[[پرونده:Map of the Legal systems of the world (en).png|بندانگشتی|چپ|320px|نقشهٔ نظامهای حقوقی مختلف جهان:{{سخ}}''آبی'': [[نظام حقوقی مدنی رومی–ژرمنی|رومی-ژرمنی]]، ''نارنجی'': کامن لا،'''کامنلا'''، ''زرد'': ترکیب [['''کامنلا''' و رومی–ژرمنی]]، ''سبز'': حقوق اسلامی ([[شریعت]]، [[فقه]])، سفید: [[هلاخا]] (قوانین شریعت یهود)]]
'''کامن لا'''کامنلا'''''' {{انگلیسی|Common law}} که به '''نظام رویهٔ قضایی''' و '''سابقهٔ قضایی''' هم معروف است، نوعی نظام حقوقی است که از سال ۱۰۶۶ میلادی به بعد توسط دادگاههای شاهی [[انگلستان]] ایجاد شد. کامن لا'''کامنلا''' که در زبان فرانسوی قضایی (زبان گفتاری حقوقدانان انگلیسی تا قرن هفدهم) کومونلی تلفظ میشد به معنی '''حقوق مشترک''' است. صفت مشترک در این کلمه به اجرای آن در تمامی قلمرو کشور انگلستان اشاره دارد با توجه به اینکه پیش از پیدایش این نظام دادگاههای محلی بر اساس عرفهای محلی حکم میدادند.<ref>رنه داوید، درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر، ص ۴–۱۵۳</ref> در واقع نظام حقوق '''کامنلا''' اساساً حقوق ساختهٔ دست قضات و دادگاهها است تا قوانین مصوب [[قوه مقننه|قوهٔ مقننه]] و اقدامات اجرایی [[قوه مجریه|قوهٔ مجریه]].
'''کامنلا''' در کنار [[نظام حقوقی مدنی رومی–ژرمنی]] (حقوق مدون) دو نظام اصلی حقوق دنیا هستند. نظام حقوق رومی-ژرمنی برگرفته از [[حقوق روم]] باستان است که در کشورهای [[اروپای قارهای]] شکوفا شد و بعدها به بسیاری از کشورهای دیگر دنیا نیز وارد شد. نظام کامن لا'''کامنلا''' با تشکیل [[امپراتوری بریتانیا]] به بسیاری از کشورهای دیگر دنیا نیز وارد شده و امروزه اساس نظام حقوقی حدود یکسوم مردم دنیا از جمله در کشورهای [[آنگلوساکسون]] (آمریکا، کانادا، استرالیا و نیوزیلند) و برخی از مستعمرات پیشین بریتانیا مانند هندوستان، پاکستان، نیجریه، بنگلادش، ایرلند و مالزی را تشکیل میدهد.
حقوقدانان پیرو نظام حقوقی مدون گاهی کامن لا'''کامنلا''' را [[حقوق عرفی]] مینامند. حقوق عرفی نامیدن کامن لا'''کامنلا''' ناشی از این تصور است که هر نظام حقوقی که مدون نباشد عرفی است. اما بایستی توجه داشت که نقش عرف در کامن لا'''کامنلا''' به هیچ وجه با اهمیتتر از نقش عرف در نظام حقوقی رومی ژرمنی نیست و هیچ ارتباطی میان کامن لا'''کامنلا''' و حقوق عرفی (Customary Law) وجود ندارد. در واقع کامن لا'''کامنلا''' با از میان بردن حقوق عرفی انگلستان ایجاد شدهاست. کامن لا'''کامنلا''' را حتی نظام برگرفته از عرف قضایی هم نمیتوان نامید چراکه حتی یک حکم از سوی یک دادگاه میتواند در این سیستم به یک قاعده تبدیل شود و لزومی به تکرار آن نیست.
[[قاضی]] در نظام حقوقی کامن لا'''کامنلا''' به هنگام مطرح شدن دعوی جدید و در مواردی که طرفین در ماهیت دعوی اختلاف دارند به جای استفاده از مواد قانونی و اصول کلی حقوقی به مقایسهٔ عناصر دعوی مطرح شده با دعویهای رسیدگی شدهٔ قبلی و آرایی که دادگاهها پیشتر در مورد آن صادر کردهاند، میپردازد و در صورت شباهت بین عناصر دو دعوی حکم مشابه صادر مینماید.
در غیر این صورت اگر قاضی تشخیص دهد که دعوی اخیر اساساً با دعوی سابق متفاوت است از آن قاعده عدول کرده و رأی جدید صادر میکند و چه بسا این رأی سابقهٔ جدیدی ایجاد نماید. این رویه ''[[قاعده سابقه]]'' {{انگلیسی|stare decisis}} نام دارد.<ref name=enwiki>{{یادکرد-ویکی
خط ۱۶:
}}</ref>
کامن لا'''کامنلا''' اساس و پایهٔ حقوق [[انگلستان]] است و به جهت مشترک بودن این نظام برای همهٔ بخشهای انگلستان و [[ولز]] آن را کامن لا'''کامنلا''' مینامند. حدود {{چر}}۱/۳ از نظامهای حقوقی کنونی جهان که اکثراً کشورهای انگلیسی زبان میباشند از نظام حقوقی این کشور الگوبرداری کردهاند.<ref>دیوید بارکر، کولین پدفیلد، " حقوق به زبان ساده"، ص. ۲۴.</ref>
دیگر کشورهایی که تابع این نظام هستند عبارتند از: [[ایالات متحده آمریکا]]، [[مالزی]]، [[سنگاپور]]، [[بنگلادش]]، [[پاکستان]]، [[سریلانکا]]، [[هند]]، [[کامرون]]، [[کانادا]]، [[ایرلند]]، [[نیوزلند]]، [[آفریقای جنوبی]]، [[زیمبابوه]]، [[هنگ کنگ]] و [[استرالیا]]<ref name=enwiki />{{سخ}}
فراگیری و توسعهٔ حقوق کامن لا'''کامنلا''' که کمتر به وسیلهٔ نظام حقوقی مدنی رومی–ژرمنی تحت تأثیر قرار گرفته و دارای رشد طبیعی بوده وامدار وجود مردانی همچون براکتون، کک، و لیتلتون است.<ref>دیوید بارکر، کولین پدفیلد، " حقوق به زبان ساده"، ص. ۱۳.</ref>