|
|سایر_مطالب =
}}
'''سایکدلیک راک''' یا ''راک روانگردان''<ref>داریوش آشوری، فرهنگ علوم انسانی</ref> {{انگلیسی|Psychedelic rock}} سبکی از موسیقی [[راک]]، الهام گرفته شده از فرهنگ روان گردان (سایکدلیک) است و تلاش دارد تاثیرهاییتأثیرهایی مشابه استفاده از داروهای روانگردان (مواد مخدر و محرک) ایجاد کند. در این سبک، افکت‌ها و تکنیک‌های جدیدی در ضبط استفاده می‌شود و متأثر از منابع غیر غربی نظیر [[راگا]]ها{{انگلیسی|raga}} و [[زمینه‌نوا|درُونهای]]{{انگلیسی|Drone}} مربوط به موسیقی هندی است. این سبک در اواسط دهه ۶۰ میلادی به وسیله هنرمندانی نظیر [[بیتلز]]، [[بیردز]] و [[یاردبردز]] ظهور کرد و گروه‌های راک و [[بلوز راک]] انگلیسی و آمریکایی نظیر [[گریتفول دد]]، [[جفرسون ایرپلین]]، [[جیمی هندریکس]]، [[کریم]]، [[دورز]] و[[پینک فلوید]] آن را به عنوان یک ژانر رسماً به وجود آوردند. در سالهای ۱۹۶۷ و ۱۹۶۹ سایکدیلیک راک با فستیوال the Summer of Love و Woodstock Rock Festival به اوج خود رسید و به یک جنبش موسیقایی بین‌المللی به همراه جلوه‌های وسیع ضدفرهنگی تبدیل شد و در نهایت از دست رفتن و مرگ مهره‌های کلیدی این سبک و جنبش بازگشت به ریشه‌های راک، وقتی که جامعه در حال تغییر نگرش بود، قبل از اینکه این سبک از بین برود، سبب شد بازماندگان به سبک‌های دیگری روی بیاورند. (بعضی هنرمندان مانند پینک فلوید تا آخر خصلت‌های سایکدلیک را حفظ کردند)
سایکدلیک راک بر خلق سبک‌هایی نظیر [[سایکدلیک پاپ]] و [[سایکدلیک سول]] نیز تأثیر گذاشت. همچنین پلی شد که باعث انتقال شکل‌های اولیه [[بلوز]] و موسیقی [[فولک]] که برمبنای راک بود ([[بلوز راک]] و [[فولک راک]]) به [[پراگرسیو راک]]، [[گلم راک]] و [[هارد راک]] شد و نتیجه این دگردیسی گسترش زیر شاخه‌هایی مثل [[هوی متال]] بود. از اواخر دهه هفتاد میلادی سایکدلیک به شکل‌های جدیدی از نئو سایکدلیک Neo-psychedelia احیا شد.
== ویژگی‌ها ==
[[پرونده:Sitar full.jpg|بندانگشتی|upright|[[سیتار]]، که بسیار در موسیقی سایکدلیک استفاده می‌شد.]]
به عنوان یک سبک موسیقی، سایکدلیک راک تلاش دارد اثرات استفاده از مواد مخدر و محرک را با تلفیق جلوه‌های جدید صوتی الکترونیک، تکنوازی‌های طولانی مدت و بداهه نوازی که بویژهبه ویژه تحت تأثیرعرفان شرقی بود و با استفاده از سازهای نامتعارف موسیقی شرقی بخصوص سازهای هندی یا تلفیق عناصر موسیقی شرقی انعکاس می‌یافت، افزایش دهد. ویژگی‌های اصلی آن شامل:
* گیتار الکتریک که اغلب با feedback و wah wah و fuzzboxes همراه است.<ref>P. Prown, H. P. Newquist and J. F. Eiche, ''Legends of Rock Guitar: the Essential Reference of Rock's Greatest Guitarists'' (London: Hal Leonard Corporation, 1997), ISBN 0-7935-4042-9, p. 48.</ref>
* افکت‌های صوتی که با مهارت به کار گرفته می‌شود.<ref>S. Borthwick and R. Moy, ''Popular Music Genres: an Introduction'' (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2004), ISBN 0-7486-1745-0, pp. 52-4.</ref>
* حضور پر رنگ سازهای کلیدی نظیر [[ارگان]]، [[هارپسیکورد]] یا [[ملوترون]].<ref>D. W. Marshall, ''Mass Market Medieval: Essays on the Middle Ages in Popular Culture'' (Jefferson NC: McFarland, 2007), ISBN 0-7864-2922-4, p. 32.</ref>
* تکنوازی طولانی مدت سازهای الکترونیک ابتدایی نظیر [[سینث سایزر]] و [[ترمین]].<ref name=Hicks2000>M. Hicks, ''Sixties Rock: Garage, Psychedelic, and Other Satisfactions Music in American Life'' (Chicago, IL: University of Illinois Press, 2000), ISBN 0-252-06915-3, pp. 64-6.</ref><ref>J. DeRogatis, ''Turn On Your Mind: Four Decades of Great Psychedelic Rock'' (Milwaukie, Michigan: Hal Leonard, 2003), ISBN 0-634-05548-8, p. 230.</ref><ref>R. Unterberger, Samb Hicks, Jennifer Dempsey, "Music USA: the Rough Guide", (Rough Guides, 1999), ISBN 1-85828-421-X, p. 391.</ref>
* شعرهایی که به طوربه‌طور مستقیم و غیر مستقیم به مواد مخدر و محرک اشاره دارد نظیر White Rabbit از جفرسون ایرپلین و Purple Haze از جیمی هندریکس
* اشعار [[سورئال]]، عجیب و غریب، رمزآمیز یا ملهم از ادبیات و …<ref>G. Thompson, ''Please Please Me: Sixties British Pop, Inside Out'' (Oxford: Oxford University Press, 2008), ISBN 0-19-533318-7, p. 197.</ref>
== وجه تسمیه ==
اصطلاح سایکدلیک نخستین بار توسط روانپزشکی به نام [[همفری اسموند]]{{انگلیسی|Humphry Osmond}} به منظور توصیف جایگزینی برای [[داروهای روانگردان]] مورد استفاده قرار گرفت.<ref>N. Murray, ''Aldous Huxley: A Biography'' (Hachette, 2009), ISBN 0-7481-1231-6, p. 419.</ref> تصور می‌شود اولین کاربرد موسیقایی واژه سایکدلیک به وسیله گروه فولک ساکن [[نیویورک]] به نام The Holy Modal Rounders بر روی نسخه اینسخه‌ای از "Hesitation Blues" ساخته اسطوره فولک [[لید بلی]] در ۱۹۶۴ بوده استبوده‌است.<ref>M. Hicks, ''Sixties Rock: Garage, Psychedelic, and Other Satisfactions'' (University of Illinois Press, 2000), {{ISBN|978-0-252-06915-4|en}}, pp 59–60.</ref> اولین گروهی که خود را به عنوان یک گروه ساکدلیک راک معرفی کرد " the 13th Floor Elevators " از تگزاس، در اواخر ۱۹۶۵ بود. این اصطلاح نخستین بار درمجله the Austin American Statesman در تاریخ ۱۰ فوریه ۱۹۶۶ در مقاله ایمقاله‌ای دربارهٔ این گروه با عنوان "آسانسورهای منحصر به فرد با سایکدلیک راک می‌درخشند" مورد استفاده قرار گرفت و آن‌ها اولین گروهی بودند که در آگوست همان سال آلبومی با نام " The Psychedelic Sounds of the 13th Floor Elevators " منتشر کردند و این اصطلاح را به عنوان بخشی از اسم اثر به کار بردند.<ref name=Hicks2000 /> وقتی که جلوه‌های ضدفرهنگی در [[سن فرانسیسکو]] افزایش یافت واژه‌های [[اسید راک]] و سایکدلیک راک در سال ۱۹۶۶ برای توصیف موسیقی که تحت تأثیر داروهای روانگردان و مواد مخدر و محرک<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=21UEAAAAMBAJ&pg=PA68&dq=%22psychedelic+rock%22+%22acid+rock%22&hl=en&ei=hy1dT9-kIYSs0QXEz9y5DQ&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&redir_esc=y#v=onepage&q=%22psychedelic%20rock%22%20%22acid%20rock%22&f=false "Logical Outcome of fifty years of art"], ''LIFE'', 9 September 1966, p. 68.</ref> بود مورد استفاده قرار گرفت و در سالهای بعد نیز به طور گستردهبه‌طور ایگسترده‌ای به کار رفت.<ref name=DeRogatispp8-9>J. DeRogatis, ''Turn On Your Mind: Four Decades of Great Psychedelic Rock'' (Milwaukie, Michigan: Hal Leonard, 2003), ISBN 0-634-05548-8, pp. 8-9.</ref> واژه‌های سایکدلیک راک و اسید راک اغلب به صورت مترادف استفاده می‌شوند اما صاحب نظران این دو را از هم متمایز می‌دانند، اولی به طوربه‌طور معمول در رابطه با تأثیر داروهای روانگردان به کار می‌رود و اسید راک می‌تواند به عنوان زیرشاخه ایزیرشاخه‌ای شناخته شود که بیشتر بر [[ال اس دی]] متمرکز بود، اغلب صدای بلندتری داشت، و [[بداهه نوازی]] طولانی مدت در آن استفاده می‌شد.<ref name=AllmusicAcidRock>[http://www.allmusic.com/explore/style/d2690 "Acid rock"], ''Allmusic''. Retrieved 20 March 2012.</ref><ref>Eric V. d. Luft, ''Die at the Right Time!: A Subjective Cultural History of the American Sixties'' (Gegensatz Press, 2009), ISBN 0-9655179-2-6, p. 173.</ref>
== رشد سایکدلیک راک ==
شخصیت‌های مهم مرتبط با این خرده فرهنگ کشیشانی نظیر [[تیموثی لیری|دکتر تیموثی لیری]]{{انگلیسی|Timothy Leary}} و موزیسین‌های سایکدلیک راک نظیر گریتفول دد، جیمی هندریکس، پینک فلوید، جفرسون ایرپلین و بیتلز بودند که خیلی زود جذب تبلیغاتی شدند که مولد علاقه بیشتر به مصرف ال اس دی بود. در ۱۹۶۵ آزمایشگاه‌های ساندوز {{انگلیسی|Sandoz}} پس از درخواست دولت آمریکا مبنی بر نگرانی پیرامون استفاده ال اس دی، ارسال محموله‌های ال اس دی به ایالات متحده که هنوز هم قانونی بودند و حتی مصارف تحقیقاتی و روانپزشکی داشتند را متوقف کرد. در آوریل ۱۹۶۶ به قدری استفاده از ال اس دی رواج یافته بود که [[مجله تایم]] در مورد خطرات آن هشدار داد.<ref>{{cite news|author=Friday, Apr. 22, 1966 |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,899158,00.html |title=Drugs: The Dangers of LSD |publisher=TIME |date=1966-04-22 |accessdate=2010-04-20}}</ref>
در دسامبر ۱۹۶۶ فیلم نسل توهم {{انگلیسی|Hallucination Generation}}به روی پرده‌ها رفت.<ref>http://www.imdb.com/title/tt0060488/</ref> سبک این فیلم بوسیله فیلم سفر {{انگلیسی|The Trip}} در ۱۹۶۷ و Psych-Out در ۱۹۶۸ دنبال شد. ال اس دی در ۱۹۶۷ به اصلی‌ترین چالش تبدیل شد. بیتلز، گروه نامدار دهه ۶۰ اقرار کرد که تحت تأثیر ال اس دی بوده استبوده‌است. ابتدای همان سال، نشریه خبری بریتانیایی News of the Worldسه هفته پرشور جشن ال اس دی را پوشش می‌داد که به میزبانی گروه راک [[مودی بلوز]] و حضور ستارگانی نظیر [[دانوان]]، The Who's Pete Townshend و [[گینگر بیکر]] درامر گروه [[کریم]] بود. در نتیجه تبانی خبرنگاران و پلیس مخفی مبارزه با مواد مخدر، بسیاری از ستارگان پاپ نظیر دانوان، [[میک جگر]] و [[کیت ریچاردز]] از گروه [[رولینگ استونز]] بخاطر حمل مواد مخدر دستگیر شدند، گرچه هیچ‌یک از آنهاآن‌ها بخاطر ال اس دی دستگیر نشده بودند.
گروه‌هایی مثل بیتلز آشکارا دست به نمایش تأثیر ال اس دی بر کارهایشان زده می‌زدند. [[جان لنون]] آهنگی نوشت با نام، "Lucy in the Sky with Diamonds" که در آن نشانه‌های زیادی یافت می‌شد که به ال اس دی اشاره داشت، اگرچه لنون همیشه این ارتباط را تصادفی قلمداد می کر ولی با این حال لنون و [[جورج هریسون|هریسون]] از سال ۱۹۶۵ تجربه استفاده از مواد مخدر را داشتند. از آن گذشته آهنگ ""She Said She Said" از بیتلز با اقتباس از یک حرکت دسته جمعی مصرف ال اس دی توسط بیتلز به همراهی [[پیتر فوندا|پیتر فوندای]] هنرپیشه شکل گرفت. فوندا گفته بود که در طی این حرکت این جمله بارها و بارها توسط جان لنون تکرار شد و آهنگ " Tomorrow Never Knows " که بسیاری از بندهای آن را جان لنون از کتاب "تجربه سایکدلیک" لیری عاریت گرفته بود از آلبوم Revolver بسیار واضح بر مصرف ال اس دی تأکید داشتند. در همان زمان گروه‌هایی نظیر پینک فلوید، جفرسون ایرپلین و گریتفول دد به تولد سبک جدیدی که به نام سایکدلیک راک یا اسید راک شناخته می‌شد کمک کردند. در اسناد محرمانه [[اف‌بی‌آی]]، گروه گریتفول دد مسئول معرفی و ترویج ال اس دی در ایالات متحده آمریکا به شماربه‌شمار می‌رود.<ref>{{citation |url=http://countyourculture.com/2011/04/07/lsd-fbi-vault/ |title=LSD in the FBI Vault |publisher=countyourculture |date= |accessdate=2012-03-20}}</ref> موسیقی سایکدلیک در اواسط دهه هفتاد به وسیله گروه‌هایی نظیر [[جفرسون استارشیپ]] ادامه داده شد که آهنگ‌های مثل Fading Lady Light را منتشر کردند که آشکارا در ارتباط با مصرف ال اس دی بود.
== افول ==
در اواخر دهه شصت سایکدلیک راک به انزوا رفت. ال اس دی در سال ۱۹۶۶ در بریتانیا و ایالات متحده غیرمجاز شده بود.<ref>I. Inglis, ''The Beatles, Popular Music and Society: a Thousand Voices'' (London: Palgrave Macmillan, 2000), ISBN 0-312-22236-X, p. 46.</ref> در ۱۹۶۶ قتل فجیع [[شارون تیت]] (هنرپیشه نامدار و همسر [[رومن پولانسکی]]) و لنو و رزمری لابیانس بدست [[چارلز منسون]] (جنایتکار مشهور آمریکایی) و هوادارنش به عنوان عاملی در شکل گیریشکل‌گیری جنبش ضد هیپی قلمداد شد چرا که آنهاآن‌ها ادعا می‌کردند تحت تأثیر ترانه‌های بیتلز نظیر "Helter Skelter" بوده‌اند.<ref>D. A. Nielsen, ''Horrible Workers: Max Stirner, Arthur Rimbaud, Robert Johnson, and the Charles Manson Circle: Studies in Moral Experience and Cultural Expression'' (Lanham MD: Lexington Books, 2005), ISBN 0-7391-1200-7, p. 84.</ref> اولین قربانیان سبک سایکدلیک راک و مواد مخدر، [[برایان ویلسون]] از [[بیچ بویز]]، [[برایان جونز]] از [[رولینگ استونز]]، [[پیتر گرین (موسیقی‌دان)|پیتر گرین]] از [[فلیتوود مک]] و [[سید برت]] از [[پینک فلوید]] بودند که یا دچار جنون شدند یا فوت کردند.<ref>"Garage rock", ''Billboard'', 29 July 2006, 118 (30), p. 11.</ref> جیمی هندریکس در سپتامبر ۱۹۷۱ در لندن درگذشت، سپس [[جنیس جاپلین]] بر اثر مصرف بیش از اندازه [[هروئین]] جان خود را از دست داد و [[جیم موریسون]] به دنبال آنهاآن‌ها در ژوئیه ۱۹۷۱ در پاریس درگذشت.<ref>S. Whiteley, ''Too Much Too Young: Popular Music, Age and Gender'' (London: Routledge, 2005), ISBN 0-415-31029-6, p. 147.</ref> همین امر عاملی شد تا نگاه گروه‌هایی که افراد ذکرشده چهره‌های پیشرو اش بودند به سویی دیگر معطوف شود.
اکثر بازماندگان این سبک از آن رویگردان شدند و به سبک‌های ریشه ایریشه‌ای راک "Roots Rock"، سبک‌های با مبنای سنتی، فولک معنا گرا، طیف گسترده ایگسترده‌ای از پراگرسیو راک و هوی راک مبتنی بر ریف‌های سنگین روی آوردند. در ۱۹۶۶ هنگامی که سایکدلیک راک بر موسیقی آن زمان استیلا داشت، [[باب دیلن]] جنبش بازگشت به ریشه‌های راک را زمانی که برای ضبط آلبوم Blonde on Blonde به [[نشویل]] می‌رفت رهبری می‌کرد.<ref>R. Unterberger, S. Hicks and J. Dempsey, ''Music USA: the Rough Guide'' (London: Rough Guides, 1999), ISBN 1-85828-421-X, p. 31.</ref>(باب دیلن سایکدلیک راک و پیروان آن را خوار می‌داشت و در فستیوال وواستاک شرکت نکرد). سایر گروه‌هایی که از گرایش بازگشت به ریشه‌ها در سبک‌های مختلف پیروی می‌کردند گروه کانادایی The Band و گروه کالیفرنیایی Creedence Clearwater Revival بودند.<ref>V. Bogdanov, C. Woodstra and S. T. Erlewine, ''All Music Guide to Rock: the Definitive Guide to Rock, Pop, and Soul'' (Milwaukee, WI: Backbeat Books, 3rd edn. , 2002), ISBN 0-87930-653-X, pp. 61 and 265.</ref> گرایش «بازگشت به ریشه‌های راک» در آلبومهای رولینگ استونز از بگار بنکوئت(۱۹۶۸) تا اکسایل آن سنت مین(۱۹۷۲) نیز مشهود است. [[ابرگروه]] [[کرازبی، استیلز، نش اند یانگ]] در ۱۹۶۸ از اعضای [[بیردز]]، [[بوفالو اسپرینگفیلد]] و [[هولیز]] تشکیل شد و بعدها [[نیل یانگ]] در ۱۹۷۰ به آن ملحق شد که از حاشیه‌های سایکلدیک راک فاصله می‌جست و بر تفسیر سیاسی و هارمونی آوازی تأکید می‌کرد.<ref>F. W. Hoffmann, ''Encyclopedia of Recorded Sound, Volume 1'' (London: CRC Press, 2nd edn. , 2005), ISBN 0-415-93835-X, p. 253.</ref>
== منابع ==
|
