مرتضی‌قلی صنیع‌الدوله: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Hootandolati (بحث | مشارکتها) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
{{Infobox Officeholder
| name = مرتضی‌قلی صنیع‌الدوله
| birth_name =
| nickname = صنیع‌الدوله
| image = Photo of Mortez Qholi Khan Hedayat (Sani-al-dowleh) the First Chairman of the First Majlis Shora Melli.jpg
| caption = '''مرتضی‌قلی خان'''
| office1 = وزیر مالیه
| monarch1 = [[احمدشاه قاجار]]
| primeminister1= کابینهٔ اول [[حسن مستوفی]]
| term_start1 = ۲ مرداد ۱۲۸۹
| term_end1 =
| predecessor1 = میرزا ابراهیم‌خان حکیم‌الملک
| successor1 =
| office2 = [[وزارت معارف و اوقاف]]
| primeminister2= کابینهٔ اول [[محمدولی تنکابنی]]
| term_start2 =
| term_end2 =
| predecessor2 =
| successor2 =
| office3 = سرپرست [[وزارت فواید عامه]]
| monarch3 = [[محمدعلی شاه قاجار]]
| primeminister3= [[ناصرالملک]] و [[نظام السلطنه]]
| term_start3 = ۴ آبان ۱۲۸۶
| term_end3 =
| predecessor3 =
| successor3 =
| office4 = [[وزارت مالیه|وزیر مالیه]]
| primeminister4= مشیرالسلطنه
| term_start4 =
| term_end4 =
| predecessor4 =
| successor4 =
| office5 = اولین رئیس [[مجلس شورای ملی]]
| primeminister5=
| term_start5 = ۱۷ شعبان ۱۳۲۴
| term_end5 = رجب ۱۳۲۵
| predecessor5 =
| successor5 =
| office6 = ریاست ادارهٔ پست و گمرک
| primeminister6=
| term_start6 = ۱۳۲۱
| term_end6 =
| predecessor6 =
| successor6 =
| birth_date = [[۱۲۷۳ (قمری)]]
| birth_place = [[تهران]]
| death_date = [[۱۳۲۹ (قمری)]]{{-}}۱۲۹۰ خورشیدی
| death_place = [[تهران]]
| nationality = {{پرچم|ایران|
| residence =
| alma_mater =
| party =
| otherparty =
| spouse = [[احترام‌السلطنه]]
| children = عزت‌الله، امان‌الله، علی‌قلی، احترام‌السلطنه، عفت‌السلطنه، عزیزالملوک
| occupation = سیاستمدار
| profession =
|cabinet =
| religion = [[اسلام]]
|signature =
|awards =
|website =
|footnotes =
}}
'''مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله''' (۱۲۷۳ ه. ق./۱۲۳۵ ه. خ. در [[تهران]] - ۱۳۲۹ ه. ش./۱۲۹۰ ه. خ. در [[تهران]])، از رجال صنعتگر اواخر [[قاجاریه]] و اولین رئیس [[مجلس شورای ملی]] بود.
==
مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله،
پس از بازگشت به ایران به دستور ناصرالدین‌شاه به ادارهٔ معادن وزارت علوم رفت و مشغول به کار شد. نخستین فعالیت وی در این مقام، تلاش برای استخراج معدن سرب پس‌قلعه شمیران تهران بود. در این راه با مشکلات بزرگی مواجه شد که در نهایت کار نیمه‌کاره ماند.
به کوشش پدرش در تلگرافخانه و وزارت معادن مشغول به کار شد. در سال ۱۲۶۶ با [[احترام‌السلطنه]]، دختر [[مظفرالدین‌شاه]] ازدواج کرد.
صنیع‌الدوله توانست در سال ۱۲۸۳ امتیاز ساخت راه‌های اتوموبیل‌رو در ایران را به دست آورد. وی همچنین صاحب دهکده‌ای در مشهد مرغاب فارس بود و در اطراف تهران املاک بسیاری داشت.▼
صنیع‌الدوله در ۱۳۱۲ق/۱۲۷۳خ به همراه حاجی محمدتقی شاهرودی که از بازرگانان ثروتمند آن دوره بود، یکی از اولین کارخانه‌های نخ‌ریسی ایران را در تهران راه انداخت. گفته می‌شود که محصول این کارخانه مرغوب بوده و حتی ناصرالدین‌شاه در بازدید از آن به تحسین محصولات پرداخته است. اما رقابت دولت‌های روسیه و انگلستان و ارزان‌فروشی بازرگانان آن کشورها باعث شد کارخانه دچار ضرر شده و در نهایت تعطیل شود.
در ۱۷ شعبان ۱۳۲۴ ه.ق (۱۴ مهر ۱۲۸۵) پس از افتتاح اولین دورهٔ [[مجلس شورای ملی]]، صنیع‌الدوله به ریاست آن انتخاب شد و در رجب ۱۳۲۵ از آن مقام استعفا داد. دلیل این استعفا دریافت یک نامهٔ تهدیدآمیز پس از ترور امین‌السلطان بود.▼
وی همزمان با احداث کارخانه ریسندگی یک کارخانه فلزکاری هم در تهران راه‌اندازی کرده بود. تولیدات این کارخانه، پایه‌های چراغ و چند نوع چراغ چدنی بود که به «چراغ صنیع‌الدوله» مشهور شد. صنیع‌الدوله به دلیل کمبود منابع مالی مجبور به تعطیلی این کارخانه شد.
از آن پس با سمت [[وزارت مالیه|وزیر مالیه]] در دو کابینه [[مشیرالسلطنه]]، [[وزارت علوم|وزیر علوم]] و سرپرست [[وزارت فواید عامه]] در کابینه [[ناصرالملک]] و [[نظام السلطنه]] شرکت داشت. پس از دورهٔ [[استبداد صغیر]] و [[فتح تهران]] به‌دست مجاهدان در کابینهٔ اول [[سپهدار تنکابنی|محمدولی سپهدار تنکابنی]] به [[وزارت معارف و اوقاف]] منصوب شد. در کابینهٔ دوم [[حسن مستوفی‌الممالک]] مقام وزارت مالیه را داشت.▼
عدم موفقیت در صنعت باعث شد وارد عرصه سیاست شود.
در همین دوره به دست یک تن گرجی تبعهٔ [[روسیه]] و دو همدست او به قتل رسید. وی از همسر خود صاحب ۱۳ فرزند شد. احترام‌السلطنه در سال ۱۲۸۲ شمسی در گذشت.▼
در ۱۲۷۵ به ریاست ضرابخانه و خزانه‌داری منصوب شد اما تنها یک سال بعد از هر دو سمت استعفا داد. او در سال بعد به وزارت قورخانه و پستخانه منصوب شد.
▲در سال ۱۲۸۲ خورشیدی به ریاست ادارهٔ پست و گمرک منصوب شد. صنیع‌الدوله توانست در سال ۱۲۸۳ امتیاز ساخت راه‌های اتوموبیل‌رو در ایران را به دست آورد. وی همچنین صاحب دهکده‌ای در مشهد مرغاب فارس بود و در اطراف تهران املاک بسیاری داشت.
▲در ۱۷ شعبان ۱۳۲۴ ه. ق. (۱۴ مهر ۱۲۸۵) پس از افتتاح اولین دورهٔ [[مجلس شورای ملی]]، صنیع‌الدوله به ریاست آن انتخاب شد و در رجب ۱۳۲۵ از آن مقام استعفا داد. دلیل این استعفا دریافت یک نامهٔ تهدیدآمیز پس از ترور امین‌السلطان بود.
▲از آن پس با سمت [[وزارت مالیه|وزیر مالیه]] در دو کابینه [[مشیرالسلطنه]]، [[وزارت علوم|وزیر علوم]] و سرپرست [[وزارت فواید عامه]] در کابینه [[ناصرالملک]] و [[نظام السلطنه]] شرکت داشت. پس از دورهٔ [[استبداد صغیر]] و [[فتح تهران]] به‌دست مجاهدان در کابینهٔ اول [[سپهدار تنکابنی|محمدولی سپهدار تنکابنی]] به [[وزارت معارف و اوقاف]] منصوب شد. در کابینهٔ دوم [[حسن مستوفی‌الممالک]] مقام وزارت مالیه را داشت.
▲در همین دوره به دست یک تن گرجی تبعهٔ [[روسیه]] و دو همدست او به قتل رسید. وی از همسر خود صاحب ۱۳ فرزند شد. احترام‌السلطنه در سال ۱۲۸۲ شمسی در گذشت.
{{کابینه اول ناصرالملک}}
سطر ۸۵ ⟵ ۹۵:
{{پانویس}}
* فرهنگ فارسی معین، جلد ششم
*
*{{یادکرد وب |نام خانوادگی= سخا |نام= جواد |عنوان= مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله، آراء، عقاید و اعمال اقتصادی |نشانی= http://www.ensani.ir/storage/Files/20100915124208-4.pdf |بازبینی= ۲۸ مارس ۲۰۱۸|اثر= |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان= fa}}
{{رئیسان مجلس شورای ملی ایران}}
{{شخصیت‌های مشروطه}}
| |||