سازمان مردم‌نهاد: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
NMasiha (بحث | مشارکت‌ها)
تمیزکاری
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با استفاده از AWB
خط ۱:
'''سازمان‌های مردم‌نهاد'''<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8503230071 فارس]</ref> یا '''سَمَن''' یا '''اِن‌جی‌اُ''' (به [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]: Non governmental Organization و به‌اختصار: NGO) در کلی‌ترین معنای خود، به سازمانی اشاره می‌کند که مستقیماً بخشی از ساختار [[دولت]] محسوب نمی‌شود اما نقش بسیار مهمی به‌عنوان واسطه بین فردْ فردِ مردم و قوای حاکم و حتی خود [[جامعه]] ایفا می‌کند.
 
بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد، [[غیرانتفاعی]] و مستقل از [[دولت]] هستند و بودجهٔ این سازمان‌ها از راه کمک‌های مردمی و در مواردی نیز با کمکِ [[سازمان دولتی|سازمان‌های دولتی]]، دولت یا ترکیبی از این روش‌ها و در قالب پروژه هایپروژه‌های مشترک تأمین می‌شود.
 
== سازمان‌های مردم‌نهاد نیمه‌مستقل ==
بعضی از سازمان‌های مردم‌نهاد نیمه‌مستقل (Quango|QUANGOs) وظایف و کارهای دولتی را نیز انجام می‌دهند. برخی از این سازمان‌ها هیچ علاقه‌ای به [[سیاست]] ندارند؛ این در حالی است که برخی از آنهاآن‌ها به‌منظور تأمین منافع اعضای خود صرفاً به [[لابی‌گری]] در دولت می‌پردازند.
 
از آنجا که اصطلاح «سازمان مردم‌نهاد» بسیار کلی است، بسیاری از این سازمان‌ها ترجیح می‌دهند از اصطلاح سازمان داوطلبانهٔ خصوصی (PVO) یا سازمان توسعهٔ خصوصی (PDO) استفاده کنند.
 
== تاریخچه ==
اگرچه [[انجمن‌های داوطلبانه]] شهروندان در سراسر [[تاریخ]] وجود داشته‌اند، سازمان‌های غیردولتی اغلب به همان منوال که امروزه، بویژهبه ویژه در سطح بین‌الملل دیده می‌شوند، در دو قرن اخیر توسعه یافته‌اند. یکی از اولین سازمان‌های اینچنینی، [[صلیب سرخ جهانی]] است که در سال [[۱۸۶۳ (میلادی)|۱۸۶۳]] تأسیس شد.
 
عبارت «سازمان‌های غیردولتی» با تأسیس [[سازمان ملل|سازمان ملل متحد]] در سال ۱۹۴۵ که مفاد آن در ماده ۷۱ از فصل ۱۰ منشور سازمان ملل آمده‌است، به وجود آمد.
 
برای آگاهی از نقش شورایی سازمان‌هایی که نه دولت هستند و نه کشورهای عضو سازمان به وضعیت شورایی مراجعه کنید. اولین تعریفی که از «سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی»(INGO) ارائه شده‌است مربوط می‌شود به قطعنامه ۲۸۸ (۱۰) ECOSOC به تاریخ [[۲۷ فوریه]]، [[۱۹۵۰ (میلادی)|۱۹۵۰]]: که در آن اینچنین آمده استآمده‌است «هر گونه سازمان بین‌المللی که از طریق پیمان و معاهده بین‌المللی ایجاد نشده‌است». نقش اساسی سازمان‌های غیردولتی و دیگر «گروه‌های اصلی» در توسعه پایدار در ماده ۲۷ دستور کار ۲۱ به رسمیت شناخته شده‌است، که منجر به توافقات جدید و بازبینی شده برای روابط شورایی بین سازمان ملل و سازمان‌های مردم‌نهاد شد.
 
فرایند [[جهانی‌سازی]] در قرن بیستم موجب اهمیت یافتن سازمان‌های مردم‌نهاد شد. امکان حل خیلی از مشکلات داخل یک کشور وجود نداشت. [[معاهده|معاهدات بین‌المللی]] و سازمان‌های بین‌المللی از قبیل [[سازمان تجارت جهانی]] بیش از حد بر منافع مؤسسات مالی بزرگ متمرکز بودند. در اقدامی برای متعادل کردن این روند، سازمان‌های غیردولتی با تأکید بر مسائل [[بشردوستی|بشردوستانه]]، کمک به توسعه و توسعه پایدار تأسیس شدند که نمونه بارز آن[[اجلاس اجتماعی جهان]] است که هر ساله در ماه ژانویه در [[داووس، سوئیس|داووس]] برگزار می‌شود و رقیب [[اجلاس اقتصادی جهان]] محسوب می‌شود. پنجمین اجلاس اجتماعی جهان در [[پورتو آلگر]] [[برزیل]] برگزار شد و نمایندگان بیش از ۱۰۰۰ سازمان غیردولتی در آن شرکت کردند…
 
=== سازمان‌های مردم‌نهاد در جهان ===
گزارش تهیه‌شده توسط [[سازمان ملل متحد]] در سال ۱۹۹۵ درخصوص [[حکومت جهانی]]، نشان می‌داد که در آن زمان قریب به ۲۹٬۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد بین‌المللی وجود داشته‌است. تعداد سازمان مردم‌نهاد داخلی کشورها حتی از این رقم نیز بالاتر بوده‌است: حدود ۲ میلیون سازمان غیردولتی در [[ایالات متحدهٔ آمریکا]] فعالیت می‌کنند که بیشتر آنهاآن‌ها در ۳۰ سال گذشته تشکیل شده‌اند. [[روسیه]] نیز ۴۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد دارد. در [[هندوستان]] ۲ میلیون سازمان مردم‌نهاد وجود دارند. روزانه چندین مورد از این سازمان‌ها ایجاد می‌شوند. تنها در [[کنیا]]، قریب به ۲۴۰ سازمان مردم‌نهاد در هر سال تأسیس می‌شود.
 
== مراحل تکامل و شکل‌گیری سازمان‌های غیردولتی ==
سه مرحله یا دوران تکامل سازمان‌های غیردولتی توسط کورتون سال [[۱۹۹۰ (میلادی)|۱۹۹۰]] در نوشته‌ای زیر عنوان «سه دوره شکل گیریشکل‌گیری فعالیتهای داوطلبانه» شناسایی شده‌است. در مرحله اول، نوع خاصی از سازمان مردم‌نهاد شکل می‌گیرد که بر امدادرسانی و [[رفاه اجتماعی|رفاه]] متمرکز بود و مستقیماً به افراد ذی‌نفع خدمات امدادی ارائه می‌کرد. توزیع غذا، تأمین پناهگاه و ارائه خدمات [[بهداشتی]] نمونه‌هایی از خدمات این قبیل سازمان‌های مردم‌نهاد بود. در واقع سازمان مردم‌نهاد در این مرحله نیازهای روز افراد را تشخیص می‌دادند و به برآورده ساختن آنهاآن‌ها می‌پرداختند. در مرحله دوم از تکامل، سازمان‌های مردم‌نهاد از لحاظ وسعت و اندازه کوچکتر شده و به مجموعه‌های مستقل و خودکفای محلی تبدیل شدند. سازمان‌های مردم‌نهاد در این مرحله از تکامل، امکانات جوامع محلی را گسترش دادند تا بتوانند با 'اقدامات محلی مستقل' نیازهای آنهاآن‌ها را برآورده سازند. کورتن مرحله سوم از تکامل و شکل گیریشکل‌گیری سازمان‌های مردم‌نهاد را ' توسعه نظام‌های پایدار' می‌خواند. در این مرحله، سازمان‌های مردم‌نهاد می‌کوشند تغییراتی را در سیاستها و مؤسسات در سطح داخلی، ملی و بین‌المللی به وجود آورند؛ آنهاآن‌ها از نقش سابق خود که تأمین و ارائه خدمات عملیاتی بود، فاصله گرفته و نقش [[کاتالیزوری]] به عهده گرفتند. به‌تدریج این سازمان از «سازمان مردم‌نهاد امدادرسان» به «سازمان مردم‌نهاد توسعه و آبادانی» تغییر ماهیت داد.
 
== اهداف ==
سازمان‌های مردم‌نهاد برای رسیدن به اهداف گوناگونی فعالیت می‌کنند و معمولاً در جهت پیشبرد اهداف سیاسی یا اجتماعی اعضا در حرکت هستند. تعداد این قبیل سازمان‌ها بسیار زیاد است و اهداف آنهاآن‌ها طیف وسیعی از موقعیت‌های [[سیاسی]] و [[فلسفی]] را در بر می‌گیرد. برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* بهبود وضعیت [[محیط زیست و گردشگری]] در کشور،
* کمک‌های درمانی به بیماران خاص در حوزه سلامت
خط ۳۲:
 
== روش‌ها ==
روش‌ها و شیوه‌های مورد استفاده سازمان‌های مردم‌نهاد با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال، سازمان مردم‌نهادی مانند [[آکسفام]] در زمینه [[فقرزدایی]] فعالیت می‌کند و تسهیلات و مهارت‌های مورد نیاز افراد فقیر را در اختیار آنهاآن‌ها قرار می‌دهد تا بتوانند به غذا و [[آب آشامیدنی]] سالم دست یابند.
* [[سازمان عفو بین‌الملل]] نیز که بزرگترین سازمان حقوق بشر در جهان است، نمونه‌ای دیگر از یک سازمان مردم‌نهاد است. سازمان عفو بین‌الملل یک انجمن جهانی از مدافعان حقوق بشر را تشکیل داده و بیش از ۵/۱ میلیون عضو، حامی و مشترک در ۱۵۰ کشور در جهان دارد.
* [[انجمن بین‌المللی آزادی بیان]] که در سال [[۱۹۹۲ (میلادی)|۱۹۹۲]] تأسیس شد یکی از شبکه‌های جهانی متشکل از بیش از ۶۰ سازمان غیردولتی است که حق [[آزادی بیان]] را ترویج می‌دهند و به دفاع از آن می‌پردازند.
خط ۳۹:
سازمان‌های مردم‌نهاد برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود نیاز به برقراری روابط سالم و پایاپای با دیگران دارند تا بتوانند صدای خود را به دیگران برسانند.
 
مؤسسات و [[خیریه|انجمن‌های خیریه]] از روابط عمومی پیچیده‌ای برای جمع‌آوری [[اعانه]] استفاده می‌کنند و در واقع آنهاآن‌ها شیوه‌های نفوذ و [[لابی‌گری]] معمول در دولت را به کار می‌بندند. گروه‌های بزرگ و محبوب نیز به اعتبار تأثیری که بر جامعه می‌گذارند و میزان نتایج سیاسی که می‌توانند حاصل کنند، از اهمیت سیاسی برخوردار هستند. در مواقع ضروری نیز سازمان‌های مردم‌نهاد در صدد بسیج حمایت مردمی بر می‌آیند.
 
== مدیریت پروژه ==
آگاهی رو به رشدی در خصوص اهمیت روشهایروش‌های مدیریتی در موفقیت پروژه‌های سازمان‌های مردم‌نهاد در حال شکل گیریشکل‌گیری است.
 
به طوربه‌طور کلی، سازمان‌های مردم‌نهاد خصوصی یک جامعه بخصوص یا محیط زیست را در کانون توجه خود قرار می‌دهند. آنهاآن‌ها به موضوعات مختلفی از قبیل مذهب؛ کمکهای فوری و اقدامات بشردوستانه می‌پردازند. این سازمان‌ها حمایت مردمی و کمک‌های داوطلبانه را جمع‌آوری می‌کنند؛ آنهاآن‌ها همچنین روابط قوی و مستحکمی با گروه‌های اجتماعی کشورهای در حال توسعه دارند و در مناطقی که امکان ارسال کمکهای دولتی وجود ندارد، وارد عمل می‌شوند. سازمان‌های مردم‌نهاد به عنوان بخشی از مجموعه روابط بین‌الملل پذیرفته شده‌اند. سازمان‌های غیردولتی از یک سو بر سیاست گذاریهای ملی و چندجانبه تأثیر می‌گذارند و از سوی دیگر به‌طور فزاینده‌ای مستقیماً در فعالیت‌های محلی حضور دارند.
 
== کار داوطلبانه ==
خط ۶۰:
== نظارت و کنترل بر سازمان‌های مردم‌نهاد ==
[[کوفی عنان]] دبیر کل [[سازمان ملل]] در گزارشی که در مارس [[۲۰۰۰ (میلادی)|۲۰۰۰]] در خصوص اولویت‌های اصلاحات سازمان ملل ارائه کرد، از مداخله در [[کمک‌های بشردوستانه]] بین‌المللی حمایت کرد و اعلام کرد که جامعه بین‌الملل 'حق محافظت' از مردم جهان را در برابر [[قوم‌کشی]]، [[کشتار جمعی]] و دیگر جنایات ضد بشری دارا است.
به دنبال آن گزارش، دولت کانادا پروژه مسئولیت محافظت را به راه انداخت<ref>[http://www.iciss.ca/pdf/Commission-Report.pdf R2P]</ref> و کلیات مداخله در کمک‌های بشردوستانه را ترسیم کرد. دکترین R2P موارد استفاده وسیعی دارد که از میان جنجال برانگیزترین آنهاآن‌ها می‌توان به استفاده دولت کانادا از R2P برای توجیه دخالت در<ref>[http://www.zmag.org/content/showarticle.cfm?SectionID=55&ItemID=9238 coup]</ref> کودتا و حمایت از آن در هائیتی اشاره کرد.
 
سازمان‌های مردم‌نهاد هندی پورتال بیش از ۲۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد است که با بخش اشتراکی در هندوستان کار می‌کند. این پورتال درمورد اینکه چگونه بخش اشتراکی از سازمان‌های مردم‌نهاد به نفع برنامه‌های خود استفاده می‌کند، شناخت و رهنمودهایی به‌دست می‌دهد.<ref>[http://www.indianngos.com/about.htm Indian NGOs]</ref>
 
== وضعیت قانونی ==
بر اساس [[قوانین بین‌المللی]] سازمان‌های مردم‌نهاد مانند دولتهادولت‌ها [[شخص حقوقی|اشخاص حقوقی]] نیستند. البته [[صلیب سرخ جهانی]] مستثنای از این قاعده‌است و به موجب قوانین بین‌المللی شخص حقوقی تلقی می‌شود؛ چرا که این سازمان بر اساس [[کنوانسیون ژنو]] تشکیل شده‌است.
 
منتقدان زیادی چنین اظهار نظر کرده‌اند که هر چند سازمان‌های مردم‌نهاد قصد و نیت خوبی داشته‌اند، اما نتایجی که آنهاآن‌ها به دست می‌دهند مخرب و ضد حکومتی است. آنهاآن‌ها در مقام انتقاد می‌گویند امپریالیسم و سازمان‌های مردم‌نهاد ارتباط وثیق و نزدیکی با یکدیگر دارند. من‌باب مثال، [[انجمن استعمارگری آمریکا]] یکی از اولین سازمان‌های مردم‌نهاد اولیه بوده‌است. نمونه‌های بارز دیگری را می‌توان نام برد؛ از قبیل مبلغان مذهبی مسیحی در سراسر قاره آمریکا، آسیا و آفریقا که در دوران استعمارگری فعال بوبند. این سخن نیز گفته شده‌است که سازمان‌های غیرمردم‌نهادی از این دست، قصد و نیت خوبی داشته‌اند، اما نتایج و ماحصل کار آنهاآن‌ها امپریالیستی از آب درآمده‌است.
 
== نقد ==
خط ۷۴:
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه که اقتصاد ناکارآمدی دارند، وارد شدن در حوزه صنعت کمک‌رسانی سودآورترین کار برای جوانانی است که از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند. از آنجا که سازمان‌های مردم‌نهاد خدمات خود (از قبیل آموزش) را به صورت رایگان یا به نرخ یارانه‌ای به عموم ارائه می‌کنند، بخش خصوصی قادر به رشد و تکامل نیست و توان رقابت مؤثر و کارآمد و پایدار را ندارد.
 
موارد دیگری نیز در ارتباط با سازمان‌های مردم‌نهاد وجود دارد که منشأ نگرانی است: عضو گیری سازمان‌های غیردولتی (از طریق قوای سیاسی یا سایر قوا)، انحراف از مسیر و اهداف اولیه، تغییر خدمات اصلی ای که مبنای آن بودجه‌ای که همیشه متغیر است، شفافیت، پاسخگویی، حرکت بر اساس اصولی که مؤسسان و بانیان کاریزماتیک پیشرو تعیین می‌کنند و در نهایت تنظیم راهبردها این سازمان‌ها به‌جای آن‌که برمبنای تعاریفی باشد که خودشان مقرر می‌کنند برمبنای کمک مالی اعطاشده به آنهاست. بعضاً دیده می‌شود که شکایتهایی بر ضد برخی از سازمان‌های مردم‌نهاد تازه شکل گرفته مطرح می‌شود که آنهاآن‌ها را به این متهم می‌سازد که با نیت کمک‌رسانی موجب وارد آمدن ضرر و زیان شده‌اند؛ در واقع این سازمان‌ها نتوانسته‌اند پیچیدگی و ذوبطون بودن برخی مسائل را درک کنند و در نهایت بیش از از آنچه مفید و کمک‌رسان باشند، به دیگران صدمه زده‌اند. اما بااین‌حال، به‌طورکلی این سازمان‌ها منابع فایده بخش و سودرسان مکملی محسوب می‌شوند که آن فاصله‌های اجتماعی را که دولت یا بخش‌های غیرانتفاعی نمی‌توانند پر کنند، پر کرده و مرتفع می‌سازند.
 
== تشکل‌های مردم‌نهاد در ایران ==
خط ۱۱۱:
عناوینی چون «جمعیت»، «انجمن»، «کانون»، «مرکز»، «گروه»، «مجمع»، «خانه»، «مؤسسه» می‌توانند به‌جای واژهٔ «سازمان» و تشکل‌های غیردولتی به‌کار گرفته شوند.{{سخ}}
تشکل‌ها می‌توانند با موضوع فعالیت و اهداف مشترک با رعایت آیین‌نامه مذکور به صورت شبکه درآیند یا به عضویت سازمان‌های بین‌المللی درآیند.{{سخ}}
شبکه‌ها یا حتی تشکل‌های فعال در راستای تحقق خواسته‌های مشروع اعضای خود- بسته به اعتبار و صلاحیت خود و گسترش فعالیت و تعامل آنهاآن‌ها با دیگر تشکل‌ها (کار جمعی تشکلها) - قابلیت‌های قانونی بسیار دارند؛ از انتشار نشریه و برگزاری تجمع و گردهمایی تا تصمیم سازی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های دولتی وحتی اعطای طرح و لوایح به دولت یا مجلس و حتی تقاضای اصلاح در قوانین موضوعه کشور.
 
=== نهادهای عمومی غیردولتی ===