|وبگاه رسمی =
}}
[[350px|thumb|از چپ به راست: میرزا هادی نوری همسر عصمت الحاجیه بروجردی، [[شیخ فضلالله نوری]]، (ایستاده) [[سید جمالالدین واعظ اصفهانی]],<ref>رابطهٔ شخص آیتالله شیخ فضلالله نوری با آقا سید جمالالدین طی آن روزگار چنان مثبت بود که فرد اخیر به منزل آن مجتهد اعلم پایتخت نیز چون منازل آیات سید عبدالله بهبهانی و سید محمد طباطبایی آمد و شد داشت و حتی شبی را همراه فرزند خود در آنجا گذران کرده بود. همچنین آنطور که معتبرترین مورخین نهضت مشروطیت گزارش کردند، در تمامی روزهای مبارزه، آقا سید جمالالدین کنار آیات بهبهانی، طباطبایی و دیگر علمای بزرگ تهران، یکی از ارکان مجلس شورای میلیون بود که مبارزات را رهبری میکردند. (ر.ک. به تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، 2/329.)</ref><ref>در پایان تحصن ماه ذیالقعدهٔ سال 1323ق علمای بزرگ تهران در حرم حضرت عبدالعظیم که متحصنین پیروزمندانه با جلال و شکوه فراوان به تهران بازگشتند، بنابر خاطرات ناظمالاسلام کرمانی، آقا سیدجمالالدین نیز یکی از فعالان جمع روحانیت بود که با شعارهای بسیار گرم مردم مورد استقبال واقع شد</ref> [[سید عبدالله بهبهانی]]، میر [[سید محمد بهبهانی]]]]
{{جنبش مشروطه}}
'''سید جمالالدین واعظ اصفهانی''' ملقب به '''صدرالواعظین''' و '''صدرالمحققین''' (۱۲۷۹ قمری - ۱۳۲۶ ق) از رهبران [[جنبش مشروطه ایران]] و پدر [[محمدعلی جمالزاده]]، نویسندهٔ ایرانی بود.<ref>[[:w:en:Sayyid Jamal alSayyid_Jamal_al-Din VaDin_Va'iz|ویکیپدیای انگلیسی]]، نسخهٔ ۸ اوت ۲۰۰۷.</ref>
== پیشینه ==
== مشروطه و به توپ بستن مجلس ==
{{اصلی|بهتوپبستن مجلس}}
جمالالدین در جریان مشروطه به مشهورترین واعظ تهران تبدیل شد و سخنرانیهای او خشم محمدعلی شاه را برانگیخت. نام [[سید جمال الدین]] واعظ به همراه [[ملکالمتکلمین]]، [[جهانگیرخان صور اسرافیل|میرزاجهانگیرخان]]، [[سید محمدرضا مساوات]] در لیست چهار نفریچهارنفری بود که محمدعلی شاه قبل از بتوپ بستن مجلس، درخواست تبعید آنها را از ایران کرده بود. جمالالدین واعظ همراه با ملک المتکلمین رهبریِ گروههای بزرگی از مشروطهگرایان را به عهده داشت.<ref>[[مهدی ملکزاده|ملکزاده م]]، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران. ۱۳۷۱.[[انتشارات علمی]]. ص ۷۰۵ و ۸۲۱ شابک =۹۶۴-۳۷۲-۰۹۲-۶</ref>
[[هما ناطق]] واعظ را از رهبران ازلی مشروطیت ایران میداند،<ref>ناطق، هما(1362)؛ «انجمنهای شورایی در انقلاب مشروطیت»، مجله الفبا، شماره 4.</ref> و پسرش او را [[اندیشه آزاد|آزادفکر]] توصیف کرده است.<ref name="te4gi">{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=Keddie | نام=N.R. | نام خانوادگی۲=Richard | نام۲=Y. | عنوان=Modern Iran: Roots and Results of Revolution | ناشر=Yale University Press | سال=2003 | شابک=978-0-300-09856-3 | پیوند=http://books.google.com/books?id=9uTdrOschzoC&pg=PA180 | زبان=en | تاریخ بازبینی=2017-08-21 | صفحه=180}}</ref> ایرانیکا نیز او را از اولین اعضای حلقهای کوچک ولی اثرگذار از معتقدین ازلی آورده که شامل [[یحیی دولتآبادی]]، [[علی محمد دولتآبادی]] و [[ملک المتکلمین]] نیز بود.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/dawlatabadi-sayyed-yahya ایرانیکا] The events leading up to the Constitutional Revolution (1924-29/1906-11) opened a new chapter in the lives of Yaḥyā Dawlatābādī and his younger brother ʿAlī-Moḥammad (q.v.). '''They were among the early members of a small but influential revolutionary circle of Azalī persuasion''', which also included '''Jamāl-al-Dīn Eṣfahānī''' and '''Malek-al-Motakallemīn''', among others.</ref>
[[هادی خسروشاهی]] اما معتقد است ازلی بودن وی جنبه واقعی با پشتوانه دینی و عقیدتی نداشت؛ بلکه در آن دوران با توجه به ملکوک و منفور بودن «بابی گری» در بین علما و عموم مردم مسلمان، سیاست پیشه گانِ دستگاه استبدادی، شخصیتها و عناصر مخالف خود را به بابی گری و ازلی گری و بعدها بهایی گری متهم میساختند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.khosroshahi.org/main/index.php?Page=definition&UID=3896687|عنوان= گفتگویی با استاد خسروشاهی دربارهٔ آقا سید جمال الدین واعظ اصفهانی| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
[[منصوره اتحادیه]] عقیده دارد: ≪همانطور که نمیتوان ازلی نبودن آقا سید جمالالدین را ثابت کرد، کسی هم نخواهند توانست ازلی بودن ایشان را ثابت کنند. چون سندی وجود ندارد که آن را بیاورند و بگویند این هم سندش! ازلی بودن یک اعتقاد است. ≫<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =محسن کمالیان |نشانی=http://www.mkamalian.com/?PId=95&MId=610#.WgVptI_O8nR |عنوان=گفتگویی با خانم دکتر منصوره اتحادیه در بارهٔ آقا سید جمالالدین واعظ اصفهانی | ناشر =پایگاه صدر پژوهی |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
== دستگیری و کشته شدن ==
در سال ۱۲۸۷ خورشیدی (۱۳۲۶ قمری)، [[محمدعلیشاه قاجار]] پس از آن که با مشروطهخواهان و مجلس از در مخالفت درآمد، مرکز فرماندهی خود را در [[باغشاه]] قرار داد، شاه با این کار میخواست از شهر بیرون رفته و در باغشاه لشکر بیاراید و به آسانی با مشروطه نبرد کند.
محمدعلیشاه دستخطی بدین شرح داد: {{گفتاورد|«جناب اشرف مشیرالسلطنه، چون هوای تهران گرم و تحملش بر ما سخت بود از اینرو به باغشاه حرکت فرمودیم، پنجشنبه ۴ جمادیالاولی،جمادی الاولی، عمارت باغشاه.»}} سپس هشت تن از آزادیخواهان را فراخواند که شش تن آنان بدین شرح نام برده میشوند: [[جهانگیرخان صور اسرافیل]]، [[سید محمدرضا مساوات شیرازی]]، [[ملک المتکلمین]]، سید جمالالدین واعظ اصفهانی، [[بهاءالواعظین (تهران)|بهاءالواعظین]] و [[میرزا داودخان]]. ولی مجلس با این درخواست مخالفت داشت و سرانجام در اثر ایستادگی و سرپیچی از فرمان شاه، [[به توپ بستن مجلس|مجلس به توپ بسته شد]]، وکلا از مجلس پراکنده شدند، [[سید عبدالله بهبهانی]] و ملک المتکلمین و میرزا جهانگیرخان و چند تن دیگر را سربازان دستگیر کردند و به باغشاه بردند. در باغشاه ملکالمتکلمینملکالممتکلمین و میرزا جهانگیرخان را به قتل رساندند.<ref>از تاریخ مشروطهٔ کسروی ص 658</ref>
جمالالدین واعظ اصفهانی پس از واقعه بمباران مجلس با لباس مبدل و به قصد رفتن به نجف راهی همدان شده و به مظفرالملک که یکی از دوستان وی بود پناهنده گردید ولی وی به او خیانت نموده و اورا به بروجرد فرستاد و به دستور [[محمدعلیشاه]] قاجار توسط حاکم بروجرد در این شهر کشته شد. از جرمهای او مشارکت در نگارش کتابچه ضد استبدادی «[[رؤیای صادقه]]» بود.<ref>[http://www.taban.net/totla.php?id=492 هفتهنامهٔ تابان]</ref>
اگرچه [[هما ناطق]] واعظ را از رهبران ازلی مشروطیت ایران میداند،<ref>ناطق، هما(1362)؛ «انجمنهای شورایی در انقلاب مشروطیت»، مجله الفبا، شماره 4.</ref>
== آثار ==
''لباس التقوی'' از آثار اوست که یر سال ۱۳۱۶ قمری برای تأیید نظریه [[اقتصاد مقاومتی]] نوشته شده و برخی به همین روی او را تئوریسین اندیشه اقتصاد مقاومتی میدانند.<ref>نجفی، محمدعلی و آقایی، خلیل؛ روحانیت شیعه پیشگامان اقتصاد مقاومتی، ص112.</ref> یکسال پس از نگارش کتاب وی [[شرکت اسلامیه]] تأسیس شد. همچنین پارهای از سخنرانیهاسیسخنرانیها جمال واعظاو در روزنامهای به نام [[الجمال (روزنامه)|الجمال]] چاپ شد.
== آرامگاه ==
{{شخصیتهای مشروطه}}
{{ترتیب رده|واعظ اصفهانی، جمالالدین}}
[[رده:اعدامشدگان اهل ایران در زمان انقلاب مشروطه]]
[[رده:اهالی اصفهان]]
[[رده:اهالی همدان]]
[[رده:خاندان صدر]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۲۶ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۱۲۷۹ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۱۸۶۲ (میلادی)]]
[[رده:سیاستمداران اهل ایران]]
[[رده:فعالان سیاسی کشتهشده اهل ایران]]
[[رده:نویسندگان سیاسی اهل ایران]]
[[رده:ازلیان اهل ایران]]
[[رده:واعظان اهل ایران]]
|