'''خزان یاخته‌ای''' یا '''آپوپتوز''' {{انگلیسی|Apoptosis}} گونه ای از [[مرگ یاخته|مرگ سلولی]] طی فرایند مرگ برنامه‌ریزی‌شدهٔ [[یاخته|سلول]] است که در [[جانداران چندیاخته‌ای|جانداران پرسلولی]] به وقوع می‌پیوندد.
سازوکار مرگ برنامه‌ریزی‌شدهٔ یاخته‌هایسلولهای دوهسته‌ای که در پی سازوکارهای درون‌یاخته‌ایدرون‌سلولی و به‌ویژه قطعه‌قطعه شدن ژنگان رخ میدهد را خزان یاخته‌ایآپوپتوز یا مرگ برنامه‌ریزی‌شدهٔ یاختهسلول (programmed cell death) می‌گویند.
خزان یاخته‌ایآپوپتوز روندی فیزیولوژیک و زیستی برای نمو فعّال و طبیعی و همچنین حفظ [[هموستازی]] میباشد. در مواردی که زنده ماندن یک [[یاخته|سلول]]، موجودیّت موجود زنده را به خطر بیندازد، یاختهسلول با مرگ برنامه‌ریزی شده، خودکشی می‌کند. زمانی که سلول تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی یا حتی درونی همانند پرتوهای یونیزه کننده، داروهای سیتوتوکسیک (در درمان سرطان‌ها) [[هایپرترمیا]]، [[هورمون]]های گلوکو کوررتیکوئیدی و .. قرار می‌گیرد درونمایهٔ آن از جمله دی‌ان‌ای، دستخوش تغییراتی می‌شوند که در صورت ادامهٔ حیات آن منجر به ناهنجاری‌هایی شدیدی از جمله [[سرطان]]ی شدن سلول می‌شوند. عوامل دیگری نظیر برخی [[باکتری]]های بیماریزای داخل سلولی مانند [[سالمونلا]]، [[شیگلا]]، [[لیستریا]]، [[لژیونلا]] و … نیز در هنگام عفونت‌زایی خود با تغییر، در برخی مسیرهای متابولیکی و زیست‌شیمیایی داخل سلولی می‌توانند، در هدایت سلول به سمت این نوع خاص از مرگ مؤثر باشند.
مرگ برنامه‌ریزی شدهٔ سلولی، از طریق مسیرهای مختلفی، برانگیخته می‌شود، برخی از این مسیرها در اثر اتّصال لیگاندهایی به گیرنده‌های سطح سلول، و برخی دیگر از این مسیرها در اثر فقدان برخی [[فاکتور رشد|فاکتورهای رشد]]، راه اندازی می‌شوند. آسیب‌های شدید به مادّهٔ ژنتیکی سلول نیز، می‌تواند مسیرهای مختلفی، که منجر به اپوپتوز می‌شوند، را راه اندازی کند.
اپوپتوز یک روند فیزیولوژیک مرگ سلول است که در اثر فعال شدن آنزیم های گروه کاسپاز رخ میدهد .نسبت درون سلولی پروتئین های مشوق اپوپتوز مانند (BAXیا Bak) به پروتئین های ضد اپوپتوز مانند( BCL_2) تعیین کننده حساسیت سلول نسبت به آپوپتوز میباشد.
== دگرگونی‌های سلولی در هنگام خزان یاخته‌ایآپوپتوز ==
در هنگام خزان یاخته‌ایآپوپتوز حجم سلول کاهش یافته و در سلول [[وزیکول]]های متعددی ایجاد می‌شوند. سپس [[کروماتین]] متراکم شده و قطعه قطعه، می‌شوند. در مراحل بعد، غشا [[هسته]] از بین می‌رود و در آخر، سلول بصورت وزیکول‌های کوچکی، به چندین قسمت تقسیم می‌شود. در طول اپوپتوز، [[اندامک]]های داخلی سلول، مانند، [[میتوکندری]]ها و [[لیزوزوم]]ها سالم می‌مانند. وزیکول‌هایی که از قطعه قطعه شدن سلول پدید می‌آیند، بوسیله [[فاگوسیت]]ها، بلعیده می‌شوند و هضم می‌شوند.
