دین الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

بزرگترین انتقاد مسلمانان سنت‌گرای معاصر با اکبر شاه به ادعای پیغمبری و حتی الهیت او اشاره داشت. استفاده از عبارت‌های ایهام‌انگیز «الله اکبر» و «جل جلاله» نیز به این انتقادات دامن می‌زدند؛ در حالی که چنین ذکرهایی در میان [[تصوف|صوفیان]] مرسوم است.<ref name="احمد" /> خود اکبر شاه در نامه‌نگاری با حاکم [[ازبک]]، عبدالله خان، هرگونه ادعای نبوت و الهیت خود را کاملاً تکذیب کرده‌است و به عقلانی بودن آیینش تأکید دارد. از سوی دیگر ابوالفضل علامی در نوشته‌هایش از خروج از اسلام، حداقل به صورت تلویحی، اشاره کرده‌است.<ref name="احمد" />

او تا ۹۸۳ هجری قمری برابر ۱۵۷۵ میلادی، به روش سنتی اجدادش مسلمان بود و اعمال دینی را انجام می‌داد، ولی پای‌بندی محض به اسلام نداشت. ''منوچهر پزشک''، از نویسندگان [[دانشنامه بزرگ اسلامی]]، در مقالهٔ ''اکبرشاه'' می‌نویسد: «پیداست که اندیشه‌ها و کارهای اکبر که امروزه در ذهنیت جهان جدید ساده و پذیرفتنی می‌نماید، در زمان خود به ضرورت تلاقی با ویژگی‌های سنتی خاص از پیش شکل گرفتهٔ جامعهٔ هند، به انحراف از دین حاکم تعبیر شده و مخالفت‌های مهمی را برانگیخته است.» وی همچنین معتقد است، اگر دلیل تأسیس آیین توحید الهی توسط اکبرشاه، تنها مقاصد سیاسی می‌بود، می‌بایست به دین [[هندوئیسم]]، که مذهب اکثریت جامعهٔ هندوستان بود، تظاهر می‌کرد؛ در حالی که وی با پافشاری بر اسلام، در عین حال به همهٔ ادیان و مذاهب [[آزادی مذاهب|آزادی]] و [[تبعیض مذهبی|امنیت]] بخشید.<ref name="اس" /> در مقابل ''عزیز کُکا''، یکی از اشراف پیشین دربار اکبر، در نامه‌ای که در سال ۱۵۹۴ میلادی از شهر مکه برای او فرستاده، استدلال کرد که دین الهی چیزی نیست، به جز راهکاری برای برتری‌جویی در امور مذهبی.<ref>Koka, Aziz (1594). King's College Collection, MS 194. This letter is preserved in Cambridge University Library. p. ff.5b–8b.</ref> ''[[دانشنامه اسلام]]'' نیز مبنای دین الهی را [[هژمونی]] دودمان مغولان در هندوستان می‌داند؛ که برابری و آزادی تمامی ادیان را، مادامی که برای پادشاهی و قوانین مادی و معنوی سلطنت، احترام قائلند، تأکید دارد.<ref name="بریل" /> خود''[[وینسنت اکبرآرتور اسمیث]]'' نیز هدف شاه دراز نامه‌نگاریساخت بادین حاکمالهی [[ازبک]]،را عبداللهتبدیل خان،جایگاه هرگونهامپراتور ادعایبه نبوتخداوندگاری ومی‌داند الهیتکه خوداو را کاملاًبپرستند تکذیبو کرده‌استهرکس ودر بهراه عقلانیاو بودنقربانی آیینششد، تأکیداز داردبهترین پیروان کیش الهی شمرده گردد.<ref ازname="note" سوی/> دیگرخود ابوالفضل''منوچهر علامیپزشک'' درنیز نوشته‌هایشمباحث ازو خروجتفکرات ازاکبر اسلام،شاه حداقلرا موجب به صورتایجاد تلویحی،آیین اشارهجدیدی کرده‌استمی‌داند که هم متضمن «وحدت دینی جامعه» هند بود و هم روحش با عقل قابل تفسیر بود.<ref name="احمداس" />