عبدالملک یکم سامانی: تفاوت میان نسخه‌ها

پس از مرگ نوح بن نصر پسر بزرگ او [[ابوالفوارس عبدالملک بن نوح]] به حکومت رسید. در این زمان هر کس طمع رسیدن به خلافت را داشت. در آغاز فرمانروایی او [[ابومنصور محمد بن عزیز]] به مقام وزارت رسید. [[ابو سعید بکر بن مالک فرغانی]] که توسط نوح بن نصر به مقام سپهسالاری خراسان انتخاب شده بود در جایگاه خود باقی ماند. او قبل از آنکه [[بخارا]] را ترک کند در تثبیت حکومت عبدالملک تلاش کرد و در شعبان ۳۴۳ وارد [[نیشابور]] شد.<ref>{{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =Bosworth| نام =C. E| پیوند نویسنده =کلیفورد ادموند باسورث| مقاله =ABD-AL-MALEK B. NŪḤ B. NAṢR | دانشنامه =ENCYCLOPÆDIA IRANICA| ویرایش = | جلد= | سال = ۲۰۱۱| ناشر = | مکان = | شابک = | صفحه = | نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/abd-al-malek-b-nuh-b-nasr-samanid-ruler-in-transoxania-and-khorasan-954-61| تاریخ بازبینی = ۲۰۱۷ | نشانی بایگانی = |تاریخ بایگانی = | زبان =en}}</ref>. [[ابوعلی بن محتاج]] که از برکناری و عزل خود ناخشنود بود در نیشابور خطبه به نام خود خواند. اما پس از آنکه وضعیت خراسان را آشفته دید به رکن الدوله در [[ری]] پناه برد و در سال ۳۴۳ حکومت خراسان را با کمک [[آل بویه]] به دست گرفت؛ بنابراین معزالدوله با لشکر کشی خود نیشابور و شهرهای دیگر خراسان را تحت سلطه خود گرفت. اما بعد از به خلافت رسیدن عبدالملک بن نوح او توسط سپهسالار خراسان به نام بکر بن مالک شکست خورد و به رکن الدوله در ری پناه برد. رکن الدوله در سال ۳۴۳ با کمک ابوعلی، [[گرگان]] را تصرف کرد و آنجا را تحت سلطه خود گرفت و حسن بن فیروزان تا جاجرم پیش‌آمد. سرانجام سپاه خراسان مهاجمان را سرکوب کرد و در اول محرم ۳۴۳ آنان به ری بازگشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص ۶۵}}</ref> در آخر رجب ۳۴۳ [[ابوعلی چغانی]] که سامانیان بیم او را داشتند در اثر بیماری وبا در ری درگذشت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=صص۶۵–۶۶|صفحات=صص ۶۵–۶۶}}</ref> بدون شک مرگ این سپهسالار برای سامانیان خبر خوشی بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دورهٔ سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۴}}</ref>

در سال ۳۴۳ سامانیان به همراه دو لشکر از خراسان به ری و [[اصفهان]] رسیدند. [[محمد بن ماکان]] پس از تصرف اصفهان در ربیع‌الاول ۳۴۴ در جنگی که با ابوالفضل بن العمید داشت به دست او اسیر شد. سپس رکن الدوله با بکر بن مالک مصالحه کرد و با پرداخت سالانه دویست هزار دینار ری و تمام شهرهای جبل را تحت سلطه خود حفظ کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی درقلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref> اما پس از این مصالحه دربار شهر بخارا از سپهسالار جدید آزرده خاطر گشت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران دردوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سیدابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص ۱۰۴}}</ref> پس از مدتی لشکریان به منظور شکایت از بکر نزد عبدالملک رفتند و گفتند که بکر آنان را تحقیر کرده و در تحقق نیازهایشان کوتاهی می‌کند.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref> اما احتمالاً هنگامی که رکن الدوله تعهد داد که از خلیفه عباسی برای بکر بن مالک هدایا و حکم فرمانروایی دریافت کند این مسئله باعث شد دربار سامانی از بکر بن مالک رنجیده خاطر شود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سیدابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۴}}</ref> به همین دلیل زمانی که بکر در رمضان ۳۴۵ به منظور دریافت هدایا از امیر سامانی به بخارا آمد و ادای احترام کرد [[الپتکین حاجب]] در دربار امیر بر اساس توطئه‌ای از پیش تعیین شده او را به قتل رساند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمد رضا|ناشر=امیر کبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}</ref>

همچنین وزیر، ابن عزیز را زندانی کردند. بعد از این ماجراها مقام وزارت را به [[ابوجعفر محمد بن حسین]] (ابوجعفر عتبی) واگذار کردند و [[ابوالحسن محمد بن ابراهیم]] (ابوالحسن سیمجور) به مقام سپهسالاری رسید.<ref name="ReferenceB">{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۵}}</ref> اما عتبی و سیمجور مدت زیادی در مقام خود باقی نماندند. عتبی در سال ۳۴۸، به دلیل ضبط اموال و املاک مردم مورد خشم و اعتراض آنان قرار گرفت و در نتیجه عبدالملک او را از وزارت برداشت و [[ابومنصور یوسف بن اسحاق]] را به جای او منصوب کرد. همچنین ابوالحسن سیمجور در سال ۳۴۹ قمری به دلیل ظلم و ستم فراوان به مردم خراسان و نیشابور توسط عبدالملک از مقام سپهسالاری کنار گذاشته شد و به جای او [[ابومنصور محمد بن عبدالرزاق]] به مقام سپهسالاری رسید.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوانname=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}<"ReferenceA"/ref> ابومنصور در انجام مسئولیت خود موفق بود. وی در مدت زمانی که در این مقام بود، شهر خراسان را با روشی نیکو و همراه با عدالت اداره کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوانname=تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۵}}<"ReferenceB"/ref> همزمان با این حوادث، به دستور عبدالملک یکی از فرماندهان سپاه سامانی به نام [[نجتکین]]، دستگیر و سپس کشته شد. در نتیجه خراسان را آشوب و شورش فراگرفت. به هر ترتیب، درباریان سامانی، در کارهای وزیر و سپهسالار جدید دخالت می‌کردند و آنان را آسوده‌خاطر نگذاشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوانname=فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان|نام خانوادگی=ناجی|نام=محمدرضا|ناشر=امیرکبیر|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۶۶}}<"ReferenceA"/ref> مدتی کوتاه بعد از این حوادث، وزیر ابومنصور یوسف از مقام خود برکنار شد و [[ابوعلی محمد بلعمی]] به جای او به مقام وزارت رسید. در این زمان روابط عبدالملک و حاجب ترک نژاد او الپتگین به سردی گراییده بود. عبدالملک به الپتگین دستور داد تا به عنوان حاکم [[بلخ]] به آن دیار برود. اما او از پذیرش این فرمان سرپیچی کرد. در نتیجه دربار سامانی در سال ۳۴۹ قمری ابومنصور عبدالرزاق را از مقام سپه‌سالاری برکنار کرد و الپتگین را به جای او انتخاب کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تادیخ تحولات ایران در دوره سامانیان|نام خانوادگی=فروزانی|نام=سید ابوالقاسم|ناشر=سمت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص۱۰۵}}</ref>