مهر (ایزد ایرانی): تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:Taq-e Bostan - High-relief of Ardeshir II investiture.jpg|بندانگشتی|300px|نقشی از [[تاق بستان]] در کرمانشاه ایران. در این نقش که بعد از چیره شدن پارس بر ماد ایجاد شده، شاه ساسانی [[شاپور دوم]] در میان و در سمت چپ وی [[اهورا مزدا]] که حلقه فرایزدیفره ایزدی را برای تاجگذاری به او می‌دهد، برروی دشمنی به خاک افتاده ([[ژولیان]] امپراتور روم) ایستاده‌اند. درسمت راست شاه، میترا یا مهر،مهر،که کهبعد از مغلوب کردن مادها تغییر معنا واصالت داده شده است دارای پیکان‌های نورینوریست که همچون خورشید از سر او در همهٔ سمت‌ها پراکنده شده، شاخه‌ای از گیاهان بنام «برسم» را در دست گرفته‌است و بر روی گل نیلوفری ایستاده‌است.<ref>''[http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/unicode/ot_grp10/ot_mithraicon_20060113.html شمایل میترا در ایران و آسیای میانه]''، [[دانشنامه ایرانیکا]] نوشته ''فرانس گرنت''</ref>]]

'''مهر'''، '''میترا''' یا '''میثره''' از [[ایزد|ایزدان]] باستانی [[هندوایرانی]] پیش از روزگار [[زرتشت]] است، که معنی پیمان و دوستی می‌دهد.او در مادهانماد تاریکی است که مشعلی خاموش در دست دارد اما بعدها و خورشیدپس نیزاز می‌دهد.فروپاشی نمادماد اوبه دست کوروش تغییر معنا وهویت داده شد و در پارس به معنای خورشید می‌باشد. پس از آمدن زرتشت یکی از ایزدان یا فرشتگان آیین [[مزدیسنا]] گردید. نیروهای طبیعت مانند خورشید و ماه و ستارگان و آتش و خاک و باد و آب مورد ستایش آریاییانایرانیان بوده‌است. خدایانی را هم که نشانهٔ نیروهای طبیعت بوده‌اند «دئوه» می‌خوانده‌اند.جالبست بدانید که دئو ها یا همان دیوها در آیین ماد مقدس بوده اند. در بین این خدایان برتر از همه [[ایندرا]] بوده‌است که اژدهاکش و پروردگار تندر و برق و جنگ به‌شمار می‌آمده‌است. این خدا با این نام در بین آریاهای ایران آن رواج را که میان [[هندو|هندوان]] می‌داشت نیافت. نزد [[ایرانی‌ها|ایرانیان]] آشکارا پرستش میترا (مهر) جای آن را گرفت و ایندرا رفته‌رفته و به ویژه از زردشت در ردیف دیوان مردود درآمد. در فرهنگهای فارسیپارسی مهر را فرشته‌ای نشان بر مهر و دوستی و خرد در کارهای مالی و مصالحی دانسته‌اند که در ماه مهر (ماه هفتم از سال خورشیدی) و روز مهر (روز شانزدهم هر ماه) بدو پیوند یافته‌است و شمارآفریدگان از نیکی و بدی به دست اوست.

مهر (از ریشه [[میثرا|میثر]]) از کهن‌ترین خدایان [[هندو-ایرانی|ایرانیماد واست،که هندی]]برخی است،به برخیدرستی نشانه‌های پرستش او را در ایران به پیش آریایی برمی‌گردانند (.اگر بخش‌بندی پیشا آریایی(ماد) و پسا آریایی (پارس) را بپذیریم) دربارهٔ آغاز دین [[مهرپرستی]] در ایران نمی‌توانمی‌توان به درستی آن را روشن ساخت ولی .می‌دانیم که بسیار پیش از آنکه کیش [[زرتشتی]] و ودایی پدید آیند نژاد ایرانی او را با آیینی راز آمیز ستایش می‌کردند، امروزه گروهی از پژوهشگران ایرانی توان آن را دارند که پیشینه پیوسته این آیین را تا به امروز در ایران نمایان سازند. پیوند میترا باباتاریکی،ماه،شیر خورشیدومار قبل از استیلای پارس بر مادو بعد از نابودی ماد باگاو نر،عقاب و گاونور و ماهخوشید وروشنایی برای ما روشن است و روشن است که نشان '''+''' که آن را [[چلیپا]] می‌گفته‌اند سمبل خورشید بوده‌است ولی نزدیکی آن با آتش ([[هنایش]] زرتشتی) یا با آمایش تن. (هنایش یونانی که در دیدگاه مهرپرستان ایرانی نکوهیده‌است) و از این دست را باید پیش از پذیرفتن سبک‌سنگین کرد.

به درستی نمی‌شودمی‌شود گفت آیاکه میترا خدای آفریدگار بوده یا پیامبر،بوده، آنچه می‌توان از خویشکاری او در باور پرستندگانش دریافت این است که او میانجی یا رهایی‌بخشی در میان مردم بوده و در زمان نبودنش نیز دوستدارانش باید برای باز گشتش به زمین می‌پیوسیدند (بردبار می‌بودند). در باور غربی و ایرانی(پس از نابودی ماد) او نماد خورشید بود و در پایان زمان به زمین بازمی‌گشت. خورداد و خورتات و خور واژگانی وابسته به این خدا یاپیامبر هستند. خورشید از دو واژه خور (خدا) و شید (درخشنده و ماندگار) آمیخته شده‌است مانند جم شید

زروان دارای شمایلی به شکل آدمیزاد و دارای سر شیر بود و چهار بال داشت (نماد شیطان) دو تا رو به بالا و دو تای دیگر رو به پایین در همه نگاره‌ها ماری به دورش هفت دور پیچیده یا لنگ پوشیده یا از روی پایش مار رد شده و بر روی یک سپر ایستاده.