منابع اطلاعاتی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ←‏''سطح'': اصلاح نویسه با استفاده از AWB
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز اصلاح فاصله مجازی با استفاده از AWB
خط ۵:
 
== ''مقدمه'' ==
ارزیابی منابع اطلاعاتی در حقیقت پاسخ به این سؤال است که آیا یک [[کتاب]] خاص، یک عنوان [[مجله]] یا هر منبع اطلاعاتی دیگر با عنوان و مشخصات خاص، ارزش تهیه و خرید را دارد یا نه؟ به طور کلی، معیار ارزش هر منبع بر مبنای محتوا، مرتبط بودن، سودمندی و هزینه می باشد. تعیین معیارها جهت انتخاب و خرید، برای مسئول مجموعه سازی بسیار مفید و ارزنده است. ارزیابی منابع اطلاعاتی بهتر است توسط کمیته ی انتخاب صورت پذیرد و معیارهای آن مکتوب در اختیار آنها قرار گیرد. هر یک از معیارهای ارزیابی در تمامی انواع منابع اطلاعاتی و موضوعات اهمیت یکسانی ندارند. برای مثال؛ در مورد اطلاعات تجاری، سرعت روزآمد کردن بسیار اساسی و مهم است، در حالی که برای اطلاعات علمی [[صحت و اعتبار علمی منابع]] ارزش بیشتری دارد. به طور کلی، معیارهای انتخاب با توجه به [[سیاست های مجموعه سازی کتابخانه]] و نوع منابع اطلاعاتی اهمیت و اعتبار متفاوتی دارند. از نکته های بسیار اساسی که یک کتابدار خوب باید همواره در نظر داشته باشد این است که هر چند در ارزیابی و انتخاب منابع اطلاعاتی، به دلیل محدودیت های مختلف، ممکن است تمام منابع اطلاعاتی مورد درخواست خریداری نشوند، اما وی باید احساس مسئولیت کند و فراموش نکند که برای همان منابع مردود شناخته شده، متقاضی وجود داشته است. بنابراین، باید از طریق روش های مختلف از قبیل [[امانت بین کتابخانه ای]] ، [[اشتراک در خرید منابع اطلاعاتی]] و غیره این منابع را تهیه کند. به علاوه، به این نکته نیز باید توجه داشت که هیچکدام از این معیارها " به تنهایی" عامل انتخاب محسوب نمی شوند و یک کتابدار خوب باید سعی کند " مجموعه ی معیارها " را به دقت بررسی کند تا انتخابی خوب و مناسب داشته باشد. برای مثال؛ هر چند اعتبار یک [[ناشر]] یا [[نویسنده]] معروف می تواندمی‌تواند عاملی اساسی برای ارزیابی یک منبع اطلاعاتی باشد، اما اگر آن منبع، ارتباط موضوعی با سیاست های مجموعه سازی کتابخانه نداشته باشد نمی تواند به تنهایی ملاک انتخاب قرار گیرد.مهمترین عواملی که در ارزیابی یک منبع اطلاعاتی و انتخاب آن مؤثر است عبارتند از: ''محتوا''، ''قیمت''، ''[[تاریخ نشر]]'' ، ''نویسنده''، ''ناشر''، ''سطح نمایه'' و ''[[کتابنامه]]''، ''مشخصات فیزیکی'' ، ''صحافی'' و ''تصویر''.
== ''محتوای مرتبط و مناسب'' ==
معیار اصلی انتخاب هر منبع اطلاعاتی، محتوای مرتبط و مناسب با [[اهداف مجموعه سازی]] است. در صورتی که این ملاک در مورد یک منبع خاص صادق نباشد بررسی بقیه ی ملاک های انتخاب بیهوده است. به عبارت دیگر، بررسی سایر ملاک های انتخاب زمانی شروع می‌شود که ارتباط موضوعی منبع با اهداف مجموعه سازی کتابخانه ثابت شود. در غیر این صورت بررسی سایر ملاک ها بیهوده خواهد بود. پس از ارتباط موضوعی باید ارزش محتوایی آن ارزیابی شود. در صورتی که مدرکی محتوای مرتبط و مناسبی داشته باشد، می توانیم سایر ملاک های ارزیابی را بررسی کنیم و تصمیم نهایی را اخذ کنیم. در صورت ناتوانی کتابخانه برای خرید چنین مدرکی، بهتر است از طریق روش های دیگر مانند امانت بین کتابخانه ای، [[اشتراک منابع]] آن را در اختیار [[متقاضیان کتابخانه]] قرار داد.
خط ۲۱:
ممکن است اثری در زمان انتشار، اعتبار علمی خوبی داشته باشد، اما با گذشت چند سال اعتبار آن از بین رفته باشد، یا کتاب مناسب تری در آن زمینه منتشر شده باشد. برای مثال؛ امروزه زمان اعتبار علمی کتاب‌ها ی حوزه فناوری اطلاعات به مراتب پایین تر از نمونه های فوق هستند. زیرا یافته های جدید به سرعت اعتبار اثر قبلی را زیر سؤال می برند. زمان انتشار منابع مرجع، سالنامه ها، راهنماها، و بسیاری از منابع خاص دیگر نیز بسیار مهم است. بنابراین باید در زمان انتخاب و خرید منابع اطلاعاتی به تاریخ انتشار و اعتبار محتوای آنها توجه کافی کنیم.
== ''نویسنده'' ==
اعتبار و شهرت یک نویسنده می تواندمی‌تواند عامل بسیار مهمی برای انتخاب منابع اطلاعاتی باشد. برای مثال؛ کتاب داستانی که نویسنده ی آن تالیفات زیاد، خوب و شناخته شده ای دارد احتمالا بهتر از داستانی است که نویسنده ی آن شناخته شده نباشد. قابل ذکر است که شهرت یک فرد در یک زمینه، بخصوص در حوزه های علمی، نباید مانع بررسی علمی سایر آثار گردد. زیرا بعضی از نویسندگان به دلایلی ممکن است اعتبار کاذب به دست آورده باشند، یا از اعتبار خود در بخش های دیگر در حوزه ی دیگر استفاده می کنند. امروزه بخش های مختلف هر علم به اندازه ای تخصصی شده اند که هر فرد تنها در زمینه های خاص و محدودی می تواندمی‌تواند مدعی تجربه، تخصص و اعتبار علمی باشد. برای مثال؛ [[رشته ی کتابداری و اطلاع رسانی]] از بخش های مختلفی مانند خدمات مرجع، سازماندهی اطلاعات و مجموعه سازی تشکیل شده است که هر کدام از آنها مجددا به زیر بخش های مختلفی تقسیم می شوند. چکیده نویسی، [[نمایه سازی]] ، [[فهرستنویسی]]، رده بندی، [[اصطلاحنامه ها]] و بسیاری از موضوعات دیگر در حوزه ی سازماندهی اطلاعات قرار دارند و هر مقوله ی فوق نیاز به مطالعه، تخصص و تجربه ی طولانی دارد. بنابراین انتخاب کتاب از نویسنده ای که در زمینه های فوق تخصص، تجربه و مطالعه ی بیشتری دارد بهتر از انتخاب کتاب از فردی است که در آن زمینه تخصص و تجربه ی خاصی ندارد یا تجربه ی بسیار کلی دارد.
 
== ''ناشر'' ==
بسیاری از ناشران در زمینه های خاص شهرت و اعتبار ویژه ای دارند و به انتشار منابع اطلاعاتی در یک حوزه ی خاص می پردازند. برای مثال؛ [[انجمن کتابداران آمریکا]] با استفاده از افراد با تجربه و سرشناس، فقط کتاب هایی را در زمینه ی کتابداری و اطلاع رسانی چاپ می کند. از این جهت، انتشار کتاب توسط چنین ناشرانی می تواندمی‌تواند ملاک مناسبی برای انتخاب باشد تا ناشری که در این زمینه تخصص موضوعی ندارد. بنابراین، کتابداران باید قبل از انتخاب و سفارش منابع اطلاعاتی به شناسایی ناشران معتبر در زمینه ی موضوعی کتابخانه، آثار عمومی، متون درسی، منابع مرجع و ... بپردازند و فهرست های لازم از انتشارات آنها در اختیار مراجعان و کمیته انتخاب قرار گیرد تا انتخاب مناسب تری صورت گیرد. لازم به ذکر است، بسیاری از ناشران فقط نوع خاصی از منابع اطلاعاتی را منتشر می کنند یا به انتشار منابع اطلاعاتی برای سطح خاصی می پردازند. از این رو، تخصص ویژه در انتشار منابعی خاص، بر روی کیفیت آثار تولید شده نیز مؤثر خواهد بود.
 
== ''سطح'' ==
برای ارزیابی یک منبع اطلاعاتی باید به سطح علمی آنها توجه ویژه ای کرد. یعنی منابعی را انتخاب کنیم که متناسب با سطح علمی مراجعان و جامعه کتابخانه باشد. برای مثال؛ با توجه به اینکه سطح علمی مراجعان [[کتابخانه ی آموزشگاهی]] با [[کتابخانه ی تحقیقاتی]] کاملاً متفاوت است، انتخاب یک واژه نامه ی عمومی مختصر برای کتابخانه ای آموزشگاهی کفایت می کند، اما در کتابخانه ای تحقیقاتی باید دهها [[واژه نامه ی عمومی]] و تخصصی که متناسب با جامعه ی کتابخانه ی تحقیقاتی باشد، انتخاب و تهیه شود. عده ای از ناشران، مانند [[کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان]] سطح علمی منابع منتشر شده را بر روی جلد کتاب اعلام می نمایند که می تواندمی‌تواند کمک خوبی برای انتخاب باشد. بهتر است کتابداران و مسئولین انتخاب، قبل از هر چیز، در صورت عدم آگاهی از تناسب سطح علمی منابع اطلاعاتی با جامعه کتابخانه خود، فهرست مندرجات، مقدمه و در صورت لزوم بخش هایی از کتاب را مطالعه کنند تا انتخابیی مناسب صورت پذیرد.
== ''نمایه، کتابنامه و فهرست مندرجات'' ==
[[نمایه]] ی خوب و کتابنامه ی انتهای کتاب شاخص دیگری برای ارزیابی منابع اطلاعاتی محسوب می شود. میزان منابع و مآخذ استفاده شده تا حدودی نشان دهنده ی مطالعه ی همه جانبه ی نویسنده در تالیف اثر می باشد. یک نمایه و فهرست مندرجات خوب ابزار مناسبی برای بازیابی اطلاعات متن اصلی نیز می باشد.