آتشگاه اصفهان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آتشگاه اصفهان''' یا '''کوه آتشگاه''' از بناهای تاریخی شهر [[اصفهان]] و [[خمینی شهر|سِدِه]] و از یادگارهای [[ایران باستان]] است. این مجموعه دارای پیشینه تاریخیِ کهنی است و در زمانهایزمان‌های گونه گونی از آن بهره برده‌اند. نام اصیل و کهن بنا ''مِهربین'' یا ''دژِ مهربین'' یا ''آتشکدهٔ مهربین'' بوده و اکنون در گفتارهای عامیانه به آن ''آتشگاه'' یا ''قلعه ماربین'' می‌گویند.

این تپه از جنس [[سنگ رسوبی|سنگ‌های رسوبی]] است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا (حدود ۵۰ متر بالاتر از تراز مرکز شهر [[اصفهان]]) و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده‌است. این تپه از نظر [[زمین‌شناسی]] در دوره [[کرتاسه]] تشکیل شده استشده‌است.<ref>محمد رضا شایسته و منصور قاسمی، ۱۳۸۳، اصفهان بهشتی کوچک اما زمینی، انتشارات نقش خورشید، اصفهان. صفحهٔ ۸۷.</ref>

این بنای خشتی غریب که بر فراز کوهچه‌ای به بلندای ۱۰۰ متر (نسبت به دشت اطراف) در بخش ماربین [[خمینی شهر]]اصفهان جای دارد، نخستین بار از سوی اَوِستا شناس بزرگ «ویلیامز جکسن» در اوایل قرن بیستم میلادی، مورد توجه و بررسی علمی قرار گرفت.<ref name="ReferenceA">«آتشگاه اصفهان» - یاغش کاظمی - مرکز اصفهان شناسیاصفهان‌شناسی و خانهٔ ملل - چاپ: اول/ ۱۳۸۶</ref>

بافتِ ساختمانیِ این مجموعه از لایه‌های خشتی است. میانِ دو ردیف خشت را هم یک لایه نازکِ نِی (که از رودخانه آورده می‌شده) قرار می‌دادند تا بر استحکامِ آن بیفزایند. پایه‌های بزرگ و خشتیِ بنا تقریباً از میانهٔ تپهٔ آتشگاه آغاز می‌شوند و در بالا به ستونهایی محکم و قابلِ اعتماد تبدیل می‌شدند که در گذشته اتاقهایی نیز بر رویِ آنهاآن‌ها قرار داشته‌است. در برخی جاها نیز بقایایی از راه پله‌هایی منظم و کنده شده در دلِ سنگ بچشم می‌خورد که تا بالا ادامه داشته‌است اما امروزه از میان رفته‌اند. در بالای تپه بنایی گِرد ساخته شده که می‌توان آنراآن را نقطه نهاییِ [[معماری|معماریِ]] این بنا معرفی کرد. بر رویِ تپه، هیچ بنایی بلندتر از آن ساخته نشده‌است. این اتاق دارای هشت گوشه‌است و در هر گوشه یک پنجره هم رو به بیرون دارد. گفته می‌شود [[موبد|موبدانِ]] [[زرتشتی]]، آتشِ مقدس را در درونِ این اتاق قرار می‌داده‌اند.<ref name="ReferenceA" />

این مجموعه دارای اتاق هااتاق‌ها و ساختمان هاییساختمان‌هایی در چهار جهتِ تپه بوده که تا زیرِ اتاقکِ آتشگاه ادامه می‌یافته‌اند و البته اکنون تنها سازه‌های بخشِ شمالی و بخشی از قسمتِ شرقی سالم مانده‌اند و به‌نظر می‌رسد مربوط به بازسازیِ این بنا در دورهٔ [[دودمان پهلوی|پهلوی]] باشند. بر رویِ برخی از خشت‌های بکار رفته در سازه‌های بخشِ شمالی می‌توان عددِ ۱۳۵۲ را دید که در قالبِ خشت‌ها تعبیه شده‌است.

«میترا آزاد» با تکمیل کردنِ گزارشِ موبد شهمردان در ذکر آتشخانه‌های ایران، و یاری گرفتن از مطالعات «دیتریش هوف» دربارهٔ گونه شناسیگونه‌شناسی چهارتاق‌های ساسانی فارس و نیز مطالعات «شیپ مان» در روند دگرگونی و توسعهٔ آتشکده‌ها، بنای استوانه‌ای شکل فوقانی آن را از نظر دارا بودنِ پلان دایره‌ای شکل، با بنای موسوم به «آتشگاه چاهک» در استان قم مقایسه می‌کند.<ref name="ReferenceA" />

از آتشگاه اصفهان در متون کهن، به نام «دژ ماربین/مهرین» یاد شده و اشاراتی دربارهٔ شهرک باستانی «مهرین» رفته استرفته‌است. یافته شدن سفال‌های [[گورتان]] و نام‌های باستانی روستاهای ماربین، گواه بسنده‌ای است بر وجود فرهنگ و تمدنی دیرسال در این بخش، که متأسفانه بسیار مورد بی‌توجهی واقع شده استشده‌است.