ سیر است. نقشنقش‌ها، ها، گل هایگل‌های ستاره ای هستندکه به صورت مورب کنار هم چیده می شوندمی‌شوند و به صورت لوزی در هم نمایان می شوندمی‌شوند.
=== گلیم زرند ===
دارای بافت چاک دار کوچک است. بیشتر کار عناصر ترک زبانترک‌زبان شاهسون است که تعداد زیادی از آنها در این منطقه مقیم شده اندشده‌اند. گلیم هایگلیم‌های زرند، دراز، باریک و با دوامند. طرح هایطرح‌های قراردادی با گل و گیاهی با مو خزنده و گاهی به صورت طرح لوزی مشبک یا دو تا سه ترنج در هم هستند.
=== گلیم ترکمنی ===
گلیم ترکمنی سبک و محکم است. در این گلیم هاگلیم‌ها رنگ مهمترین عامل است و رنگ قرمز با سایه روشن هایروشن‌های مختلف نقش ویژه ای دارد، رنگ هایرنگ‌های دیگر نارنجی، آبی، سبز و گاهی زرد است. این رنگ هایرنگ‌های متضاد هماهنگی زیبایی به وجود می آورندمی‌آورند.
=== مسند عنبران ===
'''روش بافت گلیم''':
[[پرونده:Iranian carpet structure (12).JPG|بندانگشتی|راست|150px| به تار هاتارها را میگیریممی‌گیریم و چود هاچودها را از زیر آن رد میکنیممی‌کنیم]]
[[پرونده:Iranian carpet structure (11).JPG|بندانگشتی|راست|150px]]
[[پرونده:Iranian carpet structure (10).JPG|بندانگشتی|راست|150px|هنگامی که پود را به طوربه‌طور کامل رد کردیم دفتین را روی پود ها میپودها زنیممی‌زنیم]]
== منابع ==
| 